بیت‌المقدس

باغلانتیلاری دَییشدیر
ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
قودس
القُدس (عربجه)
יְרוּשָׁלַיִם‎ (عیبریجه)
شهر


بایراق

نیشان
لقب(لر): 
بیت‌المقدس (موقدس ائو)، ایر ها-کوْدئش (موقدس شهر)
Location of Jerusalem
Location of Jerusalem
قودس
Location of Jerusalem
Location of Jerusalem
قودس
موختصاتلار: 31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217موختصات: 31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217
اؤلکهفیلیسطین فیلیسطین (دوغو قودس)[۱]
ایسرائیل ایسراییل (باتی قودس)
فیلیسطین ویلایتیقودس
ایسراییل بؤلگه‌سیاورشلیم
ایداره
 • نووعبلدیه
 • اورقانیاورشلیم بلدیه‌سی
 • بلدیه باشچی‌سیموشه لیون
اراضی
 • شهر۱۲۵٫۱۵۶ km2 (۴۸٫۳۲۳ sq mi)
 • متروپولیتن
۶۵۲ km2 (۲۵۲ sq mi)
اوجالیق
۷۵۴ m (۲٬۴۷۴ ft)
جمعیت
 (۲۰۱۹)
 • شهر۹۳۶٫۴۲۵
 • سیخلیق۷٫۵/km2 (۱۹/sq mi)
 • متروپولیتن
[۲]
۱٫۲۵۳٫۹۰۰
اهالی (۲۰۱۷)
[۳]
 • یهودی۶۰٫۸%
 • عرب۳۷٫۷%
 • دیگر۱٫۵%
ساعات قورشاغییوتی‌سی ۲:۰۰+
 • یای (DST)یوتی‌سی ۳:۰۰+
پوْست کوْدو
۹
تلفوْن کوْدو+۹۷۲ ۲
HDI (۲۰۱۷)۰٫۷۰۴[۴] – یوخاری
وئب سایتjerusalem.muni.il
رسمی آدیقودسون اسکی شهری و دیوارلاری
نوْوعوکۆلتۆرل
عیارii, iii, vi
تصدیقلندی۱۹۸۱
ایسناد نومره‌سی148
بؤلگهاورشلیم بؤلگه‌سی
تهلوکه‌ده۱۹۸۲–گۆنۆمۆز

بیت المقدس یادا قودس (عربجه: القُدس) یوْخسا اورشلیم (عیبریجه: יְרוּשָׁלַיִם‎)[۵][۶]، اورتا دوغونون کنعان بؤلگه‌سینده، آرالیق دنیزی و اؤلو دنیز آراسینداکی الخلیل داغلاری‌نین اۆزریندکی یایلادا قورولموش اسکی بیر شهر دیر. بیت‌المقدس ابراهیمی دینلر آراسیندا موقدس شهر ساییلیر. شهر، فیلیسطین و ایسراییل اوْلان ایکی دؤولت طرفیندن اؤلکه‌نین باشکندی اوْلاراق اعلان ائدیلمیشدیر.[۷]

قودس تاریخی بوْیونجا، ۲ دفعه یوْخ ائدیلمیش، ۲۳ دفعه ایشغال ائدیلمیش، ۵۲ دفعه حمله‌یه اۇغرامیش و ۴۴ دفعه ایشغال‌دان سوْنرا قۇرتاریلمیشدیر.[۸] شهرین ان اسکی بؤلومونه، میلاددان اؤنجه ۴. مین ایلده ایلک سۆکونت و یئرلشیم باشلادی.[۹] ۱۵۳۸ده عثمانلی پادیشاهی بیرینجی سلیمان حؤکومدارلیغی آلتیندا، شهری چئورلین دیوارلار اینشا ائدیلدی. بوگۆن بۇ دیوارلار ائرمنی، مسیحی، یهودی و موسلمان اوْلماق اۆزره دؤرد بؤلومه بؤلونموش اوْلان اسکی شهری (اسکی قودس) چئورلمکده دیر.[۱۰] اسکی قودس، ۱۹۸۱ ایلینده دۆنیا میراثلاری آراسینا گیردی. آیریجا شهر، تهلوکه آلتیندا اوْلان دۆنیا میراثلاری آراسیندا دیر.[۱۱] گۆنوموزده قودس، اسکی قودسون سرحدلرینی آشاراق چوْخ بؤیموشدور.

