ماتریالیزم: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
- گؤزه گؤرونمه ین لری، تانری، روح کیمی ثبوت ائدیلمه میش اؤنه ری لرله آچیقلاماقدان قاچینماق لازیمدیر. عکس حال دا، گؤزه گؤرونمه ین لرین ماددی کؤکلری یوخ ساییلا بیلر. سؤز گلیشی شعور قایناغینی بئیینین چالیشماسیندان آلان ساحه گؤزه گؤرونمز دیر و اونا متافیزیکسل آچیقلامالار گتیرمک خاریجی دونیانین گرچک اولماییشی کیمی یانیلمالارا یول آچا بیلر. |
- گؤزه گؤرونمه ین لری، تانری، روح کیمی ثبوت ائدیلمه میش اؤنه ری لرله آچیقلاماقدان قاچینماق لازیمدیر. عکس حال دا، گؤزه گؤرونمه ین لرین ماددی کؤکلری یوخ ساییلا بیلر. سؤز گلیشی شعور قایناغینی بئیینین چالیشماسیندان آلان ساحه گؤزه گؤرونمز دیر و اونا متافیزیکسل آچیقلامالار گتیرمک خاریجی دونیانین گرچک اولماییشی کیمی یانیلمالارا یول آچا بیلر. |
||
- بوتون اؤنه ری لر موشاهیده و تجروبه ایله تانیتلانمالی و دوغرولانمالی دیر. |
- بوتون اؤنه ری لر موشاهیده و تجروبه ایله تانیتلانمالی و دوغرولانمالی دیر. |
||
== ماتئریالیزمین تاریخی == |
|||
مادده چیلیک، بیربیریندن باغیمسیز بیر شکیلده، آوراسیانین آیری جغرافی بؤلگه له رینده، "کارل ژاسپرس"( Karl Jaspers) ین "آکسیال چاغ" اولاراق آدلاندیردیغی و 200-800 م.اؤنجه ایللرینی احاطه ائدن دؤنم ده اینکیشاف ائتدی. |
|||
اسکی هیند فلسفه سینده، مادده چیلیک "Ajita Kesakambali"، "Payasi"، " Kanada" نین چالیشمالاریله و "Cārvāka" فلسفه اوخولونون اؤنری لری ایله، 600 م.اؤنجه جیوارلاریندا گلیشمه یه باشلادی. کانادا آتومیست(atomist) فلسفه نین اؤنجول لریندن اولماسینی تامین ائدن مولاحیظه لر گلیشدیردی. "Nyaya–Vaisesika" اوخولو 100- 600 م.اؤنجه آتومیزمین ایلک بیچیم لرینی(فورمالارینی) گلیشدیرمکله بیرلیکده تانری کانیتلامالاری و شعورون ماددی اولمادیغینی اؤنه سورمه لری اونلاری ماتریالیست اولاراق تانیماغیمیزا مانع دیر. آتومیک عنعنه، بودیست آتومیزمی و " Jaina" اوخولو ایله دوام ائتدی. |
|||
اسکی چین ده "Xun Zi" (تخمینن 230- 312 م.اؤنجه) رئالیزم(گرچک چیلیک) و ماتریالیزم اووزرینه قورولو کونفوسیوس جو بیر تعلیمات گلیشدیردی. دؤنمین دیگر اؤنملی چین لی ماتریالیست لری "Yang Xiong" و "Wang Chongdur". "Anaksagoras "(تخمینن 428- 500 م.اؤنجه)، "Epiküros" و "Demokritos" کیمی آنتیک یونان فیلسوفلاری داها سونراکی ماتریالیزمین تمل لرینی آتمیشلار. "Lukretius" ون لاتینجه شعری "De Rerum Natura Demokritos" اپیکورون مکانیک فلسفه لرینی آنلادیر. بو گؤروشه گؤره موجود اولان هر شی مادده و هئچلیک دیر، و بوتون وارلیقلار آتم(atom) آدی وئریلن و اسکی یونانجادا بؤلونه بیلمه ین آنلامینی وئرن، کیچیک پارچاجیق لارین حرکت لری و بیرلشمه لری سایه سینده میدانا گلمیش دیر. "هئچ بیر شئی هئچلیکدن گلمز" و "مادده یه مادده دن باشقا هئچ بیر شئی توخونا بیلمز" کیمی مشهور قانونلار ایلک دفعه لوکرتیوس ون چالیشمالاریندا گؤرولور. |
|||
اورتا چاغ: |
|||
