بیلیکلیک

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
D'Alembert və Diderotun ۱۷۷۲-جی ایلده ترتیب ائتدیگی "Encyclopédie“ کیتابی‌نین اوز ورقی

بیلیکلیک یا دائرة‌المعاریف (یونانجا: enkýklios ، عربجه: الموسوعة/دائرة المعارف) — چئوره فورمالی و paideí درس، بیلیک سوزلری نین بیرلشمه سیندن یارانمیشدیر) سورغو کیتابی اوْلوب اینسان بیلیگی‌نین بوتون ساحه‌لرینی آردیجیل شکیلده و اطرافلی احاته ائدیر. اونیورسال (جهانی) بیلیکلیکلر اینسانیت اۆچون عومومی بیلیگی تصویر ائدیر، خوصوصی بیلیکلیکلر ایسه یالنیز موعین بیر ساحه اوزره محدود معلومات وئریر.[۱]

بیلیکلیگین یارانما تاریخی[دَییشدیر]

بیلیکلیگین یارانماسی قدیم زامانلار، آنتیک یونان واختلارینا گئدیب چیخیر. ایلک دفعه اولاراق سیستئماتیک بیلیکلیک یونان فیلسوفو، افلاطون قوهومو سپئوسیپپوس طرفیندن یارادیلمیشدیر. میلاددان اؤنجه ۳۷۰-جی ایلده حئیوانلار و بیتکی عالمی اوزره ده بیلیکلیک - هومویا یارائدیلیر.

باشقا فیلسوفلاردان، مثلا ارسطو اؤز دؤورونده مؤوجود اوْلان بیلیکلری توپلو شکلینه سالمیشلار، آنجاق اونلار هر هانسی بیلیکلیک یارادا بیلمه میشلر.

روم دؤورونده دؤولت آدامی مارکوس پوکیوس کاتو میلاددان سوْنرا ۱۵۰-جی ایلده دیه لیبری آد مارکوم فیلیوم die Libri ad Marcum filium (مارکوسون اوغلانلارینا کیتابلار) آدلی توپلونو ترتیب ائدیر. بۇ کیتابلار کند تصروفاتی، طیب، رئتوریکا، دؤیوش تئکنیکی کیمی ساحه لرین پئداقوقیکا باخیمیندان بیر بیلیکلیکده جمعلنمه‌سی‌ایدی.

نؤوبتی بیلیکلیک کیتاب مارکوس ترنتیوس واررو طرفیندن یازیلمیش دیسکیپلیناروم لیبری دوققوز Disciplinarum libri IX ایدی. او معلوم کیتابلاری طیب و معمارلیق‌ایله تاماملاییر. اونون ۴۱ کیتابیندان یالنیز بعضی پارچالاری بیزه گلیب چاتمیشدیر.

ان قدیم، تام بیزه قدر گلیب چاتمیش، لاتین دیلیده اوْلان سیستماتیک بیلیکلیک روم تاریخچیسی پلینیوس طرفیندن ترتیب اوْلونموشدور. اونون طبیعتین تاریخی آدلی کیتابی ۳۷ جیلدده، ۲۴۹۳ بؤلومدن عیبارت ایدی. بورادا کوسمولوژی (فارسجا: کیهان شناسی)، جوغرافیا، ائتنولوژی (فارسجا: مردم شناسی)، آنتروپولوژی (فارسجا: انسان شناسی)، پسیکولوژی (فارسجا: روان‌شناسی)، زوولوژی (فارسجا: جانورشناسی)، بوتانیکا (فارسجا: گیاه شناسی)، مینئرالوژی (فارسجا: کانی شناسی) و متالورژی حاقیندا معلومات وئریلمیشدیر.

منبعلرین وئردیگی معلوماتلارا اساساً بۇ کیتابین ترتیب اوْلونماسیندا ۵۰۰ مؤلیف ایشتراک ائتمیشدیر. ۱۴۶۹-جی ایلده بۇ بیلیکلیک ونسیادا یئنیدن نشر اوْلونور. ۱۵۴۳-جو ایلده اونون ۱۱ جیلدی آلمان دیلینه ترجومه اوْلونور و استراسبورگدا بوراخیلیر.

اورتا عصرلرده ترتیب اوْلونان اثرلر داها یاخشی ترکیبه مالیک ایدیلر. اونلار لاتین دیلینده یازیلمیشدیلار. میلّی بیلیکلیکلر سونارلار، اوْرتا عصرین سونوندا و یئنی تاریخین اولینده مئیدانا گلیر. بیزانتیا دؤورونده یازیلمیش یئگانه کیتاب اوْلان سورا (اینگیلیسجه: Suda) دا یونان دیلینده ایدی. سودا کیتابیندا جوغرافیا و تاریخچی آنتیک مؤلیفلر حاقیندا ۳۲٬۰۰۰ مقاله جملنمشدیر.

یئنی دؤورون باشلانغیجیندا بیلیکلیک یارادیلماسی اوزره پیونر فرانسه فیلسوفو فرانچیز باکون ساییلیر. او ۱۶۲۰-جی ایلده اؤز کیتابیندا "Preparative toward a Natural and Experimental History" ۱۳۰ آددا موختلیف علملری سیرالاییر. بۇ تصنیفاتلاندیرما اوندان سوْنراکی عالیملر اۆچون اساس گؤتورولوردو. اوندان سوْنرا یاشامیش دیدروت اؤز بیلیکلیگینده باکونا ایستیناد ائدیر.

۱۷۰۴-جو ایلده ریاضیاتچی جان هاریس (اینگیلیسجه: John Harris) لندنده تکنیک حاقیندا بیلیکلیگی (اینگیلیسجه: Lexicon technicum) چاپ ائتدیریر. بۇ تکنیک ساحه‌سینده ایلک الیفبا سیراسی ایله دوزولموش، اینگیلیس دیلینده یازیلمیش عومومی تکنیک بیلیکلیک‌ایدی.

۱۷۵۱-جی ایلده فرانسه‌لی دنی دیدرو و ژان لو رون دالامبر طرفیندن فرانسه دیلینده ترتیب اوْلونموش علملرین منطیقی بیلیکلیکی یا دیکشنریسی (فرانسه‌جه: Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences)، ایشیق اوزو گؤرور.[قایناق گؤسترین]

آذربایجان تورکجه‌سینده ایلک بیلیکلیک ۱۹۷۶-۱۹۸۷-جی ایللرده نشر ائدیلمیش ۱۰ جیلدلیک آذربایجان سووئت انسیکلوپئدییاسی‌دیر. کیریل الیفباسی ایله چاپ اوْلونان بۇ انسیکلوپئدییا حاضیردا آذربایجان تۆرکجه‌‌سینده انسیکلوپئدیک بیلگی ساحه‌سینده ان گوجلوسودور.

بیرده باخ[دَییشدیر]

ویکی‌پدیا

قایناقلار[دَییشدیر]

خاریجی لینکلر[دَییشدیر]

پولسوز سؤزلوک اوْلان ویکی‌سؤزلوکده encyclopedia، encyclopaedia، یادا encyclopedic باخین.
ویکی‌آمباردا Encyclopedias ایله مربوط فایل وار.
ویکی‌قایناق دا اوریجینال ایشلر بو مووضوعا گؤره وار دیر: Encyclopedias