صادق هدایت
| صادق هدایت | |
|---|---|
 صادق هدایت سوْن عکسی، ۱۳۲۹–جو ایلده (صادق هدایت بو عکسی بوتون تانیشلارینا گؤندرمیشدی)[۱] | |
| اصل آدی | صادق هدایت |
| چالیشما ساحه‌سی | یازیچی و مترجم |
| دوْغوم تاریخی | ۲۸ بهمن ۱۲۸۱ ۱۷ فوریهٔ ۱۹۰۳ تهران، ایران |
| آیله | آتاسی: اعتضادالملک آناسی: زیورالملوک |
| اؤلوم تاریخی | ۱۹ فروردین ۱۳۳۰ |
| میلیت |  ایران
|
| یاشایش یئری | ایران هیندوستان فرانسه |
| اؤلوم سببی | اینتیحار |
| پئشه | یازیچی، داستان‌نویس، مترجم، ایرانین میلّی بانکینین حسابداری وزارت خارجه کارمندی |
| یازیچیلیق ایللری | (۱۳۲۹–۱۳۰۲) |
| بیلیم یوردو | دانشکدهٔ هنرهای زیبای تهران |
| ایمضا | 
|
صادق هدایت 
آوا (help·info) (دوْغوم‌گۆنو ۱۷ فئوریه ۱۹۰۳ تهران - اؤلوم‌گۆنو ۹ آپریل ۱۹۵۱ پاریس) ایرانلی یازیچی، تحقیقچی و ترجمه‌چی‌ایدی.
حیاتی[دَییشدیر]
شاه‌لیق ایرانینین نفوذلو بیر عائله‌سینه منسوب اوْلان صادق هیدایت ۱۷ فئوریه ۱۹۰۳ – جو ایلده تهران‌دا دونیایا گؤزلرینی آچیر. ابتدایی تحصیلینی تهران‌دا مدرسیی - علمییده تاماملادیق‌دان سوْنرا اوْرتا تحصیلینی یئنه تهران‌دا یئرلشه‌ن و بیر میسسیونئر مکتبی اوْلان ساینت لویس فران‌سیز کوللئجین‌ده داوام ائتدیریر. بوردا فران‌سیز دیلی و ادبیاتی ایله جدی بیر شکیل‌ده ماراق‌لانان هیدایت، ۱۹۲۵ – جی ایلده موهندیس‌لیک تحصیلی آلماق اۆچون بئلچیکایا گئدیر. بئلچیکادا آختاردیغینی تاپا بیلمیر و ادبیات تحصیلی آلماق مقصدی ایله پاری‌سه یولا دوشور. یازی حیاتینا بوردا باشلایان هیدایت ایلک اثرلرینی پاریس‌ده قله‌مه آلیر. بیر آرا بحرانا گیره‌رک پاریس یاخینلارین‌دا اینتیهار ائتمک مقصدی ایله اؤزونو دنیزه آتسا دا، بیر قاییقچینین کؤمک‌لیگی ایله خلاص اولور. ایلک اینتیهار جه‌دی اوغورسوزلوقلا نتیجه‌لنیر. ۱۹۳۰ – جو ایلده تهرانا قایی‌دان هیدایت، عائله‌سینین نفوذون‌دان فای‌دالانماق ایستمیر و اؤز ایمکانلاری ایله ایش تاپماغا چالیشیر. ایران میلّی بانکین‌دا ایشه باشلاییر. بۇ واخت یولداشلاری بوزورگ آلئوی، مسعود فرزاد و موجتبا مینووی ایله بیرلیک‌ده «دؤردلر» قروپونو یارادیر. بیر چوخ ایش و تشکیلات دییش‌دیره‌ن هیدایت، ایران شاهی رضا شاهین تضییقلرینه دؤزه بیلمه‌یه‌رک نهایت هیندوستانا اوز توتور. هیندوستان‌دا پهلوی فارسجاسینی اؤیره‌نمه‌یه باشلاییر. ایلک رومانی «کور بایقوش» او دا ائله هیندوستان‌دا نشر ائتدیریر. تکرار تهرانا دؤنه‌ن هیدایت دؤولت موسیقی ایداره‌سینده ایشله‌مه‌یه باشلاییر. ۱۹۴۸ – جی ایلده اؤزبکیستان اورتا آسییا دؤولت اونیوئرسیتئتینین دعوتی ایله