سلطان یعقوب
 سولطان یعقوب بیگ | |
|---|---|
| سولطان یعقوب آغ‌قویونلولار دؤولتی'نین اۆچونجو پادیشاهی | |
 سولطان یعقوب بیگ بایاندور، سارای آدام‌لارایله. | |
| ایللر | ۱۴۷۸-۱۴۹۰ میلادی |
| تاج‌قویماق | ۱۴۷۸ (میلادی)، تبریز |
| ایش اوسته گلمک | سولطان یعقوبون آتاسی اوزون‌حسن، دونیادان گئدن‌دن سوْنرا، سولطان خلیل (اوزون‌حسن‌ین بؤیوک اوغلو) اؤزون شاه اعلام ائتدی و تاج و تخته صاحاب اوْلدو، امّا وضعیّت بئله قالمادی، سولطان یعقوب ۱۴۷۸-جی میلادی ایلده، خوی دؤیوشو'نده اؤز قارداشین سولطان خلیل آغ‌قویونلو'نو مغلوب ائتدی و تاج و تخته صاحاب چیخدی. |
| کامیل آد | سلطان یعقوب بن اوزون حسن بن علی بن قرایولوق عثمان |
| لقب(لر) | سولطان یعقوب بیگ سولطان حسن بیگ اوغلو بایاندور |
| دوغوم گونو | ۲۷ ژوئن ۱۴۶۴ (میلادی) |
| دوغوم یئری | دیاربکر |
| اؤلوم | ۲۴ دسامبر ۱۴۹۰ (میلادی) |
| اؤلوم یئری | قاراباغ |
| باسدیریلان یئر | قاراباغ |
| سونراکی شاه | سولطان بای‌سونقور بایاندور |
| اؤنجه‌کی شاه | سولطان خلیل آغ‌قویونلو |
| آرواد | گؤوهر سولطان |
| کاخ | سگگیز جنت سارایی (تبریز) دیاربکر قالاسی |
| سولاله | بایاندور ائلی، آغ‌قویونلولار دؤولتی |
| آتاسی | اوزون‌حسن |
| آناسی | سلجوق‌شاه بیگیم |
| اوشاقلار | سولطان بای‌سونقور بایاندور سولطان موراد بایاندور آغ‌قویونلو |
| دین | ایسلام (سونی) |
ابوالمظفر سولطان یعقوب بی یا دا سولطان یعقوب بیگ _ آغ‌قویونلولار دؤولتی'نین اۆچونجو سولطانی. اوزون‌حسن و سلجوق‌شاه بیگیمین اوغلودور.
حیاتی
[دَییشدیر]۱۴۶۴-نجو میلادی ایلده دیاربکر‌ده دوغولموشدور. سلطان خلیل‌ین دؤرونده دیاربکر والیسی ایدی. لاکین جولای آییندا اعیانلار خلیلی دئویره‌رک یئرینه یعقوبو تخته چیخاردیلار. محمدعلی تربیت‌ین "دانشمندان آذربایجان" آدلی کیتابیندا یعقوب بی حاقّیندا یازیلیر:
|
او، قارداشی طرفیندن دیاربکیر حاکیمی تعیین ائدیلمیش و قارداشی شاه اولدوقدان سونرا آذربایجانا گلیب، اونون علئیهینه چیخمیشدیر. هیجری قمری ۸۸۳-نجو ایل ربیع الاول آیی‌نین ۱۴-ده چرشنبه گونو (۱۴۷۸، ۱۵ ژوئن، بازار ائرته‌سی) سولطان یعقوب خوی شهری کناریندا قارداشینی اؤلدوروب، اؤزو شاه اولموشدور. | 
|
امین‌الدین ایصفاهانی ایسه اونون حاقّیندا بئله دئییر:
|
|