موسلمانلار اۆچۆن قودس، مکه و مدینه‌دن سوْنرا ان موقدس شهر دیر.[۱۲][۱۳] ایسلامدا قودس، ۶۱۰ تاریخینده ایلک قیبله اوْلموشدور[۱۴] و قورآنا گؤره حضرت محمد، ۱۰ ایل سوْنرا میعراجا بۇ شهردن چیخمیشدیر.[۱۵][۱۶] همچینین قودس، یهودیلر اۆچۆن ان موقدس شهر دیر، چۆنکو موقدس کیتابلارینا گؤره ایسراییل شاهی داوود، میلاددان اؤنجه قودسو بیرلشیک ایسراییل شاهلیغی‌‌نین باشکندی اوْلاراق اینشا ائتدی و اوْغلو شاه سلیمان، ایلک معبدی شهرین ایچینده قۇردو.[۱۷] مسیحی‌لر اۆچۆن قودسون موقدس‌لیغی ایسه، یئنی عهده گؤره عیسی‌‌نین بۇ شهرده چارمیخا چکیلمه‌سیندن[۱۸][۱۹][۲۰] و ۳۰۰ ایل سوْنرا سنت هلنا طرفیندن عیسی‌نین موقدس خاچینی کشف ائتدیگیندن گلمکده دیر. سوْنونجدا، قودس بیر کیچیک ساحه اوْلماسینا رغماً اسکی قودس، بیرچوْخ دینی اؤنم داشیان مکان‌لارا صاحیب دیر. بۇنلارین آراسیندا معبد داغی، آغلاما دیواری، موقدس مقبره کیلیساسی، قبة الصخره و مسجد الاقصی واردیر.

قودس، ۶۳۷ده، عمر دؤنمینده، بیزانس ایمپیراتورلوغو ایله اوْلان ساواش نتیجه‌سینده موسلمان عربلرین الینه کئچدی. ۱۰۹۹ تاریخینده، بیرینجی صلیب یوروشو سیراسیندا بۇ دفعه مسیحی‌لر شهری اله کئچیردیلر و بۇ بؤلگه‌لرده اورشلیم شاهلیغی باشدا اوْلماقلا کیچیک دؤولتلر قۇردولار. ۱۱۸۷ده، موسلمان کورد کوْماندان صلاح‌الدین ایوبی اؤنجولوگونده باش وئرن حطین دؤیوشو ایله شهر، ۸۸ ایللیک بیر آرادان سوْنرا تکرار موسلمانلارین حاکیمیتینه کئچدی. سوْنرالار قودس مملوک و عثمانلی تۆرکلری‌نین کوْنترولونو کئچدی. بیرینجی دونیا ساواشیندان سوْنرا بریتانیا ایمپیراتورلوغو قودسو ایشغال ائدیب شهرین کوْنترولو اله کئچیردی. بریتانیا، موقدس توْرپاقلاردان چکیلدیکدن سوْنرا موسلمانلار و یهودیلر آراسیندا چوْخلو موشکوللر یارادیلدی. گۆنۆمۆزده قودسون وضعیتی، فیلیسطین-ایسراییل موناقیشه‌سی‌نین ان اؤنملی موشکوللریندن بیری اوْلاراق اؤزونو گؤستریر. ۱۹۴۸ عرب-ایسراییل ساواشیندا باتی قودس، ایسراییل طرفیندن اله کئچیریلن یئرلر آراسیندا دیر و اسکی قودس ایچینده اوْلماق اۆزره دوغو قودس، اوردون طرفیندن اله کئچیریلمیشدیر. ایسراییل ۱۹۶۷ ایلینده آلتی گونلوک ساواش نتیجه‌سینده دوغو قودسا گیریب، سوْنرادان ایشغال ائتدی.