هیندلی ماتریالیست "Jayaraashi Bhatta" (6 جی عصر م.سونرا)"Tattvopaplavasimha" (بوتون قانونلارین دئوریلمه سی) آدلی چالیشماسیندا "Nyaya Sutra" "epistemoloji" نی(ریساله شوناسلیغینی) چووروتدو. ماتریالیست "Cārvāka" فلسفه سی م. سونرا 1400 جی ایللرده یاواش- یاواش یوخ اولدوغو گؤرولور. 12جی عصرین باشلاریندا عرب عالیمی "ابن طوفِیل"ین آندولوس دا یازدیغی "اسرارالحکمت المشرقیه" کیتابی دا ماتریالیست دوشونجه سی اووزرینده یازیلمیشدیر. |
|||
آیدینلانما چاغی(عصر روشنگری): |
|||
17 جی عصرده "Pierre Gassendi"، طبیعت علم لرینی "düalist" (ایکی لی پرستیشکار، ثنویت) بیر تمل اوتورتماغا چالیشان "René Descartes" اَ قارشی ماتریالیست عنعنه سینی تمثیل ائتدی. اونو مادده جی و آتئیست "Jean Meslier"،"Julien Offroy de La Mettrie"، "Denis Diderot" و دیگر فرانسیز آیدینلانما چاغی دوشونن لری، موعاصیر ماتریالیزمین تمل لرینی آتان "Ludwig Feuerbach" و اینگیلتره ده "John Stewart" ایزله دی. |
|||
شوپنهوفر(Schopenhauer) ماتریالیزمدن "اؤزونو حسابا قاتماغی اونودان فلسفه" اولاراق بحث ائدیر. اونا گؤره ماتریالیزم یالنیش دیر، چونکی بیلن موبتدا نی(اؤزنه نی)، آنجاق بو موبتدا نین بیلمه سیندن یولا چیخاراق وار اولان و بو بیلمه یه گؤره وار اولان شئی له آچیقلاماقدادیر. ماتریالیزم اؤته ریم سیز(دولاییمسیز) اولانی یعنی داها چوخ بیلینه نی داها آز بیلینن له آچیقلاماغا چالیشماقدادیر. شوپنهوفره گؤره ذهن و مادده [یعنی سیراسیله موبتدا و اوبیکت(نسنه)] قارشیلیقلی اولاراق بیربیرینه باغلی دیر. موبتدا و اوبیکت فرقلی یانلاردان گؤرونن عینی شئی دیر. اله آلینان و الده ائدیلن دونیا، دوشونجه و یئر اؤرتمه یه، ذهن و مادده یه بؤلونه بیلمز. |
|||
مارکس ین مادده چیلیگی: |
|||
" Karl Marx" و"Friedrich Engels"، "Hegel" ین دیالکتیکاسینی باش آشاغی چئویره رک ایکی آیری قاورامی اورتایا چیخاردیلار: دیالکتیک ماتریالیزم و تاریخین آخیشینا ماتریالیست بیر آچیقلاما گتیرن تاریخسل ماتریالیزم. مارکس ین فلسفه سینین تملینی ایستحصالچی گوجلر و بو گوجلرین توپلومسال(ایجتیماعی) حیاتا عکس اولونمالاری اولان علاقه لری (خصوصیله صینیف علاقه لری؛ ایشچی- ایش وئرن، ارباب- رئیت و... ) میدانا گتیریر. بو تمل توپلومسال علاقه لردن بیلیمسل(علمی)، اکونومیک(ایقتیصادی)، حقوقی، اخلاقی ایدئولوژیک فورمالار و دَیَرلر دوغار. بوتون توپلومسال دیرلر صینیف علاقه لرینین عکس اولونماسی دیر و توپلومو شکیللندیرن بو دیرلرین آلت قورولوشونو اکونومیک چیخارا سؤیکه نن صینیف علاقه لری میدانا گتیریر. |
|||
مارکس و انگلس ماتریالیزم تِرمینینی(غایی هدفینی) گونلوک اکونومیک و ماددی احتیاجلارین تاریخین دؤنملرینی میدانا گتیرن و شکیللندیرن فاکتورلار اولدوغو ایستیقامتینده کی تاریخسل دونیا گؤروشو اوچون ایستیفاده ائتدیلر. آلمان ایده آلیست فلسفه سینه قارشی ماتریالیزم توپلوم و حقیقتین، اینسانلارین سیغیناجاق، یئمک، گئیه جک کیمی ماددی احتیاجلارینی قارشیلاماق اوچون دوام ائتدیردیکلری ساده اکونومیک حرکت لردن قایناقلاندیغینی دئییر. ماتریالیزم، اینسانلارین فیزیکسل اَمَک و ایستحصالچی فعالیت لرله گونده لیک احتیاجلارینی قارشیلادیقلاری حقیقتینی باشلانغیچ نوقطه سی اولاراق گؤتورور. تک باشینا بو اکونومیک فعالیت، مارکسا گؤره، سیاسی، قانونی و دینی مدل لری ایچینده ساخلایان توپلومسال علاقه لر سیستمینه سبب اولور. |