شاهزاده یعقوب تبریز‌دن تزه‌جه چیخمیشدی کی، گوجلو قار باشلادی. اوردوداکی عسکرلر قارا و قیرمیزی پالتارلار ایچینده فیل رنگینده بیر میدانچادا شاهمات آتلاری کیمی حرکت ائدیردیلر. وان‌ین شمال-شرقینده‌کی بندی‌ماهی‌یه گلدیکده سولئیمان بی بیجن‌اوغلو شاهزاده‌یه قوشولدو و بیرلیکده بیتلیس طرفینه حرکت ائتدیلر. یولدا یئنه قار یاغدی و اؤزلرینی بیر رباطا چتینلیک‌له آتدیلار. تاواچی‌نین یولو آچدیرماسیندان سونرا حرکت ائتدیلر. یولون ایکی طرفینه ییغیلان قار او قدر یوکسک ایدی کی، دوه‌لر بئله کئچمیردی. بیتلیس داغلارینی کئچیب ویسل قارانی‌نین تۆربه‌سی‌نین اولدوغو یئره چاتدیقدا ایسه قار آزالمیشدی. ارزینجان یاخینلیغینا چاتاندا قارامان اوغلو قاسیم بی اونا قوشولدو. بشیری‌یه چاتدیقدا ایسه حسن‌کئیف والیسی مؤهردار شیخ علی بی، دیاربکیر والیسی آباد بیین اوغلو محمدبی، ماردین قالاسی حاکیمی خالید گلرک هدیه‌لرینی تقدیم ائتدیلر. بورادا یعقوب قوربان بایرامی‌نی قئید ائتدی(۱ ذیالحجه ۸۸۲ یانی ۶ مارس ۱۴۷۸). خالق شاهزاده اۆچون میدانلاردا قوربانلار کسدی. بشیری‌دن سونرا سالاد و آبارانا گلدیلر. بورادا دیاربکیر والیسی آباد بی گلرک شهرین آچارلارینی تقدیم ائتدی. سونرا ارگانی، خانی، آتاک، اییل، باگین، سیلوان، چرموک و رۇها کیمی ویلایتلرین حاکیملری گلیب هدیه وئریب باغلیلیغینی بیلدیردیلر. شاهزاده و رعیتی بیر نئچه گون سونرا آمیده چاتدی. |
|
حاکیمیّتی
[دَییشدیر]حاکمیتی نیسبتاً صولح ایچینده کئچمیشدی. حاکمیتی‌نین ایلک ایلینده کرماندا عوصیان قالخسا دا یاتیریلمیشدی. ۱۴۸۰-نجی ایلده ۴۰٬۰۰۰ نفرلیک مملوک اوردوسو آغ‌قویونلو دؤولتینه هوجوما کئچرک اورفانی آلماغا جهد ائتدی. سولطان یعقوبون لله‌سی سولئیمان بی بیجن‌اوغلونون و بایاندور بیین باشچیلیغی آلتیندا آغ‌قویونلو قوشونو دوشمنی دارماداغین ائتدی. مملوک سرکرده‌‌سی یاش بی اؤلدورولدو، دیگر مملوک سرکرده‌لری ایسه اسیر آلیندی. لاکین سونراکی ایل بایاندور بی همداندا عوصیانا قالخدی و قوم شهری یاخینلیغیندا باش وئرن دؤیوشده بایاندور بی اؤلدورولدو.
شیروانشاهلار و صفویلرله موناسیبتلر
[دَییشدیر]سولطان یعقوب شیروانشاهلار ایله دوستلوق علاقه‌لری ساخلامیش و شیروانشاه فرخ‌یسارین قیزی گؤوهر سولطانلا ائولنمیشدیر. آتاسیندان فرقلی اولاراق، صفویلر و اردبیل شیخلری ایله خوش موناسیبت ساخلامیردی. ۱۴۸۸-نجی ایلده اردبیل شیخی حیدر شیروانشاهلار دؤولتینه هوجوم ائدنده، فرخ‌یسار کۆرکنی سولطان یعقوبدان کؤمک ایسته‌میشدی. محض آغ‌قویونلولارین کؤمه‌یی سایه‌سینده شیخ حیدر ۱۴۸۸-نجی ایل ژوئن‌ین ۳۰-دا تاباساراندا مغلوب ائدیل‌دی و هلاک اولدو.