گۆنۆمۆزده ایسراییل دؤولتی‌نین آنایاساسی، قودسو ایسراییلین “بؤلونمز باشکندی” اوْلاراق قبول ائدیر آمما بین الخالق توْپلوم، سوْن ایشغالی قبول ائتمییب دوغو قودسو، ایسراییل ایشغالی آلتیندا اوْلان فیلیسطین دؤولتی‌نین سرحدی اوْلاراق بیلیر و ایسراییلی بو باره‌ده دفعه‌لرجه محکوم ائدیب دیر.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴] همچینین دژور اوْلاراق قودسدا آمریکا سیفارتی خاریخ سفیرلیک یوْخدور. فیلیسطین آمارلارینا گؤره ۲۰۸٫۰۰۰ موسلمان عرب، دوغو قودس دا یاشاماقدا دیر. آیریجا فیلیسطین دؤولتی ایشغال آلتیندا اوْلان دوغو قودسو اؤلکه‌نین باشکندی اعلان ائدیب آمما ایشغالدان دوْلایی دفاکتو اوْلاراق رام الله فیلیسطین باشکندی دیر.[۲۵][۲۶][۲۷] ایسراییلین بۆتون ایداری اوْرقانلاری قودسدا یئر آلماقدادیر. بۇنلارین آراسیندا کنست (ایسراییل مجلیسی)، جومهور باشقانی و باش‌باخان کؤشکلری و محکمه‌لر وار دیر. قودس عیبرانی بیلیم‌یوردو و ایسراییل موزه‌سی باشدا اوْلماق اۆزره، شهرده چوْخلو توریستی و تاریخی یئرلر ده وار دیر.

آدی[دَییشدیر]

اورتا میصر شاهلیغینا عایید دوشمنلرین لیست‌لندیگی آنتیک یازیلاردا روشالیم آدلی بیر شهر آدی کئچر و بۇ آد قودس (اورشلیم) اوْلاراق بیلینیر.[۲۸][۲۹] قودس، عبدی هیبانین آمارنا مکتوبلاریندا اوروشالیمین اوْلاراق کئچر.[۳۰] اورشلیم (عیبریجه: יְרוּשָׁלַיִם‎؛ یئروشالیم)، کیتاب موقدس‌‌دکی یشوع کیتابیندا ایلک دفعه اوْرتایا چیخار. بۇ فوْرم یئرو (تانری‌نین خیدمتینده اوْلان و تانریا اۇیان یئر) و شالیم (تانری) کلمه‌لرینین قاریشیمیدیر و تانری‌نین شهری آنلامینا گلیر. تانریا وئریلن شالیم آدی، سامی دیللری کؤکۆندن تؤردیگیندن، شالوْم (عیبریجه) و سلام (عربجه) باریش آنلامینا دا گلیر، بۇ ندن ایله اورشلیم شهرینه باریشین شهری ده دئییلیر.[۳۱][۳۲][۳۳] عربجه‌ده قودس، القُدس اوْلاراق کئچر و “موقدس“ آنلامینا گلیر.[۳۴][۳۵]

تاریخی[دَییشدیر]

تاریخ اؤنجه‌سی[دَییشدیر]

شهرین گونئی-دوغوسوندا یئر آلان و داوود شهری اوْلاراق بیلینن تپه، قدیم قودسون ایلک اساسی‌نی ائحتیوا ائدیر.[۳۶] تقریباً ۶ ایلا ۷ مین ایل اؤنجه بۇ بؤلگه‌ده تاپیلان گیهوْن بولاغی یاخینلیقیندا یبوسی‌لر، بینالار قورموش و بۇ قدیم یئرلشیملرین قالینتیلاری میس چاغیندان قالما داش و پیشمیش توْپراق اثرلری شکلینده بیراخیلمیشدیر.[۳۷]

قدیم چاغ[دَییشدیر]

اورتا چاغ[دَییشدیر]

یئنی چاغ[دَییشدیر]

قایناقلار[دَییشدیر]