|||
علمی سوسیالیزم توپلومسال و اخلاقی دیرلرین، مدنی خصوصیت لرین- ایده آلیزمده اولدوغو کیمی دییشمز بیر طبیعت قانونوندان دئیل، توپلومسال اطراف و دولاییسیله ده توپلومون اؤزونه خاص تشکیلاتلانما فورماسیندان قایناقلاندیغینی مودافیعه ائدیر. بو توپلومسال علاقه لر، ایستحصال علاقه لری، دوغال چئوره نین اینکیشاف ائتمیشلیگی کیمی توپلومداکی ماددی فاکتورلار طرفیندن تعیین اولونور. |
|||
https://tr.wikipedia.org/wiki/Materyalizm |
|||
۲۰ آقوست ۲۰۱۵، ساعت ۰۸:۴۸ نوسخه‌سی
ماتریالیزم (اینگیلیسجه:materyalizm)، هر شئیین مادده دن یاراندیغینی و شعور(بیلینچ) دا داخیل اولماق اووزره بوتون شعورلا باغلی اولان هر شئیی، مادده سوبیکت لرینین(موضولار و بحث لرینین) موناسیبت لری سوره سی(اِوریم، تکامول) کیمی قبول ائدن و هئچ بیر متافیزیکسل قاورام(آنلاییش) قبول ائتمه ین فلسفه قایداسی دیر. باشقا بیر باخیشلا مادده، موجود اولان تک عونصور دور. ماتریالیزم "فیزیکسل مادده نین تک و یا اساس حقیقت اولدوغو" ایستیقامتینده کی قایدادیر. فلسفه ده مادده نین "Opponmen"تی(داییمی موخالیفتچی سی) کیمی ایده آلیزم و معنوی چیلیک طرفدارلاری چیخیش ائدیرلر. فلسفی مکتب لرین چوخلوغونا و آرالارینداکی فرق لره باخمایاراق، بوتون فلسفی سیستملرین بیربیرلرینه دابان- دابانا ضید ایکی آنا کاتِقوری ده یئرلشه بیلدیگی دئییلیر. ایده آلیزم و ماتریالیزم. بو ایکی کاتِقورینین تمل اؤنه ری لری(مولاحیظه لری) گرچه گین طبیعتی حاققیندا دیر، و آرالاریندا تمل فرق "حقیقت نه دن مئیدانا گلیر و اصلی نه دیر؟" سوروسونا وئردیکلری جواب دا تاپیلیر. ایده آلیست لر اوچون روح و شعور، عاغیل اساس کن، ماتریالیست لر اوچون مادده اصل دیر، روح و یا شعور دا، بو اصل اولانین نتیجه سی اولاراق دوغولوب و ایکیمجی یئرده دیر. ماتریالیست لر، یارانیشین اینسان شعورو کیمی ماددی اولمایان قاورام(آنلاییش، مفهوم) لارلا تمل لندیریلمه سینه قارشی چیخارلار. اونلارا گؤره خاریج دونیاسینین گرچک لیگی(حقیقتی) سورغولانا بیلمز و اینسان دا بو ماددی دونیایا باغلی دیر. سؤز گلیشی، آنتیک ماتریالیست لر، اینسان روحونو بدن خاریجینده و اؤلومسوز بیر وارلیق اولاراق دوشونمه سینی قبول ائتمزلر. اینسانی، خاریج دونیاسینین بیر پارچاسی اولاراق گؤرمه سی و اینسان شعورونون طبیعت اووزرینده کی خلیفه لیگینی قبول ائتمه مه سی ایستیقامتی ایله "determinizm"( عیللت- معلول) دوشونجه سی ایله پارالل لیک گؤستریر. ماتریالیزم، معلوماتین قورولوشو و میدانا گلمه سی حاقدا بیر "Postulat" (اصل) دیر. بوتون معلوماتین، موشاهیده و تجروبه سایه سینده میدانا گلدیگینی مودافیعه ائدیر. ماتریالیزم، علمین قورولوشو اوچون ایکی دایاناق قارشیا قویور. - گؤزه گؤرونمه ین لری، تانری، روح کیمی ثبوت ائدیلمه میش اؤنه ری لرله آچیقلاماقدان قاچینماق لازیمدیر. عکس حال دا، گؤزه گؤرونمه ین لرین ماددی کؤکلری یوخ ساییلا بیلر. سؤز گلیشی شعور قایناغینی بئیینین چالیشماسیندان آلان ساحه گؤزه گؤرونمز دیر و اونا متافیزیکسل آچیقلامالار گتیرمک خاریجی دونیانین گرچک اولماییشی کیمی یانیلمالارا یول آچا بیلر. - بوتون اؤنه ری لر موشاهیده و تجروبه ایله تانیتلانمالی و دوغرولانمالی دیر.
