داستان
داستان ویا دستان (فارس. داستان — " حکایه " ) داستان (فارس. داستان ، " حکايه " و يا " ناغيل " معناسينی وئرير)[۱] — اورتا آسیا، ايران، تورکيه و آذربايجان شيفاهی خالق ادبیاتی‌‌نین بزه‌کلی فورماسی‌دير.
داستانداکی هر هانسی بیر احوالات، حادیثه نثرله سؤیله‌نیلیر و یئری گلدیکجه مؤوضو ایله باغلی شعیر پارچالاری دا وئریلیر. داستانلار حیماسه نؤوعده اولور و حجمی بؤیوکدور.
قهرمانلیق داستانلاری
[دَییشدیر]قهرمانلیق داستان‌لاریندا خالقین حیاتی ایله باغلی تاریخی حادیثه‌لردن، اونون حاق-عدالت و آزادلیق اوغروندا آپاردیغی موباریزه دن بحث ائدیلیر. بئله داستان‌لارین قهرمان‌لاری خالق ایچریسیندن چیخمیش مرد و ایگید اینسان‌لار اولور. ان مشهور قهرمانلیق داستانلاری کیتابی-دده قورقود، کوروغلو، قاچاق نبی و قاچاق کرمدیر. قهرمانلیق داستانلاری اساساً، خالق قهرمان‌لاری حاقیندا اولان روایت و ناغیل‌لار اساسیندا یارانیر.
محبت داستانلاری
[دَییشدیر]محبت داستانلاری سایجا قهرمانلیق داستان‌لاریندان چوخدور. بو داستان‌لاردا اساس مؤوضو سئون گنجلرین صاف و تمیز محبتی، دوز ایلقاری، وفا و صداقتدیر. محبت داستانلاری بیر-بیرینی سئون گنجلرین حیات‌لاریندا باش وئرن حادیثه‌لردن بحث ائدیر. چوخ زامان اونلارا یوخودا ایکن بوتا وئریلیر و بوندان سونرا قهرمان حاق عاشیقینه چئوریله‌رک سئودیگی قیزین دالینجا یولا دوشور. موختلیف مانعه‌لرله راستلاشان قهرمان بعضاً سئوگیلیسینه قوووشسا دا، بعضاً بونا نایل اولا بیلمیر. داستان قهرمان‌لاری داها چوخ سازین و سؤزون گوجو ایله غالیب گلیرلر.
" قربانی " ، " عباس و گولگز " ، " آشیق غریب " ، " طاهر و زؤهره " ، " شاه اسماعیل " ، " لئیلی و مجنون " داستانلاری ان مشهور محبت داستان‌لاری‌دیر. محبت داستانلاری عنعنه وی اولاراق اوستادنامه ایله باشلاییر و دوواق‌قاپما ایله بیتیر. اوستادنامه حیکمتلی مضمونلو قوشمایا دئییلیر. دوواق‌قاپمادا ایسه سئوگیلی‌لرین بیر-بیرینه قوووشماسی تعریفله‌نیر. دوواق‌قاپمالار کؤنول‌آچان، شن مضمون داشیییر و موخمس شکلینده اولور. سونو فاجیعه ایله قورتاران داستان‌لاردا دوواق‌قاپما اولمور. چونکی بورادا سئوگیلی‌لرین ووصالی مومکون اولمادیغی اوچون دوواق‌قاپما مراسیمی ده کئچیریلمیر. " شاه اسماعیل " ، " نوروز و قنداب " ، " شاهزاده ابولفض " داستان‌لاریندا قهرمان ایگیدلیگی و جسارتی ایله غالیب گلیر. " آشیق غریب " داستانیندا ایسه قهرمان اوخودوغو شعیرلرله غلبه چالیر.
داستانلار یارانما یوللارینا گؤره فرقله‌نیر. بعضی داستانلار نامعلوم اوزان-آشیق‌لار طرفیندن یارادیلیر. "کوروغلو" ، "قاچاق نبی" داستانلاری بئله یارانمیشدیر.
" قربانی " ، " عباس و گولگز " ، " آشیق غریب " ، " واقف " داستانلاری ایسه همین آشیق‌لارین (شاعیرلرین) محبت مؤوضوسوندا یازدیقلاری شعیرلر و اونلار باره‌سینده خالق روایت‌لرینه اساساً یارانمیشدیر. محبت داستان‌لارینا همچنین، " اصلی و کرم " ، " شاه اسماعیل " ، " عالی خان و پری خانیم " داستانلاری دا داخیلدیر.
بیر سیرا خالق داستانلاری اساسیندا اوپرالار یازیلمیشدیر؛ او.حاجی‌بیگوف " کوروغلو " ، ز.حاجی‌بیگوف " آشیق غریب " ، م.ماقومایئف " شاه اسماعیل " و س.
داستانلار و ایسلام
[دَییشدیر]دؤورلره گؤره داستانلار ایکی یئره بؤلونور: ایسلامدان قاباقکی داستانلار، ایسلامدان سونراکی داستانلار:
ایسلامدان قاباقکی داستانلار: " افراسیاب " ، " شو " ، " هون " ، " کؤک تورک " ، " اوغوز " ، " اویغوردور " .
ایسلامدان سونراکی داستانلار: " ساتوق بوغرا خان " داستانی، " ماناس " ، " چینگیز " ، " کیتابی-دده قورقود " ، " کوروغلو " ، " قاچاق نبی " ، " قاچاق کرم " و.س.[۲]
اتک‌یازی‌لار
[دَییشدیر]- ^ Russell, Ralph (1992). The Pursuit of Urdu Literature: A Select History. London and New Jersey: Zed Books. p. 85. ISBN 1-85649-029-7.
- ^ Şifaqi xalq ədəbiyyatı (Folklor)