شهیدلر خیابانی
شهیدلر خیابانی — آذربایجان جومهوریتی‌نین باکی شهرینده اساساً قارا یانوار و قاراباغ ساواشی‌نین شهیدلری‌نین دفن اولوندوغو کوتلوی مزارلیق. شهیدلر خیابانی موختلیف دؤورلر عرضینده چمبرکند قبیریستانلیغی، داغ‌اوستو پارک و کیروف پارکی کیمی فعالیت گؤسترمیشدیر.[۱]
تاریخی[دَییشدیر]
آذربایجان خالق جومهوریتی دؤورو[دَییشدیر]
آذربایجان خالق جومهوریتی دؤوروندن 1939-جو ایله قدر شهیدلر خیابانی چمبرکند قبیریستانلیغی اولوب. قبیریستانلیقدا بیر سیرا شخص‌لر، او جومله‌دن آذربایجان تاریخینده گؤرکملی اولان شخص‌لردن علیرضا راثی‌زاده، صمد بیگ مهمانداروف، جلیل محمدقولوزاده، مدحت محمدقولوزاده، عبدالرحیم بیگ حاقوئردی‌یئف، حسن بیگ زردابی، نجف بیگ وزیروف، حسین عربلینسکی، آغا موسی ناغی‌یئف، سلیمان ثانی آخوندوف، جبار قاریاغدی‌اوغلو، رستم مصطفی‌یئف و دیگرلری دفن ائدیلمیشدی.[۲]
باکی‌نین باش معماری وظیفه‌سینده چالیشان زیور بیگ احمدبیگوف شهرین داشناک‌لار و اس‌‌ار-منشویک‌لردن عیبارت مرکزی خزر دیکتاتورلوغو-دان آزاد اولونماسی زامانی شهید اولموش آذربایجانلی و تورک عسگرلری‌نین خاطیره‌سینی ابدی‌لشدیرمک اوچون چمبرکند قبیریستانلیغیندا اوجالدیلاجاق آبیده کومپلکسی‌نین لاییحه‌سینی حاضیرلامیشدی.[۳] آلتی‌بوجاقلی توربه گؤرونوشونده اولان همین لاییحه ده اورتا عصر آذربایجان معمارلیق اینجی‌لریندن مهارتله ایستیفاده اولونموشدو.[۳]
آذربایجان شوروی دؤورو[دَییشدیر]
۱۹۳۴-جو ایلده سرگئی کیروف اؤلدورولدوکدن سونرا اونون خاطیره‌سینی ابدی‌لشدیرمک اوچون قبیریستانلیق یئرله-یئکسان ائدیلیب و چمبرکند قبیریستانلیغی‌نین یئرینده ایستیراحت پارکی سالیندی و کیروفون آبیده‌سی اوجالدیلدی.[۱] شوروی حاکیمیتی کیروف پارکی سالیناندا داش چاتیشمازلیغی ایله اوزلشدیکلریندن باش داشلاریندان دا ایستیفاده ائتمه‌لی اولوبلار.[۴]
آذربایجان جومهوریتی دؤورو[دَییشدیر]
آذربایجان شوروی-دن موستقیل‌لیک قازاندیقدان سونرا ایسه کیروفون شهیدلر خیابانیندا اوجالان آبیده‌سی اوچورولدو.[۱]
۱۹۹۰-جی ایلده آذربایجانین موستقیل‌لیگی اوغروندا شهید اولموش اینسان‌لارین ایندیکی شهیدلر خیابانیندا دفن اولونماسی اوچون ایجتیماعیت طرفیندن یارادیلمیش دفن کومیسیونونون آدیندان چیخیش ائدن علملر دوکتورو آذر نبی‌یئفین جومهوریت و شهر رهبرلیگینه ائتدیگی موراجیعته موثبت جاواب وئریلمه‌میشدیر.