مکه
مسیزپرین دَییشیب:
مکّه (مكة) — سعودیه عربیستانیندا بیر شهریدیر. مکّه – دونیا موسلمانلارینین اساس موقدس شهریدیر.
ایسلامدا مکّه‌نین یئری[دَییشدیر]
ایسلام دینینین بانیسی محمد قدیم تیجارت مرکزی اوْلان بۇ شهرده دوْغۇلمۇش، یاشامیش و اؤز تبلیغاتینا باشلامیشدیر. اوْ، الله‌آ ایمان گتیرمکدن بوْیۇن قاچیران هموطن‌لرینین تعقیبیندن یاخا قۇرتارماق اۆچۆن 622-جی ایلده بیر دسته طرفداری ایله بیرلیکته یثربه (سوْنرادان مدینه آدلاندیریلمیشدیر) کؤچمۆش، اورادان مکّه‌لیلره قارشی موباریزه آپارمیش، نتیجه اعتیباری ایله اونلاری اؤزۆنه تابع ائتدیرمیشدیر.
محمد مکّه‌نین قدیم بۆت پرست زیارتگاهی اوْلان کعبه‌نی ایسلامین باشلیجا موقدس اوْجاغی اعلان ائتمیش و بۆتۆن موسلمانلارا اوْرانی زیارت ائتمه‌یی (حجه گئتمه‌یی) امر ائتمیشدیر. کعبه مکّه‌نین المسجید الحرام آدلانان اساس مسجیدینده یئرله‌شیب‌دیر.
اوْرتا عصرلرده مکّه حیجازین (عربیستانین) ایداری مرکزی ایدی، شهرده دین علم‌لری ترقی ائدیردی. XX عصرین اول‌لرینده مکّه شهر شریف‌لرینین تۆرک حؤکمرانلیغینا قارشی قالدیردیقلاری عصیانین سیاسی مرکزینه چئوریلمیشدی.
مکّه‌ده دؤرد سونّی مذهبینین و جعفری شیعه‌لرینین تدریس مۆسیسه‌لری یئرله‌شیب‌دیر.
مکّه‌نین تاریخی[دَییشدیر]
تام آدی مکّه المکرّمه اوْلان شهر سعودیه عربیستانی کیرال‌لیغینین غربینده مدینه و طائیف شهرلری آراسیندا یئرلشمیشدیر. عرب دیلینده مرکز معناسینی داشییان شهر ام‌القوراء، بئیت اۇل-امین، بککه کیمی ده قئید اولونۇر.
مکّه ایلک اول سۇسۇز صحرا اوْلموش سوْنرادان ایبراهیم پئیغمبرین حیات یوْلداشی هجر خانیم اوْغلۇ ایسماعیل پئیغمبر ایله بۇرایا گلمیش و الله‌آ دوعا ائدرک اوْنا سۇ وئریلمسینی ایستمیشدی. الله تعالی دا دوعاسینی قبول ائدیب و بۇگۆن زمزم آدلانان بۇلاغ صحرادا یوْخدان وار ائتمیشدی. مکّه‌یه سوْنرادان باشقا عرب قبیله‌لری ده آخیشماغا باشلامیشدی. مکّه ایلک اوْرتا عصرلرده موختلیف دؤلت اراضیلرینه تابع اوْلسا دا سوْنرادان الله تعالی طرفیندن ائلچی اوْلاراق محمد علیه‌السلامی گؤندرمیش و ایسلام دینینین غالیب گلمسیندن سوْنرا یارانان ایلک موسلمان خیلافتینین پایتختی اوْلموشدور. مکّه‌نی داها چوْخ مشهور ائدن اورادا یئرلشمیش کعبه ائویدیر. قرآنی کریمده الله تلانین ائوی آدلاندیریلان کعبه ایبراهیم پئیغمبر طرفیندن ایلک دفعه تیکیلدییی بیلدیریلیر. بۇ گۆن بۆتۆن دونیادا ناماز قیلان و دوعا تۇتان موسلمانلار اۆزلرینی محض قیبلیه یعنی مکّه شهرینده یئرلشمیش کعبه ائوینه(بککه) طرف تۇتۇرلار.
مکّه شهریینده 1700000 اینسان یاشاییر. حج زیارتی زامانی شهرین اهالیسی دفعه لرله آرتیر. سعودیه عربیستانی کیرالی مکّه و مدینه شهرلرینین مودافیعه‌جیسی سایایلیر.
غئیری-موسلمانلارین شهره دخیل اوْلماسی قدغندیر.