  1. ^ دوْغو قودس ۱۹۶۷-جی ایلده باش وئرن آلتی گونلوک ساواش نتیجه‌سینده ایسراییل طرفیندن ایشغال ائدیلدی و حالا ایشغال آلتیندا دیر.
  2. ^ Localities, Population and Density per Sq. Km., by Metropolitan Area and Selected Localities. Israel Central Bureau of Statistics (6 September 2017).
  3. ^ Jeruslaem Population. jerusalem.muni.il (2017).
  4. ^ Area Database (en). Global Data Lab.
  5. ^ The book: Baitul Muqaddas; by: Abdulqadir; "History of Baitul Muqaddas (Jerusalem), a holy place for Muslims"
  6. ^ The book: A-Z Guide to the Qur'an: A Must-have Reference to Understanding the Contents of the Islamic Holy Book; By: Mokhtar Stork; "JERUSALEM Referred to in Arabic as Baitul Muqaddas (The Holy House) or Baitul Maqdis (The House of the Sanctuary)"
  7. ^ Jerusalem-Capital of Israel.
  8. ^ Do We Divide the Holiest Holy City?. Moment Magazine. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-06-03. یوْخلانیلیب2022-05-14.. According to Eric H. Cline’s tally in Jerusalem Besieged.
  9. ^ Timeline for the History of Jerusalem. Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise.
  10. ^ Ben-Arieh, Yehoshua (1984). Jerusalem in the 19th Century, The Old City. Yad Izhak Ben Zvi & St. Martin's Press. pp. 14. ISBN 0-312-44187-8.
  11. ^ Old City of Jerusalem and its Walls. Whc.unesco.org.
  12. ^ Third-holiest city in Islam:
  13. ^ "Middle East peace plans" by Willard A. Beling": The Aqsa Mosque on the Temple Mount is the third holiest site in Sunni Islam after Mecca and Medina
  14. ^ Lewis, Bernard; Holt, P. M.; Lambton, Ann, eds. (1986). Cambridge History of Islam. Cambridge University Press.
  15. ^ شابلون:Quran-usc-range
  16. ^ Buchanan, Allen (2004). States, Nations, and Borders: The Ethics of Making Boundaries. ISBN 0-521-52575-6. 9 June 2008-ده یوخلانیب. {{cite book}}: |work= ignored (کؤمک)
  17. ^ Since the 10th century BCE:[v]
    • "Israel was first forged into a unified nation from Jerusalem some 3,000 years ago, when King David seized the crown and united the twelve tribes from this city... For a thousand years Jerusalem was the seat of Jewish sovereignty, the household site of kings, the location of its legislative councils and courts. In exile, the Jewish nation came to be identified with the city that had been the site of its ancient capital. Jews, wherever they were, prayed for its restoration." Roger Friedland, Richard D. Hecht. To Rule Jerusalem, University of California Press, 2000, p. 8. ISBN 0-520-22092-7
    • "The Jewish bond to Jerusalem was never broken. For three millennia, Jerusalem has been the center of the Jewish faith, retaining its symbolic value throughout the generations." Jerusalem- the Holy City شابلون:Archive web, Israeli Ministry of Foreign Affairs, 23 February 2003. Retrieved 24 March 2007.
    • "The centrality of Jerusalem to Judaism is so strong that even secular Jews express their devotion and attachment to the city, and cannot conceive of a modern State of Israel without it.... For Jews Jerusalem is sacred simply because it exists... Though Jerusalem's sacred character goes back three millennia...". Leslie J. Hoppe. The Holy City: Jerusalem in the theology of the Old Testament, Liturgical Press, 2000, p. 6. ISBN 0-8146-5081-3
    • "Ever since King David made Jerusalem the capital of Israel 3,000 years ago, the city has played a central role in Jewish existence." Mitchell Geoffrey Bard, The Complete Idiot's Guide to the Middle East Conflict, Alpha Books, 2002, p. 330. ISBN 0-02-864410-7
    • "For Jews the city has been the pre-eminent focus of their spiritual, cultural, and national life throughout three millennia." Yossi Feintuch, U.S. Policy on Jerusalem, Greenwood Publishing Group, 1987, p. 1. ISBN 0-313-25700-0
    • "Jerusalem became the center of the Jewish people some 3,000 years ago" Moshe Maoz, Sari Nusseibeh, Jerusalem: Points of Friction – And Beyond, Brill Academic Publishers, 2000, p. 1. ISBN 90-411-8843-6
    • "The Jewish people are inextricably bound to the city of Jerusalem. No other city has played such a dominant role in the history, politics, culture, religion, national life and consciousness of a people as has Jerusalem in the life of Jewry and Judaism. Since King David established the city as the capital of the Jewish state circa 1000 BCE, it has served as the symbol and most profound expression of the Jewish people's identity as a nation." Basic Facts you should know: Jerusalem Archived 2013-01-04 at the Wayback Machine. شابلون:Webarşiv, Anti-Defamation League, 2007. Retrieved 28 March 2007.
  18. ^ Maier, P. L. (1968). "Sejanus, Pilate, and the Date of the Crucifixion". Church History. Vol. 37, no. 1. pp. 3–13. doi:10.2307/3163182. JSTOR 3163182.