داشکه‌ن‌ده گئدیر. ۱۹۵۰ – جی ایلده تکرار پاری‌سه قایی‌دان هیدایت، کئچیردیی معنوی بحرانلار نتیجه‌سینده یاشادیغی ائوده، ۹ آوریل ۱۹۵۱ – جی ایل تاریخین‌ده اؤزونو قازلا بوغاراق اینتیهار ائدیر و پاریس‌ده تورپاغا تاپشیریلیر. ان یاخین دوستو بوزورق آلوی، هیدایتین اؤلومونو بئله خاتیرلاییر: «پاریس‌ده گونلرله قازلا ایستی‌لنه‌ن بیر منزیل آختاردی. نهایت چئمپیونئت پروسپئکتین‌ده آختاردیغی منزی‌لی تاپ‌دی. ۹ آوریل ۱۹۵۱ – جی ایلده یاشادیغی ائوده‌ن چیخمادی و بوتون پنجره‌لری باغلادیق‌دان سوْنرا قاز کرانینی آچدی. صاباحی‌سی گون زیارتینه گلن بیر دوستو، اونو مطبخده یئرده یاتارکه‌ن تاپ‌دی. ترته‌میز گئیینمیش، تراش اولموش‌دو و جیبین‌ده چوخ پولو واردی. یاندیریلمیش اثرلرینین کوللری ایسه یئره سپلنمیش‌دی.»
صادق هیدایت، محمّد علی جمال زاده ایله بیرلیک‌ده مۆعاصیر ایران نثرینین قوروجولارین‌دان ساییلماق‌دادیر. اثرلرین‌ده ساده ایفاده واسطه‌لرین‌دن و خالق دیلین‌دن ایستیفاده ائدن هیدایتین کاراکترلری ده سیراوی و اکثریت اعتباری ایله ازیلمیش، آشاغیلانمیش و جاهیل قالمیش خالق کوتله‌لری تشکیل ائتمک‌ده‌دیر. رئالیست تصویر واسطه‌لرین‌دن ایستیفاده ائدن صادق هیدایتین اثرلرین‌ده مودئرنیزمین ده جدی تأثیری اؤزونو گؤسترمک‌ده‌دیر. حتی ایرانین سورگون‌ده یاشایان یازار، فیلوسوف و تنقیدچیلرین‌دن اوْلان رضا براهه‌ن‌دی، هیدایتی رئالیست، مۆعاصیر و عئینی زامان‌دا پوست-مۆعاصیر بیر یازار کیمی سجیلندیریر. بونو هیدایتین ایران‌داکی سینفی قارشی‌دورمالاردان اوزاق قالماسی ایله آچیقلایان براهه‌ن‌دی، هیدایتین اؤزلری اۆچون اوستاد و هله تام آنلاشیلمایان بیر یازار اوْلدوغونو تکرارلاییر. فران‌سیز تنقیدچی‌سی آندرئ روسسئو دا هیدایتین عصریمیزین ادبیات تاریخین‌ده اؤن‌م‌لی بیر یئره صاحب اوْلدوغونو وورغولاییر. حکایه‌لرین‌ده‌کی کاراکترلرین یاشایان دونیادان اولماسینا دقت گؤستره‌ن هیدایت ایچین‌ده یاشادیغی چاغین و جمعیتین پروبلئملرین‌دن ده اصلاً یان کئچممیش‌دیر. اثرلرین‌ده قوت‌لی بیر ترانس حالی سئزیل‌سه ده شعورونو اصلاً اؤزون‌دن کنارلاشدیرمامیش و حکایه‌لرینی بیر مئمار حسّاس‌لیغی ایله اینشا ائتمیی قارشی‌سینا مقصد قویموش‌دور. بۇ باخیم‌دان اونون قله‌مه آلدیغی اثرلرده ایرونییا، تنقید و ساتیرا اؤزونو تئز – تئز گؤسترمک‌ده‌دیر. تصویر گوجو چوخ یوکسک اوْلان هیدایتین اثرلرین‌ده، بزه‌ن سیز اونون رئالیزمین سرحدلرینین آشیب کئچمه‌یه چالیشدیغینی و ناتورالیزمه یؤنلدیینی هیسس ائدجکسینیز. بئله کی، بعضی جینایت، خسته‌لیک و اؤلوم تصویرلری ائمیلئ زولئنی کؤلگه‌ده