میلتلرآراسی بیریملر سیستمی

اِس‌آی اصلی بیریملری

سیمگه	آد	کمیّت
A	آمپر	الکتریک آخیمی
K	کلوین	دما
s	ثانیه	زامان
m	متر	اۇزونلوق
kg	کیلوگیرم	کۆتله
cd	کاندلا	ایشیق شیدّتی
mol	موْل	مادّه میقداری

میلتلر آراسی بیریملر سیستمی یوخسا میلتلر آراسی واحیدلر سیستمی (اینگیلیسجه: International System of Units و فرانسه‌جه: Le Système International d'Unités)، قیسا اولاراق «اِس‌آی» (SI) - ‏۱۹۶۰-جی ایل «آغیرلیق‌لار و اؤلچۆلر» کوْنفرانسیندا تانیملانان بیر اؤلچو سیستمی دیر. اِس‌آی سیستمی، متریک سیستمی‌نین موعاصیرلشمیش فوْرمو کیمی تانینیر و دۆنیادا اَن چوْخ ایشله‌نن اؤلچۆ سیستمی دیر. اِس‌آی سیستمی‌نین ۷ اصلی بیریمی آمپر، کلوین، ثانیه، متر، کیلوْگیرم، کاندلا و موْل دور. بو اؤلچو سیستمینده اصلی بیریملرین یانیندا، ۲۲ تؤره‌مه بیریم ده واردیر.

بیریملر

اصلی بیریملر

اِس‌آی اصلی بیریملری

بیریم آدی	بیریم سیمگه‌سی	کمیّت سیمگه‌سی	کمیّت آدی	تعریف
متر	m	L	اۇزونلوق	اؤنجه‌کی (1793): 1/7007100000000000000♠10000000 of the meridian through Paris between the North Pole and the Equator.FG مووقّت (1960): 7006165076373000000♠1650763.73 wavelengths in a vacuum of the radiation corresponding to the transition between the 2p10 and 5d5 quantum levels of the krypton-86 atom. ایندی‌کی (1983): The distance travelled by light in vacuum in 1/7008299792458000000♠299792458 second.
کیلوْگیرم	kg	M	کۆتله	اؤنجه‌کی (1793): The grave was defined as being the mass (then called weight) of one litre of pure water at its freezing point.FG ایندی‌کی (1889): The mass of a small squat cylinder of ~47 cubic centimetres of platinum-iridium alloy kept in the Pavillon de Breteuil, France. Also, in practice, any of numerous official replicas of it. گله‌جک (2019): The kilogram will be defined by taking the Planck constant h as exactly 6966662607015000000♠6.62607015×10−34 J⋅s (J = kg⋅m2⋅s−2), given the definitions of the metre and the second.
ثانیه	s	T	زامان	اؤنجه‌کی: 1/7004864000000000000♠86400 of a day of 24 hours of 60 minutes of 60 seconds مووقّت (1956): 1/7007315569259747000♠31556925.9747 of the tropical year for 1900 January 0 at 12 hours ephemeris time. ایندی‌کی (1967): The duration of 7009919263177000000♠9192631770 periods of the radiation corresponding to the transition between the two hyperfine levels of the ground state of the caesium-133 atom.
آمپر	A	I	الکتریک آخیمی	اؤنجه‌کی (1881): A tenth of the electromagnetic CGS unit of current. The [CGS] electromagnetic unit of current is that current, flowing in an arc 1 cm long of a circle 1 cm in radius, that creates a field of one oersted at the centre. IEC ایندی‌کی (1946): The constant current which, if maintained in two straight parallel conductors of infinite length, of negligible circular cross-section, and placed 1 m apart in vacuum, would produce between these conductors a force equal to 6993200000000000000♠2×10−7 newtons per metre of length. گله‌جک (2019): The ampere will be defined by taking the fixed numerical value of the elementary charge e to be 6981160217663400000♠1.602176634×10−19 C (C = A⋅s), given the definition of the second.
کلوین	K	Θ	ترمودینامیک دما	اؤنجه‌کی (1743): The centigrade scale is obtained by assigning 0 °C to the freezing point of water and 100 °C to the boiling point of water. مووقّت (1954): The triple point of water (0.01 °C) defined to be exactly 273.16 K. ایندیکی (1967): 1/273.16 of the thermodynamic temperature of the triple point of water گله‌جک (2019): The kelvin will be defined by taking the fixed numerical value of the Boltzmann constant k to be 6977138064900000000♠1.380649×10−23 J⋅K−1, (J = kg⋅m2⋅s−2), given the definition of the kilogram, the metre and the second.
موْل	mol	N	مادّه میقداری	اؤنجه‌کی (1900): A stoichiometric quantity which is the equivalent mass in grams of Avogadro's number of molecules of a substance.ICAW ایندی‌کی (1967): The amount of substance of a system which contains as many elementary entities as there are atoms in 0.012 kilogram of carbon-12. گله‌جک (2019): The amount of substance of exactly 7023602214076000000♠6.02214076×1023 elementary entities. This number is the fixed numerical value of the Avogadro constant, NA, when expressed in the unit mol−1 and is called the Avogadro number.
کاندلا	cd	J	ایشیق شیدّتی	اؤنجه‌کی (1946): The value of the new candle is such that the brightness of the full radiator at the temperature of solidification of platinum is 60 new candles per square centimetre. ایندی‌کی (1979): The luminous intensity, in a given direction, of a source that emits monochromatic radiation of frequency 7014540000000000000♠5.4×1014 hertz and that has a radiant intensity in that direction of 1/683 watt per steradian. Note: both old and new definitions are approximately the luminous intensity of a whale blubber candle burning modestly bright, in the late 19th century called a "candlepower" or a "candle".
آچیقلامالار یوخاریداکی جدولده "اؤنجه‌کی" آدی آلتیندا گلن تعریفلر، آشاغیداکی مرجعلرین طرفیندن تانیملانمیشدیر: FG = فرانسه دؤولتی IEC = میلتلر آراسی الکتروتکنیک کوْمیته‌سی ICAW = میلتلر آراسی آتوْمیک آغیرلیقلار کوْمیته‌سی باشقا تعریفلر CGPM یا CIPM نتیجه‌لریندن آلینمیشدیر و "اس‌آی بوروشور"وندا گتیریلمیشدیر.