  19. ^ Fotheringham, J. K. (1934). "The evidence of astronomy and technical chronology for the date of the crucifixion" (PDF). Journal of Theological Studies. Vol. 35, no. 138. pp. 146–162. doi:10.1093/jts/os-XXXV.138.146. 16 September 2012-ده اوریجنال (PDF)-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 10 March 2013-ده یوخلانیب. {{cite magazine}}: |archive-date= / |archive-url= وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک)
  20. ^ The Mystery of the Last Supper, by Colin J. Humphreys (2011), Cambridge University Press, Cambridge ISBN 9780-521-732000 page 193
  21. ^ "Israel plans 1,300 East Jerusalem Jewish settler homes". BBC News. 10 March 2013. http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11709617. "East Jerusalem is regarded as occupied Palestinian territory by the international community, but Israel says it is part of its territory."
  22. ^ The Question of Palestine & the United Nations (PDF). The status of Jerusalem. United Nations Department of Public Information. East Jerusalem has been considered, by both the General Assembly and the Security Council, as part of the occupied Palestinian territory.
  23. ^ Israeli authorities back 600 new East Jerusalem homes.
  24. ^ Resolution 298 September 25, 1971: Archived 2013-08-19 at the Wayback Machine. شابلون:Archive web "Recalling its resolutions... concerning measures and actions by Israel designed to change the status of the Israeli-occupied section of Jerusalem,..."
  25. ^ Segal, Jerome M. (1997). Negotiating Jerusalem. The University of Maryland School of Public Policy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-05-14. یوْخلانیلیب2022-05-14.
  26. ^ Møller, Bjørn (2002). "A Cooperative Structure for Israeli-Palestinian Relations". Working Paper No. 1 (PDF). Centre for European Policy Studies. 6 January 2004-ده اوریجنال-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 16 April 2007-ده یوخلانیب. {{cite magazine}}: |archive-date= / |archive-url= وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک)
  27. ^ Press, Associated (9 February 2008). Palestinians grow by a million in decade. Fr.jpost.com.
  28. ^ David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid B. Beck (2000). Eerdmans dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. pp. 694–695. ISBN 978-0-8028-2400-4. 27 May 2013-ده اوریجنال-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 19 August 2010-ده یوخلانیب. {{cite book}}: |archive-date= / |archive-url= وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک). Nadav Naʼaman, Canaan in the 2nd Millennium B.C.E., Eisenbrauns, 2005 pp.177ff. offers a dissenting opinion, arguing for the transcription Rôsh-ramen, etymologised to r'š (head) and rmm (be exalted), to mean 'the exalted Head', and not referring to Jerusalem.
  29. ^ G. Johannes Botterweck, Helmer Ringgren (eds.) Theological Dictionary of the Old Testament, (tr. David E. Green) William B. Eerdmann, Grand Rapids Michigan, Cambridge, UK 1990, Vol. VI, p. 348
  30. ^ ''The El Amarna Letters from Canaan''. Tau.ac.il.
  31. ^ Meir Ben-Dov, Historical Atlas of Jerusalem, Continuum International Publishing Group, 2002, p. 23.
  32. ^ Binz, Stephen J. (2005). Jerusalem, the Holy City. Connecticut, USA.: Twenty-Third Publications. p. 2. ISBN 9781585953653. 17 December 2011-ده یوخلانیب.
  33. ^ Wallace, Edwin Sherman (August 1977). Jerusalem the Holy. New York: Arno Press. pp. 16. ISBN 0-405-10298-4. A similar view was held by those who give the Hebrew dual to the word
  34. ^ Bosworth, Clifford Edmund (2007). Historic cities of the Islamic world. The Netherlands: Koninklijke Brill NV. pp. 225–226. ISBN 90-04-15388-8. 17 December 2011-ده یوخلانیب.
  35. ^ Denise DeGarmo (9 September 2011). Abode of Peace?. 20 October 2013-ده اوریجنال-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 17 December 2011-ده یوخلانیب. {{cite book}}: |archive-date= / |archive-url= وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک); |work= ignored (کؤمک)
  36. ^ From Shiloah to Silwan – A Visitor's Guide. Emek Shaveh (10 September 2013). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2022-08-15. یوْخلانیلیب2022-07-11.
  37. ^ Freedman, David Noel (1 January 2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. William B. Eerdmans Publishing Company. pp. 694–695. ISBN 0-8028-2400-5. 1. Ceramic evidence indicates some occupation of Ophel as early as early as the Chalcolithic period. 2. Remains of a building witness to a permanent settlement on Ophel during the early centuries (ca. 3000–2800 B.C.E.) of the Early Bronze Age.
«https://azb.wikipedia.org/w/index.php?title=بیت‌المقدس&oldid=1552030»-دن آلینمیش‌دیر