[۵] بوندان سونرا آذر نبی‌یئف او واختکی 26 باکی کومیسرلری آدینا رایونون خالق نوماینده‌لری شوراسی‌نین ایجراییه کومیته‌سی‌نین صدری علی محمدووا موراجیعت ائتمیشدیر.[۵] علی محمدوف آذر نبی‌یئوله بیرلیکده داغ‌اوستو پارکا گلمیش و اورادا اولان بیر چوخ اینسان‌لارین ایشتیراکی ایله بیر سیرا یئره باخیش کئچیریلمیش و سوندا شهیدلرین حاضیردا دفن اولوندوغو یئر مقصده اویغون حساب ائدیلمیش، شهیدلرین دفن ائدیلمه‌سی اوچون ایجازه وئریلمیشدیر.[۵] یئرین سئچیلمه‌سینده معمار نریمان علی‌یئفین مصلحت‌لری نظره آلینمیشدیر.[۵]
ژانویه‌نین ۲۰-۲۱-ده خیاباندا مزارلار قازیلدی.۱۲۰-دن آرتیق قبیر قازیب حاضیرلاندی.[۵] ژانویه‌نین ۲۱-ده آذربایجان شوروی عالی شوراسی‌نین ایجلاسی کئچیریلدی. ایجلاس چوخ گرگین شراییطده، قیزغین موباحیثه‌لرله کئچدی. ایجلاسدا دفن کومیسیونونون عوضولری ده چیخیش ائتدیلر.[۵] دفن کومیسیونو آشاغیداکی هئیتدن عیبارت کومیسیون عوضولری تشکیل اولوندو: قدرت عبداسلیم‌زاده، آذر نبی‌یئف،خلیل‌الدین خلیلوف، باغیر باغیروف، رحیم قاسموف، ابراهیم علی‌یئف، نریمان علی‌یئف،اسماعیل اینجه‌لی، مالک مهدی‌یئف، خالد مختاروف.[۵] سونرادان تکلیف اولوندو کی، شیخ‌الاسلام الله‌شوکور پاشازاده ده کومیسیونا داخیل ائدیلسین. قدرت عبدالسلیم‌زاده کومیسیونون صدری سئچیلمیشدی.[۵]
سحر ساعات ۶.۰۰-آ قدر موذاکیره‌لر آپاریلدی.[۵] ساعات ۱۲.۰۰-دا شهیدلرین جنازه‌لری اینسان‌لارین چیگین‌لرینده آزادلیق مئیدانیندان ایزدیحاملا پایتاختین کوچه‌لریندن کئچمکله ایندیکی شهیدلر خیابانینا گتیریلدی.[۵] دفن مراسیمی ۵ ساعات چکدی.[۵] ژانویه‌نین ۲۲-ده ۵۱ نفر دفن اولوندو.[۵] بونلاردان ۳ نفری ۱۹۱۸-جی ایل مارس سوی‌قیریمی زامانی شهید اولانلار ایدی.[۵] اونلار دا عادت-عنعنه‌یه اویغون دفن ائدیلدی. اونلاری ایلهاملا فریضه‌دن سونرا دفن ائتدیلر. هر اوچ مزارین اوستونده ۱۹۱۸-جی ایل شهیدلری سؤزلری یازیلدی. سونرا تزه قبیراوستو آبیده لر قویولاندا همین مزارلارین اوستونده " نامعلوم " سؤزو یازدیلار.[۵] قارا یانوار شهیدلری ایچریسینده بیر نفر ۲۵ یاشلی نامعلوم گنج وار ایدی و او، ان سوندا دفن اولوندو.[۵]
حاضیردا شهیدلر خیابانیندا ۱۵۹ مزار واردیر. بو مزارلاردان ۹۷-نین سینه‌داشی وار (او جومله دن، ۴ نامعلوم مزار، ۱ شکیل‌سیز مزار)، ۶۲ مزارین سینه‌داشی یوخدور، شهیدلرین یالنیز شکیل‌لری و آدلاری یازیلیب. قئید اولونان ۶۲ شهید دیگر اراضی‌لرده دفن اولونوب.