بوراخاجاق چیلپاق‌لیق‌دادیر. موبالیغه، سؤز صنعتلری و بزه‌مه‌لرله دولو مینیل‌لیک ایران ادبیاتینی گؤز اؤنون‌ده بولوندورساق، بۇ وضعیتین نه قدر یئنی، تهریکئدیجی و سرحدلری آشیب کئچمه‌یه ادعالی اوْلدوغونو تخمین ائتمک چتین اولماز. هر نه قدر غرب ادبیاتینا یاخین اوْلدوغو و حکایه تئکنیکاسین‌دا قربین ادبیات آخینلارینی تقلید ائتدیی موشاهیده ائدیل‌سه ده، هیدایتین اؤز اننوی قایناقلارین‌دان اوز چئویردیینی هئچ کیم ادعا ائدیله بیلمز. بیر مدت هیندوستانا گئدیب بورادا پهلوی فارسجاسینی اؤیره‌نمه‌سی و بۇ دیل‌دن مۆعاصیر فارسجایا ترجومه‌لر ائتمه‌سی ده هیدایتین اننوی مدنیتینه باغلی‌لیغینی گؤستریر. یئری گلدیکجه اننوی ایستینادلاردان فای‌دالانان هیدایته ان چوخ تأثیر ائدن و اثرلرینین ایچینه کیمی گیره‌ن ایرانلی فیلوسوف، شاعر عمر خییام اوْلموش‌دور. بیر چوخ حکایه‌سینده خییامین روبایلرینه یئر وئرن و یا بیرباشا اونون اثرلرینه ایستیناد ائدن هیدایت، «ترانئیی – خییام» («خییامین ترانه‌لری») آدلی کیتابی و بۇ کیتابا یازدیغی اؤن سؤزو ایله خییاما اوْلان هئیران‌لیغینی گؤسترمیش و حاقین‌دا یئنی شرحلر اورتایا قویموش‌دور. اخلاقی درسلر و نصیحت وئرمک‌دن باجاردیقجا قاچماغا چالیشان هیدایت‌ده یئنه ده اوشاق ناغیللارینا یاخین نؤوده اؤیود وئریجی حکایه‌لره راست گلمک مومکون‌دور. خصوصیله «گومراه بئ-گور»(«دیری – دیری باس‌دیریلان») کیتابین‌دا یئر آلان آبی - حیات («حیات سویو») حکایه‌سینی ناغیل شکلین‌ده سؤیله‌یه‌ن هیدایت، بیر-بیرینه ضد کاراکترلی اوچ قارداشین حکایه‌سینی نقل ائدیر. بونلاردان کئچل حسینی و دونقار حسنی ایشی سئومه‌یه‌ن تنبل یارادیلیش‌لی و پیس‌لییه مئیل‌لی کاراکترلردیر. کیچیک قارداش اوْلان اهمدجیک ایسه چالیشقان، یاخشی اورک‌لی، قیزیل و سیررده گؤزو اولمایان اخلاق‌لی بیر گنج‌دیر. یوللاری بیر نقطه‌دن سوْنرا آیریلان قارداشلاردان کئچل حسینی و دونقار حسنی ایکی آیری اؤلکه‌یه گئدر. کئچل حسینی خاشخاش اک‌ن و کار اینسانلارین یاشادیغی ماهیتاب اؤلکه‌سینه پادشاه اولارکه‌ن دونقار حسنی خالقی کورلاردان عبارت اوْلان قیزیل ساچان اؤلکه‌یه حؤکمران اولار. بورالاردا اؤزلرینی تانریلاش‌دیران حسینی و هاسئنی قارداشلار دا بیر مدت سوْنرا کور و کار اولارلار، لاکین زؤوق و صفا ایچری‌سینده یاشادیقلارین‌دان اؤترو حاللارین‌دان شیکایت ائتمزلر. بیر مدت سوْنرا حیات سویونون تاپیلدیغی مخمر چیچیی اؤلکه‌سینده یاشاماغا باشلایان اهمدجیک بؤیوک قارداشلارینین کورلار و کارلار اؤلکه‌سینده پادیشاه اوْلدوقلارینی اؤیرنیر. کورلوغون و کارلیغین آنجاق