ماریا کوری

ماریا کۆری

ماریا اسکلادوْسکا کۆری
ت 1920
دوغوم	Maria Salomea Skłodowska ۷ نوامبر ۱۸۶۷ ورشو, رۇسیا ایمپرییاسیٛ
اؤلوم	۴ جولای ۱۹۳۴ (۶۶ یاش) سانسلموْز، پاسی، پاریس, فرانسه
اؤلوم سببی	Aplastic anemia
وطنداشلیق	Poland (by birth) France (by marriage)
تحصیل یئری	پاریس یۇنیورسیتسی ESPCI
تانینماق سببی	Radioactivity Polonium Radium
حیات‌یولداشی(لاری)	Pierre Curie (1859–1906) m. 1895
اوشاقلاری	Irène Joliot-Curie (1897–1956) Ève Curie (1904–2007)
جایزه‌لر	Nobel Prize in Physics (1903) Davy Medal (1903) Matteucci Medal (1904) Elliott Cresson Medal (1909) Albert Medal (1910) Nobel Prize in Chemistry (1911) Willard Gibbs Award (1921)
علمی منسبی
ساحه‌لر	فیزیک, کیمیا
مؤسیسه	University of Paris École Normale Supérieure Curie Institute (Paris) (originally Radium Institute) French Academy of Medicine International Committee on Intellectual Cooperation
Thesis	Recherches sur les substances radioactives (Research on Radioactive Substances)
راهنما اۇستادی	Gabriel Lippmann
دکتری اؤیرنجیلری	André-Louis Debierne Óscar Moreno Marguerite Perey Émile Henriot
ایمضاسی
نوتلار
She is the only person to win a Nobel Prize in two different sciences.

ماریا کۆری (فرانسا: ماری کۇری; لهستان. Marie Skłodowska-Curie; ) نوْیابر 1867, ورشو ، رۇسیا ایمپرییاسیٛ — 4 ییۇل 1934, پاسسی, پاریس, فرانسا) - لهستان اصیلی فرانسیٛـز کیمیاچیٛـسیٛ فیزیکیٛ .ایکی دفه نوْبل مۆکافاتیٛ لاۇراتی فیزیکا (1903) و کیمیا (1911) ساحسینده). ماریا اسکلادوْسکا 1867-جی ایلده پوْلشادا دۆنیایا گلمیشدیر. ا وْ رادیوْاکتیولیک ساحسینده فعالیتینه گؤره مشهۇردۇر و ایکی دفه نوْبل مۆکافاتیٛـنا لاییق گؤرۆلمۆشدۆر. 1903-جی ایلده هنری بکرل و حیات یوْلداشی پیر کۆری ایله برابر فیزیک اۆزر نوْبل مۆکافاتی قازانمیٛـش و داها سوْنرا 1911-جی ایلده کیمیا اۆزره نوْبل مۆکافاتیٛـنیٛـن تک لاۇراتیٛ اوْلمۇشدۇر. رادیۇم المنتینی کشف اتمیشدیر. ماریا کۆری یگانه عالیمدیر کی, نوْبل مۆکافاتیٛـنا ایکی آیریٛ ـ-آیری ـ ساحده آلماغا نایل اوْلمۇشدۇر. همچینین نوْبل مۆکافاتیٛـنا ایلک دفه ایکی دفه لاییق گؤرۆلمۆش یگانه قادیٛـندیٛـر. المنتلرین اؤز- اؤزۆنه شۇالانماسیٛـنا رادیوْاکتیولیک آدیٛـنیٛ محز ماریا و پیر کۆری و رمیشدیر. حیات یوْلداشیٛ پیر کۆری ایله بیرلیکده پوْلوْنیۇم و رادیۇم المنتینی کشف اتمیشدیر.