ایقتیصاد
[دَییشدیر]سولطان یعقوب حاکمیتی‌نین ایلک ایللرینده وئرگیلری ۷۰ مین تۆمن مبلغینده آزالتمیشدیر. سولطان یعقوبون دؤورونده اونون وزیری قاضی عیسی یئنی تورپاق-مالیه ایصلاحاتینی حیاتا کئچیرمک اۆچون پلان حاضیرلامیشدی. بو پلانا گؤره سیورقاللار لغو اولوناجاقدی. بوندان علاوه موغول قانونلاری لغو اولوناجاقدی-یانی تامغادا لغو اولونوردو. لاکین بو پلانلار سولطانین اؤلومویله یاری‌دا قالدی، قاضی عیسی اؤزو ده داها سونرا اؤلدورولدو.
اؤلومو
[دَییشدیر]۲۴ دسامبر ۱۴۹۰-نجی ایلده سولطان یعقوب غفلتاً، موعمالی شکیلده اؤلدو. بعضی ایدیعالارا گؤره آروادی طرفیندن زهرلنمیشدیر. ایدیعایا گؤره سولطان یعقوبو محض گؤوهر سولطان قتله یئتیرمیشدیر.
ادبیات و اینجه صنعت
[دَییشدیر]سولطان یعقوب زامانیندا شاعیرلرین طالع اولدوزو پارلامیش، شعر و شاعیرلیک سامیری میللتی‌نین بنی ایسرائیل آراسیندا اولدوغو کیمی گئنیش یاییلمیشدی. تورکجه و فارسجا بیلیردی. ایکینجی بایزید ایله دوست موناسیبتلری وار ایدی.
آشاغیداکی شعر سولطان یعقوبون تاریخی حاقّیندا دئییلمیشدیر:
| اونداکی، صفر آیی تزه‌جه گؤروندو، | عیش و عشرت گۆنشی توْرلاناراق سؤندو. | |
| اؤلکه‌نین کیخسروو سولطان یعقوب ایدی، | اونون وفات تاریخی ده کیخسرو اولدو. |
صفی‌الدین قاضی عیسی و شیخ نجم‌الدین یعقوبی سولطان یعقوبون وزیرلری و ندیملری اولموش، ادریس ابن حسام‌الدین بیتلیسی، عبدالحی استرآبادی ایسه سولطان یعقوبون ساراییندا خطاط، حؤکم و فرمانلاری یازان منشیلر اولموشلار. بابا فلانی، بابا نصیبی، درویش دهکی، محیی لاری، متین حصیبی انصاری قمی، حیرانی قمی، شهیدی قمی و همایون اسفراینی اونون سارایی‌نین شعر اوستالاریندان اولموشلار.
بینای قتیلی، اهلی شیرازی و شوقی اونون آدینا بهرام و بهروز، وامیق و عذرا، شمع و پروانه منظومه‌لرینی و علی بن ابیطالبین دیوانی‌نین فارسجا ترجومه‌سینی نظمه چکمیش، ائله‌جه ده فضل‌الله روزبهان تاریخ عالم‌آرای بایندری اثری‌نین و بدیع‌الزمان فی قصه حی بن یقظان رساله‌سینی اونون آدینا تالیف ائتمیش. تالیش عالیملریندن اولان محمد بن موسی شهر حکمه‌العین اثری‌نی یازیب، اونا تقدیم ائتمیشدیر.
سولطان یعقوبلا سولطان حسین بایقارا آراسیندا بیر سیرا مشاعره‌لر و یازیشمالار اولموشدور. آشاغیداکی روباعی اوندان‌دیر:
| بو دونیا کی، آدامی‌نی من کم گؤرموشم، | هر شنلیگینده اونون مین مین غم گؤرموشم. | |
| بیر دۆشرگه‌یه اوخشار کی، هر طرفدن، | آپاریر یوخلوغا، سونو اقدم گؤرموشم. |
کشوری شعرلری‌نین بیرینده سولطان یعقوب بی دؤورونو آرزولاییردی:
طالع برگشته بیر دخی قیلایدی سروری، | ||
کیم جلا تاپسایدی اول آیینه‌یی اسکندی، | ||
شعله چکسه‌یدی چراغ توده‌یی بایندری، | ||
وه، نه لذت تاپغای اول ساعت قلندر کشوری، | ||
کیم، گؤرونه رعیتی یعقوب خانی بیر دخی. |
گؤرونتولر
[دَییشدیر]
قایناقلار
[دَییشدیر]آذربایجان تۆرکجه‌سی لاتین ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Sultan Yaqub»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۹ آذر ۱۳۹۵ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).