مخمر چیچیی اؤلکه‌سینده اوْلان حیات سویو ایله کئچدیینی اؤیره‌نه‌ن اهمدجیک، بؤیوک قارداشلارینی و بۇ اؤلکه‌لرین اینسانلارینی کورلوق‌دان و کارلیق‌دان قورتارماق اۆچون حیات سویونو بۇ اؤلکه‌لره آپارماق ایستییر. آنجاق، بؤیوک قارداشلاری ایله مۆحاریبه ائتمک مجبوریتین‌ده قالان اهمدجیک اوزون سۆرندؤیوشلردن سوْنرا قالیب گلیر. مخمر چیچیی اؤلکه‌سینه اوردو گؤندره‌ن قیزیل ساچان اؤلکه و ماهیتاب اؤلکه‌سینین عسگرلری مخمر چیچیی اؤلکه‌سینده حیات سویونو ایچیر و بوردا گؤزلری و قولاقلاری آچیلیر. مخمر چیچیی اؤلکه‌سی خالقی ایله دوست اولورلار و اونلاری یوخویا وئرن کراللارینا عصیان ائدرک اونلارا درسینی وئریرلر. بئله‌جه هر اوچ اؤلکه‌نین خالقی دا سوله ایچین‌ده یاشاماغا باشلاییرلار. «بیری وار ایمیش، بیر یوخ ایمیش» له باشلایان و «گؤی‌دن اوچ آلما دوش‌دو» ایله بیته‌ن بۇ کیچیک ناغیلواری حکایه‌ده صادق هیدایت چوخ درین و تعجب‌لو ایرونییالارا و ستیرالتی معنالارا یئر وئریر. ناغیل‌داکی ایکی پیس کاراکترین آدلارینین حسنی و حسینی اولماسی، گئتدیکلری اؤلکه‌لرده پیغمبر و یا تانری قبول ائدیلمه‌لری و وزلر وئره‌رک خالقی آلداتمالاری، هیدایتین دینی نفوذا قارشی گؤستردیی دقیق مؤقعنی عکس ائتدیرمه‌سی باخیمین‌دان ماراق‌لی‌دیر. بونا باخمایاراق صادق هیدایتین حکایه‌سینده قورانی – کریم‌ده‌کی یوسیف پیغمبرین قیس‌سه‌سین‌دن ایستیفاده ائتمه‌سی ده دقت چکیجی بیر وضعیت‌دیر. صادق هیدایتین حیات فلسفه‌سینی میدانا گتیره‌ن و هئچ بیر زامان آغلین‌دان چیخارمادیغی اینتیهار مؤوضوسونا بیر چوخ حکایه‌سینده راست گلمک مومکون‌دور. خصوصیله «سه قاتارا خون» (اوچ دامجی قان») آدلی کیتابین‌دا یئر آلان اون بیر حکایه‌نین یئددی‌سی اینتیهارلا نتیجه‌لنیر. حتی «سایه-روشئن» («آلاتوران‌لیق») کیتابینین ایلک حکایه‌سی اوْلان «س.گ.ل.ل.» ده قوردوغو علمی فانتاستیک دونیادا، اینسانلیغین مادی ریفاها قوووشماسینا باخمایاراق خوشبخت‌لیگی الده ائده بیلمه‌مه‌سینه و بونون نتیجه‌سینده توپ‌لو بیر شکیل‌ده اینتیهارا یؤنلمه‌لرینه دقتلری جلب ائدیر. س. هیدایت حکایه‌سینده گله‌جک دونیانی، مواسیرلشمه‌نین حدینی، سون حالینی تصویر ائتمه‌یه چالیشماق‌دادیر. منه گؤره بۇ حکایه‌سی، هیدایتین پوستمودئرنیستلیینی ده گؤسترمک‌ده‌دیر. دینین و عنعنه‌لرین یئر اوزون‌ده اونودولدوغو، مادی رفاهین سوییه‌سینین ان اوست سوییه‌یه چاتدیغی بیر گله‌جک یارادان هیدایت، قهره‌مانلارینا حیات، اؤلوم و اؤلوم سوْنراسی حیات حاقین‌دا درین و فلسفی دیالوقلار هازیرلاییر و مواسیرلشمه‌نین سرحدلرینی گؤسترمه‌یه سی ائدیر.