ماتئریالیزمین تاریخی
مادده چیلیک، بیربیریندن باغیمسیز بیر شکیلده، آوراسیانین آیری جغرافی بؤلگه له رینده، "کارل ژاسپرس"( Karl Jaspers) ین "آکسیال چاغ" اولاراق آدلاندیردیغی و 200-800 م.اؤنجه ایللرینی احاطه ائدن دؤنم ده اینکیشاف ائتدی. اسکی هیند فلسفه سینده، مادده چیلیک "Ajita Kesakambali"، "Payasi"، " Kanada" نین چالیشمالاریله و "Cārvāka" فلسفه اوخولونون اؤنری لری ایله، 600 م.اؤنجه جیوارلاریندا گلیشمه یه باشلادی. کانادا آتومیست(atomist) فلسفه نین اؤنجول لریندن اولماسینی تامین ائدن مولاحیظه لر گلیشدیردی. "Nyaya–Vaisesika" اوخولو 100- 600 م.اؤنجه آتومیزمین ایلک بیچیم لرینی(فورمالارینی) گلیشدیرمکله بیرلیکده تانری کانیتلامالاری و شعورون ماددی اولمادیغینی اؤنه سورمه لری اونلاری ماتریالیست اولاراق تانیماغیمیزا مانع دیر. آتومیک عنعنه، بودیست آتومیزمی و " Jaina" اوخولو ایله دوام ائتدی. اسکی چین ده "Xun Zi" (تخمینن 230- 312 م.اؤنجه) رئالیزم(گرچک چیلیک) و ماتریالیزم اووزرینه قورولو کونفوسیوس جو بیر تعلیمات گلیشدیردی. دؤنمین دیگر اؤنملی چین لی ماتریالیست لری "Yang Xiong" و "Wang Chongdur". "Anaksagoras "(تخمینن 428- 500 م.اؤنجه)، "Epiküros" و "Demokritos" کیمی آنتیک یونان فیلسوفلاری داها سونراکی ماتریالیزمین تمل لرینی آتمیشلار. "Lukretius" ون لاتینجه شعری "De Rerum Natura Demokritos" اپیکورون مکانیک فلسفه لرینی آنلادیر. بو گؤروشه گؤره موجود اولان هر شی مادده و هئچلیک دیر، و بوتون وارلیقلار آتم(atom) آدی وئریلن و اسکی یونانجادا بؤلونه بیلمه ین آنلامینی وئرن، کیچیک پارچاجیق لارین حرکت لری و بیرلشمه لری سایه سینده میدانا گلمیش دیر. "هئچ بیر شئی هئچلیکدن گلمز" و "مادده یه مادده دن باشقا هئچ بیر شئی توخونا بیلمز" کیمی مشهور قانونلار ایلک دفعه لوکرتیوس ون چالیشمالاریندا گؤرولور. اورتا چاغ: هیندلی ماتریالیست "Jayaraashi Bhatta" (6 جی عصر م.سونرا)"Tattvopaplavasimha" (بوتون قانونلارین دئوریلمه سی) آدلی چالیشماسیندا "Nyaya Sutra" "epistemoloji" نی(ریساله شوناسلیغینی) چووروتدو. ماتریالیست "Cārvāka" فلسفه سی م. سونرا 1400 جی ایللرده یاواش- یاواش یوخ اولدوغو گؤرولور. 12جی عصرین باشلاریندا عرب عالیمی "ابن طوفِیل"ین آندولوس دا یازدیغی "اسرارالحکمت المشرقیه" کیتابی دا ماتریالیست دوشونجه سی اووزرینده یازیلمیشدیر. آیدینلانما چاغی(عصر روشنگری): 17 جی عصرده "Pierre Gassendi"، طبیعت علم لرینی "düalist" (ایکی لی پرستیشکار، ثنویت) بیر تمل اوتورتماغا چالیشان "René Descartes" اَ قارشی ماتریالیست عنعنه سینی تمثیل ائتدی. اونو مادده جی و آتئیست "Jean Meslier"،"Julien Offroy de La Mettrie"، "Denis Diderot" و دیگر فرانسیز آیدینلانما چاغی دوشونن لری، موعاصیر ماتریالیزمین تمل لرینی آتان "Ludwig Feuerbach" و