زیارتگاه‌لار[دَییشدیر]
شهیدلر مسجیدی[دَییشدیر]
شهیدلر مسجیدی ۱۹۹۶-جی ایلده تورکیه‌نین دیانت وقفی آدلانان قورومو طرفیندن اینشا ائتدیریلیب.[۶] [۷]۲۰۰۹-جو ایلدن۲۰۱۷-جی ایله کیمی مسجید تعمیره باغلانیب. [۸][۹]
ابدی مشعل[دَییشدیر]
" ابدی مشعل " آبیده مجموعه‌سی‌نین یارادیلماسی فیکری ایلک دفعه ۱۹۹۴-جو ایلده ایره‌لی سورولوب.[۱۰] پرزیدنت حیدر علی‌یئفین 5 آقوست ۱۹۹۸-جی ایل تاریخینده باکی شهرینده کی شهیدلر خیابانیندا " ابدی مشعل " آبیده مجموعه‌سی اوجالدیلماسی حاقیندا دستور وئریر.[۱۰] دستوردا باکی شهر ایجرا حاکیمیتینه " ابدی مشعل " آبیده مجموعه‌سی‌نین تیکینتی‌سی‌نین تأمین ائدیلمه‌سی، وزیرلر کابینه‌سینه ایسه آبیده مجموعه‌سی‌نین تیکینتی‌سینه ۲ میلیارد مانات مبلغینده وسایتین آیریلماسی باره ده تکلیف وئرمه‌سی تاپشیریلیر.[۱۰] بئله‌لیکله، آبیده مجموعه‌سی‌نین تیکینتی‌سینه باشلانیلیر.[۱۰] مجموعه‌سین تیکیلمه‌سینه عایید کئچیریلن موسابیقه ده معمار ائلبای قاسم‌زاده‌نین رهبرلیک ائتدیگی لاییحه‌لندیرمه شیرکتی‌نین ایشله‌ییب حاضیرلادیغی لاییحه سئچیلیر.[۱۰]
آبیده مجموعه‌سی‌نین ۹ اوکتوبر ۱۹۹۸-جی ایل تاریخینده آچیلیشی اولموشدور.[۱۰] شهیدلر خیابانی اراضی‌سینده یئر آلمیش بو آبیده ۸ گوشه‌لی اولدوز اوزرینده دایانان قیزیلی رنگده شوشه گونبزدن تاج قویولموش توربه‌دن عیبارتدیر.[۱۰] توربه‌‌نین دیوارلارینی بزه‌ین ظریف شبکه مونومنتال تیکیلی‌یه موعین خفیفلیگی، هاوا کیمی شفافلیغی باغیشلاییر.[۱۰]
۲۰۰۷-جی ایلده پرزیدنت الهام علی‌یئفین دستوری ایله شهیدلر خیابانی یئنیدن قورولورکن، "ابدی مشعل" آبیده‌سی‌نین سوتون‌لاری هوندورلشدیریلیب، آبیده‌ده کی سککیزگوشه‌لی اولدوز، سککیزگوشه‌لی گوزگونون مسامه‌لری قیزیللا ایشله‌نیلمیشدیر.[۱۰]
مدنیتده[دَییشدیر]
ادبیاتدا[دَییشدیر]
شهیدلر خیابانینا حصر اولونموش شعیرلردن کماله آبی‌یئوانین " شهیدلر خیابانی " لیریک پوئماسینی، فیکرت قوجانین " شهیدلر خیابانی " شعیرینی قئید ائتمک اولار.[۱۱][۱۲]
قالری[دَییشدیر]
اتک‌یازی‌لار[دَییشدیر]
- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ "Bakıya "çəkilmiş" dağ". news.lent.az. 2019-04-03 tarixində
- ^ "Ot basmış general məzarı". virtualaz.org. İstifadə tarixi: 12 noyabr2017.
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, Bakı, “Lider Nəşriyyat”, 2004, s. 329-330
- ^ "Şəhidlər Xiyabanında erməni yazısı". www.anspress.com.
- ^ ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ ۵٫۱۰ ۵٫۱۱ ۵٫۱۲ ۵٫۱۳ ۵٫۱۴ Ağbablı, Səyyad. "Şəhidlər Xiyabanı necə yarandı?". 525.az. 525.az.
- ^ "Bakıda Şəhidlər Məscidi təmirə bağlanıb". www.bbc.com. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- ^ "Müzəffər Şahin: "Şəhidlər Xiyabanındakı məscid həmin zamankı idarərənin yer göstərməsi və izni ilə tikilmiş məsciddir"". deyerler.org.
- ^ "Şəhidlər məscidi niyə bağlandı? - QMİ-dən açıqlama". news.milli.az. İstifadə tarixi: 12 noyabr2017.
- ^ "Bakıda 7 ildir bağlı olan "Şəhidlər" məscidi açıldı (FOTO)". az.baku.ws. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ ۱۰٫۶ ۱۰٫۷ ۱۰٫۸ Yunusov, Seymur. "«Əbədi Məşəl» abidəsi qəhrəmanlıq və rəşadətin əbədiləşən təsviridir". anl.az. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- ^ ""Nə yatmısan, sarı bülbül, oyan bir..."". www.anl.az. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
- ^ "FİKRƏT QOCANIN POEMALARI MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR KONTEKSTİNDƏ". www.anl.az.İstifadə tarixi: 12 noyabr 2017.