مۆندریجات • 1 حیاتیٛـنیٛـنا ایلک ایللری • 2 علمی فعالیتی • 3 اؤلۆمۆ

حیاتیٛـنیٛـن ایلک ا یللری

1867-جی ایلده لهستانین پایتاختیٛ ورشو شهرینده زیالیٛ آیلسینده دۆنیایا گؤز آچمیٛـشدیٛـر. آناسیٛـنیٛ و باجیٛـلاریٛـندان بیرینی چوْخ ارکن ایتیرمیشدیر. ماریا اۇشاقلیٛـقدان سوْن درجه ایتی یاداشیله فرقلنیردی و 16 یاشیٛـندا اوْرتا مکتبی قیٛـزیٛـل مداللا بیتیرمیشدی. هله مکتبده اوْخۇیارکن قوْهۇمۇنۇن کیمیا لابوْراتوْریاسیٛـندا آسیستنت ایشلمیشدیر. اوْنۇن اتاسی یانلیٛـش یره اینوستیسیا یاتیٛـراراق الینده اوْلان پۇللاریٛ ایتیرمیشدی, بۇنا گؤره ده ماریا مۆعلیمه کیمی ایشلملی اوْلدۇ. و قازانجیٛ ایله باجیٛـسیٛ بروْنییانیٛـن پاریسده طیبب تحصیلی الماسیٛـنا مادی یاردیٛـم اده بیلدی. بۇنۇن مۆقابیلینده آیسه بروْنییا داها سوْنرا اوْنا تحصیل آلماغا کؤمک ادجکدی . اوْ زامانلار پوْلشا رۇسییا ایمپریاسیٛـنیٛـن ترکیبینده ایدی و قادیٛـنیٛـن عالی تحصیل الماسیٛ محدۇد ایدی. پوْلشا همین دؤورد رۇسییا ایمپرییاسیٛـنیٛـن ایشغالی ـ التیٛـندا اوْلدۇغۇندان ماریا یا سکلوْدوْوسکایا وطنینین ازادلیٛـغیٛ ـاۇغرۇندا فعالیت گؤسترن پوْلیاک میللتچیلرینین تشکیلاتیٛـندا ایشتیراک اتمیشدیر. ماریا عالی تحصیل آلماق ایستیردی. لاکین آیلنین بۇنا مادی ایمکانیٛ اوْلمادیٛـغیٛـندان باجیٛـسیٛ ایله ماراقلیٛ شرط کسمیشدیلر. همین شرط اساساً ا وْ, بش ا یل دایا ا یشلیرک باجیٛـسیٛـنیٛـن تیبب تحصیلی الماسیٛـنا یاردیٛـم ادجک, سوْنرا یس باجیٛـسی ماریانیٛـن یۇنیورسیتته قبۇل اوْلماسیٛـنا کؤمکلیک گؤسترجک. 1891-جی ایلده بۇ وعد یرین یتیریلدی. 24 یاشیٛـندا اوْلارکن بؤیۆک باجیٛـسیٛـنیٛـن کؤمیی ایله ماریا پاریس گتدی و سوْربوْن یۇنیورسیتتتینده (پاریس یۇنیورسیتتتی) فیزیکا و کیمیادان تحصیل الماغا باشلادیٛ . اوْ, گج سااتلارا قدر ایشلیر و دمک اوْلار کی, چؤرک, کر یاغیٛ و چایلا قیدالانیٛـردیٛ ـ. ماریا 1893-جی ا یلد فیزیکا علملری ایمتاحانیٛـندا بیرینجی اوْلدۇ, 1894-جی ایلده ریاضیات علملری ایمتاحانیٛـندا ایسه ایکینجی یری تۇتدۇ. محز همین اچیلین یازیٛـندا اوْ پیر کۆری ایله تانیٛـش ا وْلدۇ.

Pierre, Irène, Marie Curie

علمی فعالیتی

Władysław Skłodowski with daughters (from left) Maria, Bronisława, Helena, 1890

اوْنلاریٛـن 1895-جی ایلده باش تۇتان اولیلیی تزلیکله دۆنیا اهمییتلی نتیجه لرالده ادن امکداشلیٛـغیٛـن تملینی قوْیدۇ. 1896-جی ایلده هنری بکرل تصادۆف نتیجسینده خاریجی یشیٛـق منبیی (گۆنش و یا سۆنی ا یشیٛـق ) اوْلمادان ۇران دۇزلاریٛـنیٛـن شۆالانماسیٛـنیٛ کشف اتدی. بۇ فیزیکلر اۆچۆن اصل سۆرپریزا یدی. سوْنرالار ماریا بکرلین بۇ کشفینی رادیوْاکتیولیک آدلاندیٛـرمیٛـشدیٛ. فیزیکلر و کیمیاچیٛـلار قارشیٛـسیٛـندا بویوک سۇال میدانا چیٛـخدیٛ : گؤرسن, بۇ خاصه یالنیٛـز اورانیوم و اوْنۇن دۇزلاریٛـنامیٛ مخصۇصدۇر, یوْخسا بۇ باشقا المنتلرده وار. ماریا کۆری محز بۇ سۇالاترافیٛـندااری پیر کۆرییل بیرلیکد ۇراندا اشکارلانان رادیوْاکتیولییین دیگر المنتلرد مؤوجۇد وْلماسیٛـنیٛ اراشدیٛـرماغا قرار وردی و توْریۇمدا دا رادیوْوتیولیک اوْلماسیٛـنیٛ اشکارلادیٛ.

Pierre and Marie Curie in the laboratory

1923-جی یلد وْ, پیر کۆرینین ترجۆمیی-حالیٛـنیٛ یازاراق کیتاب شکلینده نشر اتدیرمیشدیر. همچینین بۇ ایللرده ینیدن مۆستقیللیک قازانمیٛـش وطنینه تز-تز سفر ادرک اوْرادا جوان مۆتخصیصلر یاردیٛـم گؤسترمیشدیر. ماریا کۆری نوْبل مۆکافاتیٛـندانالاو, فرانسا علملر اکادمییاسیٛـنیٛـن "برتلوْ", لندن کرال جمیعتینین "دوی", فرانکلین اینستیتۇتۇنۇن الیوْت کرسسوْن" مداللاریٛ ا یله ده تلتیف دیلمیشدیر. اوْ 85 مۆختلیف علمی جمیعیتین عضوو اوْلمۇش, همچینین 20 فخری علمی آدلا مۆکافاتلاندیٛـریٛـلمیٛـشدیٛر. پاریس رادیۇم اینستیتۇتۇنداکیٛـ 1,5 قرام رادیۇم احتییا طی 1930-جی ا یللرده آپاریٛـلان تجرۆبلر مۆهیم تؤهولر ورمیشدی. بۇ ایش سر جیمس چادۇیک ترفیندن نیتروْنۇن کشفی و هر شیدن اؤنجه 1934-جی ایلده ارن و فردریک جوْلیوْت-کۆرینین سۆنی رادیوْاکتیولییی کشف اتمسی ا ۆچۆن زمین یاراتمیٛـشدیٛ

اؤلۆمۆ

سۆنی رادیوْاکتیولییین کشفیندن بیر نچه آی سوْنرا, 1934-جی ایلده ماریا کۆری شۆالانمانیٛـن دوْغۇردۇغۇ قان خرچنگی ندن (لیکمییا) دۆنیاسیٛـنیٛ دییشمیشدیر. اوْ, رادیوْاکتیولیین زیانلی جهتلریندن خبرسیز اوْلدۇغۇ اۆچۆن رادیۇم المنت ینی اۆزریند تالیسمان کیمی گزدیررمیش.