تؤره‌مه بیریملر

اؤزل آدی اوْلان اِس‌آی تؤره‌مه بیریملری

بیریم آدی	سیمگه	کمیّت	باشقا اس‌آی بیریملری ایله تعریفی	اصلی اس‌آی بیریملری ایله تعریفی
رادیان	rad	آچی (زاویه)		(m⋅m−1)
ایسترادیان	sr	فضایی آچی		(m2⋅m−2)
هرتز	Hz	فرکانس		s−1
نیوتون	N	گۆج، آغیرلیق		kg⋅m⋅s−2
پاسکال	Pa	باسقی، گرگینلیک	N/m2	kg⋅m−1⋅s−2
ژول	J	انرژی، ایش، ایستی‌لیک	N⋅m = Pa⋅m3	kg⋅m2⋅s−2
وات	W	قووت (توان)، شوعالانما سئلی	J/s	kg⋅m2⋅s−3
کۇلوْن	C	الکتریک یۆکو		s⋅A
ووْلت	V	ووْلتاژ، الکتروموتور گۆجو	W/A	kg⋅m2⋅s−3⋅A−1
فاراد	F	الکتریک تۇتومو	C/V	kg−1⋅m−2⋅s4⋅A2
اوْهم	Ω	موقاویمت، ایمپدانس، رئاکتانس	V/A	kg⋅m2⋅s−3⋅A−2
سیمنز	S	الکتریکسل کئچیریجیلیک	Ω−1	kg−1⋅m−2⋅s3⋅A2
وبِر	Wb	مغناطیس سئلی	V⋅s	kg⋅m2⋅s−2⋅A−1
تسلا	T	مغناطیس سئلی سیخلیغی	Wb/m2	kg⋅s−2⋅A−1
هانری	H	ایندوکتانس	Wb/A	kg⋅m2⋅s−2⋅A−2
درجه سلسیوس	‎°C	دما		K
لومِن	lm	ایشیق سئلی	cd⋅sr	cd
لوکس	lx	ایشیقلانما شیدّتی	lm/m2	m−2⋅cd
بکرل	Bq	رادیواکتیولیک		s−1
قرئی	Gy	جذبی دوْز	J/kg	m2⋅s−2
سیوِرت	Sv	موعادیل دوْز	J/kg	m2⋅s−2
کاتال	kat	کاتالیزور فعالیتی		mol⋅s−1
آچیقلامالار