آت یاریشی
آت یاریشی، ان قدیم و ان مشهور ایدمانلاردان بیری‌دیر. ایلک آت یاریشلاری، کؤهنه تورک دؤولتلرین‌ده کئچیریلمیش‌دیر.
هیتیتلئر، آسورلولار، روملیلار و میصرلیلرین آت یاریشلاری تشکیل ائتدیی بیلینمک‌ده‌دیر. هومئروس ائ.ا. ۹-جو یا دا ۸-جی عصرده یازدیغی ایلیادا آدلی اثرین‌ده آتلی آرابا یاریشلارین‌دان دانیشیر. شیمالی آفریکالی، چین‌لی، فارس و عرب مینیجیلرین ده یاریشلار ائتدیی بیلینمک‌ده‌دیر.
ایلک نیزام‌لی یاریشلار، ۱۷-جی عصرده اینگیلیس کرالی II. چارلز دؤورون‌ده ائدیل‌دی. ۱۶۶۵-ده شیمالی آمریکادا ایلک رسمی آت یاریشی تشکیل ائدیل‌دی. آت یاریشلاری، بۇ گونکی بئینلخالق فورماسینی ۱۹-جو عصرین اورتالارینا دوغرو قازانماغا باشلادی. ایندیکی واخت‌دا ان مشهور اینگیلیس مانعه‌لی یاریشی، لیورپول‌داکی آینترئئ قاچیش ساحه‌سین‌ده ائدیله‌ن بؤیوک میلّی یاریش‌دیر.
ایندیکی واخت‌دا آت یاریشلاری سافکان یا دا یاریمکان آتلارلا ائدیلر. یاریشلار دوز و مانعه‌لی قاچیش اولماق اوزره ایکییه آیریلیر. دوز قاچیشلارا ان قیمت‌لی یاریش آتلاری قاتیلیر و بۇ یاریشلار بؤیوک موکافات‌لی یاریشلاردیر. مانعه‌لی قاچیشلاردا یاشجا داها بؤیوک اوْلان آتلار، داها یوکسک و قالین مانعه‌لری آشماغا چالیشیرلار.
بیر یاریش نئجه قاچیلیر؟
[دَییشدیر]کلاسیک آت یاریشلارینین یانین‌دا "یاشا گؤره آغیرلیق" یا دا هاندیکاپ قاچیشلارین‌دا فرق‌لی یاشلاردا آتلار یاریشار. اما بۇ آتلار آراسین‌داکی یاش فرقینین دوغوردوغو برابرسیزلیک، یاشجا داها بؤیوک اوْلان آتلارین، او بیریلرین‌دن داها چوخ آغیرلیق داشیماسییلا آرادان قالدیریلیر. آتلارین داشییاجاغی آغیرلیق کئچمیش‌ده آلدیغلاری درجه‌لر ده نظره آلیناراق تعیین اولوردو. بیر آتین داشیدیغی آغیرلیق اصل اولاراق مینیجی (ژوکئی) و یهردیر. اما لازیم اوْلدوغون‌دا یهرین آلتینا، ایچین‌ده قورغوشون اوْلان آغیرلیق تورباسی قویولور.
یاریش باشلامادان بیر نئچه دقیقه اول ژوکئیلئر آتلارا مینیب باشلاما نقطه‌سینه گئدیرلر. بیر قاچیش ایکی جور باشلانس بیلر. بیرینجی‌سین‌ده، میدانی ائنینه کسه‌ن لئنتلرین میدانا گتیردیی بیر باشلاما قاپی‌سی ایستیفاده ائدیلیر. آتلار، چیخیش قاپی‌سینین آرخاسین‌دا سیرالانار، حاکم کالدیراجلا مانعه‌نی یوخارییا قال‌دیرینجا یاریش باش‌لانیر. ایکینجی نؤو چیخیش‌دا، هر آت اۆچون آیری بؤلمه ایستیفاده ائدیلیر (ایستارت). مینیجیلرین دییشیک وضعیتلره گؤره قرار وئره بیلمه قابیلیتلری، باجاریقلاری و سویوققان‌لی اولمالاری یاریشا بؤیوک اؤلچوده تأثیر ائدر. مینیجیلر هر آتین فرق‌لی بیر قاچما فورماسی اوْلدوغونو بیلیرلر. بعضی آتلار قاباق‌دا دؤردنالا گئتمک‌دن خوشلانار و سونونا قدر بئله قاچارلار. بعضیلری ایسه اؤنه کئچر کئچمز یاواشلادیغین‌دان، ژوکئیلر بۇ جور آتلاری بیتمه ختتینه یاخین بیر مسافه‌ده هوجوما کئچیریرلر. بیر ژوکئی تئمپی یاخشی نظارت ائده بیلمه‌لی، آتین اؤنونو آچیق توتمالی و او بیری آتلارین آراسین‌دان سییریلیب اؤنه چیخا بیلمک اۆچون سۆرتلی داورانمالی‌دیر. بیر ژوکئی، باشقا بیر آتی سیخیشتیرماق، قاباغینا کچه‌رک اونا مانعه تؤرتمک کیمی قای‌دادان کنار داورانیش‌دا توتول‌سا، او ژوکئیین میندیی آت یاریش‌دان خاریج ائدیلیر. ایلک اوچ درجه‌یه گیره‌ن آتلارین یهر و آغیرلیق توربالاری، یاریش سونون‌دا اول‌دن معین اوْلونان آغیرلیق‌دا اوْلوب اولمادیغی نظارت ائدیلیر.
ایندیکی واخت‌دا آت یاریشلاری
[دَییشدیر]اینگیلیس‌ده آت یاریشلاری، ۱۷۵۰-ده نیومارکئت‌ده قورولان ژوکئی کلوبو طرفین‌دن تشکیل ائدیلیر. بئش کلاسیک قاچیش‌دان ان اهمیّت‌لی‌سی، دئربی (ائپسوم) یاریشی‌دیر. بۇ یاریش‌دا ۳ یاش آتلاری ۲،۴ کم قاچیرلار. آتلارین ایکی تکرلی، یونگول بیر واسطه‌نی چکدیکلری یاریش نؤوو آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، کانادا، آوسترالیا و یئنی زئللان‌دییادا چوخ مشهوردور. آمریکا بیرلشمیش ایالتلری‌دا ان اهمیّت‌لی کلاسیک قاچیشلار، کئنتوجکی دئربی، بئلمونت ایستاکئس و پرئاکنئسس ایستاکئس یاریشلاری‌دیر.
فرانسه دا کلاسیک قاچیشلار ژوکئی کلوبو بؤیوک موکافاتی، پاریس بؤیوک موکافاتی و ظفر بیژوتئرییا بؤیوک موکافاتی یاریشلاری‌دیر. آوسترالییادا ان مشهور یاریش ملبوورنd کوبوک قاچیشی‌دیر. دونیا مینیجی‌لیک چئمپیوناناتی ایلک دفعه ۱۹۷۰-ده کئچیریلمیش‌دیر.