اینگیلتره ده "John Stewart" ایزله دی. شوپنهوفر(Schopenhauer) ماتریالیزمدن "اؤزونو حسابا قاتماغی اونودان فلسفه" اولاراق بحث ائدیر. اونا گؤره ماتریالیزم یالنیش دیر، چونکی بیلن موبتدا نی(اؤزنه نی)، آنجاق بو موبتدا نین بیلمه سیندن یولا چیخاراق وار اولان و بو بیلمه یه گؤره وار اولان شئی له آچیقلاماقدادیر. ماتریالیزم اؤته ریم سیز(دولاییمسیز) اولانی یعنی داها چوخ بیلینه نی داها آز بیلینن له آچیقلاماغا چالیشماقدادیر. شوپنهوفره گؤره ذهن و مادده [یعنی سیراسیله موبتدا و اوبیکت(نسنه)] قارشیلیقلی اولاراق بیربیرینه باغلی دیر. موبتدا و اوبیکت فرقلی یانلاردان گؤرونن عینی شئی دیر. اله آلینان و الده ائدیلن دونیا، دوشونجه و یئر اؤرتمه یه، ذهن و مادده یه بؤلونه بیلمز. مارکس ین مادده چیلیگی: " Karl Marx" و"Friedrich Engels"، "Hegel" ین دیالکتیکاسینی باش آشاغی چئویره رک ایکی آیری قاورامی اورتایا چیخاردیلار: دیالکتیک ماتریالیزم و تاریخین آخیشینا ماتریالیست بیر آچیقلاما گتیرن تاریخسل ماتریالیزم. مارکس ین فلسفه سینین تملینی ایستحصالچی گوجلر و بو گوجلرین توپلومسال(ایجتیماعی) حیاتا عکس اولونمالاری اولان علاقه لری (خصوصیله صینیف علاقه لری؛ ایشچی- ایش وئرن، ارباب- رئیت و... ) میدانا گتیریر. بو تمل توپلومسال علاقه لردن بیلیمسل(علمی)، اکونومیک(ایقتیصادی)، حقوقی، اخلاقی ایدئولوژیک فورمالار و دَیَرلر دوغار. بوتون توپلومسال دیرلر صینیف علاقه لرینین عکس اولونماسی دیر و توپلومو شکیللندیرن بو دیرلرین آلت قورولوشونو اکونومیک چیخارا سؤیکه نن صینیف علاقه لری میدانا گتیریر. مارکس و انگلس ماتریالیزم تِرمینینی(غایی هدفینی) گونلوک اکونومیک و ماددی احتیاجلارین تاریخین دؤنملرینی میدانا گتیرن و شکیللندیرن فاکتورلار اولدوغو ایستیقامتینده کی تاریخسل دونیا گؤروشو اوچون ایستیفاده ائتدیلر. آلمان ایده آلیست فلسفه سینه قارشی ماتریالیزم توپلوم و حقیقتین، اینسانلارین سیغیناجاق، یئمک، گئیه جک کیمی ماددی احتیاجلارینی قارشیلاماق اوچون دوام ائتدیردیکلری ساده اکونومیک حرکت لردن قایناقلاندیغینی دئییر. ماتریالیزم، اینسانلارین فیزیکسل اَمَک و ایستحصالچی فعالیت لرله گونده لیک احتیاجلارینی قارشیلادیقلاری حقیقتینی باشلانغیچ نوقطه سی اولاراق گؤتورور. تک باشینا بو اکونومیک فعالیت، مارکسا گؤره، سیاسی، قانونی و دینی مدل لری ایچینده ساخلایان توپلومسال علاقه لر سیستمینه سبب اولور. علمی سوسیالیزم توپلومسال و اخلاقی دیرلرین، مدنی خصوصیت لرین- ایده آلیزمده اولدوغو کیمی دییشمز بیر طبیعت قانونوندان دئیل، توپلومسال اطراف و دولاییسیله ده توپلومون اؤزونه خاص تشکیلاتلانما فورماسیندان قایناقلاندیغینی مودافیعه ائدیر. بو توپلومسال علاقه لر، ایستحصال علاقه لری، دوغال چئوره نین اینکیشاف ائتمیشلیگی کیمی توپلومداکی ماددی فاکتورلار طرفیندن تعیین اولونور.