صادق هیدایت، ایران – آوروپا - هیندوستان اوچبوجاغین‌دا کئچه‌ن بیر عؤمور یاشادی. اونو اوخودوقجا، چتین‌لییه دوشه‌نلر اۆچون کدرلنه‌ن، فداکارلیغا، گؤزل‌لییه دوشکون بیر یازیچی ایله تانیش اولوروق ییرمی بئش یاشین‌دا پاریس‌ده‌کی مارنه چایینا توللان‌دی، کؤرپونون آلتین‌دا سئویشه‌ن جوتلوک اونو گؤردو و خلاص ائتدی. آرادان ییرمی اوچ ایل کئچ‌دی… «پاریس‌ده گونلرله قازلا ایستی‌لنه‌ن بیر منزیل آختاردی. نهایت چئمپیونئت پروسپئکتین‌ده آختاردیغی منزی‌لی تاپ‌دی. ۹ آوریل ۱۹۵۱ – جی ایلده یاشادیغی ائوده‌ن چیخمادی و بوتون پنجره‌لری باغلادیق‌دان سوْنرا قاز کرانینی آچدی. صاباحی‌سی گون زیارتینه گلن بیر دوستو، اونو مطبخده یئرده یاتارکه‌ن تاپ‌دی. ترته‌میز گئیینمیش، تراش اولموش‌دو و جیبین‌ده چوخ پولو واردی. یاندیریلمیش اثرلرینین کوللری ایسه یئره سپلنمیش‌دی.» بئله اؤلموش‌دو مۆعاصیر ایران ادبیّات قوروجولارین‌دان اوْلان صادق هیدایت.
ایران – آوروپا - هیندوستان اوچبوجاغین‌دا کئچمیش بیر اؤمرون ان ساکیت صاحبی صادق هیدایت، باش‌لی - باشینا بیر دونیادیر. آغاجی، تورپاغی، داشی، هاواسی اوْلان بامباشقا بیر دونیا. اونو اوخودوقجا دونیانین پیس گئدیشاتینی، اینسانلارین زیان ایچین‌ده اولمالارینی گؤره‌ن بیر یازیچی ایله اوز – اوزه گلیرسن. قیساجاسی صادق هیدایت او قدر حسّاس آدام ایدی کی، دونیا همیشه اونون قلبینه توخونوب.
آذربایجان تۆرکجه‌سینه ترجومه اولونموش اثرلری[دَییشدیر]
ایستینادلار[دَییشدیر]
همچینین باخ[دَییشدیر]
خاریجی کئچیدلر[دَییشدیر]
قایناق‌لار[دَییشدیر]
- ^ آخرین عکس صادق هدایت Archived 2014-02-22 at the Wayback Machine.، سایت رسمی «دفتر هدایت»، بازیابی ۲ فوریهٔ ۲۰۱۰
- مقالات دارای جعبه اطلاعات
- Articles with hAudio microformats
- هیدایتلر
- ایران یازیچیلاری
- تهران‌دا دوغولانلار
- پاریس‌ده وفات ائدنلر
- پئر-لاشئز مزارلیغیندا دفن اولونانلار
- Iranian male novelists
- ۱۹۰۳-جو میلادی ایلده دوغولانلار
- ۱۹۵۱-جی میلادی ایلده اؤلنلر
- ۲۰. یوز ایلده رومانچیلار
- 20th-century Iranian short story writers
- Burials at Père Lachaise Cemetery
- Iranian agnostics
- Iranian emigrants to France
- Iranian novelists
- Iranian nationalists
- Iranian satirists
- Iranian male short story writers
- Modernism
- Modernist writers
- تهرانلیلار
- Suicides by gas
- Suicides in France
- Vegetarianism activists
- Iranian fiction writers
- Iranian male writers who committed suicide
- Sadegh Hedayat
- Linguists of Persian