نیلس روبرق فینزن
| نیلس روبرق فینزن | |
|---|---|
| فایل:نیلس روبرق فینزن | |
| آد | نیلس روبرق فینزن |
| قیسا بیلگی | نوبل طیب و فیزیولوژی اؤدواونو قازانمیش ، 1903 |
| دوْغوم تاریخ | 1860 دانمارک |
| اؤلوم تاریخ | 1904 دانمارک |
نیلس روبرق فینزن Niels Ryberg Finsen؛ ۱۵ دکابر ۱۸۶۰ – ۲۴ سنتیابر ۱۹۰۴) — دانمارکلی فیزیولوژی و عالیم. ۱۹۰۳-جو ایل فیزیولوژی فیزیولوژی و طیب اوزره نوبل اؤدولی
حیاتی[دَییشدیر]
نیلس فینزن ۱۸۶۰-جی ایلده فارئر آدالاریندا دوغولموش‌دور. ایلک تحصیلینی اورادا آلدیق‌دان سونرا، دانمارکین هرلوفهولم شهر مکتبینه قبول ائدیلمیش‌دیر. لاکین درسه داوامیتی ضعیف اولدوغون‌دان والیدئینلری اونو ایسلندیا گؤندرمیشلر. بورادا درسلرینی یاخشی اوخویان فینزن، هم ده الا آتیجی کیمی تانینمیش‌دیر. لاکین گله‌جک عالیم فیزیکی جهت‌دن ضعیف اولدوغون‌دان تئز-تئز خستلنرمیش. بونا گؤره ده او، همین زامان‌دان اعتباراً گونش شوالارینین اینسان اورقانیزمینه موثبت تأثیرینی موشاهیده ائتمه‌یه باشلامیش‌دیر. فینزن آچیق هاوادا داها چوخ واخت کئچیره‌ن‌ده اؤزونو یاخشی حیس ائتمه‌سی باره‌ده سونرالار یازیردی: "بولودلو هاوادا گونشین چیخماسی ایله اطراف عالمین نئجه جانلاندیغینا فیکیر وئرین. یاتمیش هشراتلار اویاناجاق، کرتنکه‌له و ایلانلار یووالارین‌دان چیخیب اؤزلرینی گونه وئره‌جک، قوشلار جیویلدشه‌جکلر. ائله اینسانلار دا اؤزلرینی چیینلرین‌دن آغیر یوک آتمیش کیمی حیس ائدجکلر". ۱۸۸۲-جی ایلده کوپنهاگ بیلیم یوردونه داخیل اولان فینزن همین دؤوردن اعتباراً طیبی آراش‌دیرمالارا باشلامیش‌دیر. لاکین ائله بو واختلار اونون جدی خسته اولدوغو آشکار ائدیلمیش‌دیر. حکیملرین ایلکین قناعتینه گؤره او، اورک چاتیشمازلیغین‌دان اذیت چکیرمیش. لاکین داها سونرا فینزنین قارا جیر سیرروزو خسته‌سی اولدوغو مویینلشمیش‌دیر. آغیر خسته‌لییه رغمه‌ن او، اونیوئرسیتئت تحصیلینی باشا ووراراق جراحییا کافئدراسینین پرورئکتورو وظیفه‌سینه تعیین ائدیلمیش‌دیر. تسوف کی، اینکیشاف ائدن خسته‌لیک اونو علیل آراباسینا محکوم ائتمیش‌دیر. فینزن بو وضعیت‌ده ده خسته‌لییه اوستون گله‌رک، علمی آراش‌دیرمالارینی داوام ائتدیرمیش‌دیر. اونون اساس آراشتیرمالاری ایشیغین تئراپئوتیک خصوصیتلرینه حصر اولونموش‌دور. عالیم داها اؤنجکی آراش‌دیرمالار نتیجه‌سین‌ده آشکارلانمیش‌دیر کی، ایشیق بعضی باکتریالارین اینکیشافینی دایان‌دیرا، حتی اونلاری محو ائده بیلر. آراشتیرمالاری آپارارکه‌ن گونش شوالارینین موختلیف حیوانلار اوزرین‌ده تأثیرینی قئی‌ده آلمیش، سون‌دا بو شوالارین تئراپئوتیک خصوصیتلری حاقین‌دا مولاهیزه‌لر ایرلی سورموش‌دور. عالیم آراشتیرمالار نتیجه‌سین‌ده "قیرمیزی فیلتر"دن کئچیریلمیش گونش ایشیغینین دری یارالارینین موالیجه‌سین‌ده موثبت نتیجه‌لر وئردیینی موشاهیده ائتمیش و بونو علمی دایره‌لره بیلدیرمیش‌دیر. بو آراشتیرمالارین نتیجه‌سی تسدیقلندیک‌دن سونرا فینزن جرراهییه کافئدراسین‌داکی ایشین‌دن اوزاقلاشاراق حیاتینی تامامیله شوالانمانین طیبی کاراکتئرلرینی اؤیره‌نمه‌یه حصر ائتمیش‌دی. اؤز آراشتیرمالارینین سرحدلرینی گئنیشله‌ن‌دیره‌ن عالیم، صونعی ایشیق قایناق‌لرینین، اساساً ده کؤمور لامپالارینین اورقانیزمه تسیرلرینی آراشدیرماغا باشلامیش و بو ایستیقامت‌ده ایشیغین قوردئشنیی خستلیینه (اینسانین خاریجی گؤرونوشونو ائیبجرلش‌دیره‌ن دری خسته‌لیگی) یولوخموش شخصلره تأثیرینی موشاهیده ائتمک قرارینا گلمیش‌دیر. فینزن بو خسته‌لری هر گون ۲۵ آمپئرلیک کؤمور لامپالارینین اولترابنؤوشیی شوالاری ایله ۲ ساعت شوالاندیرمیش و بیر نئچه آیدان سونرا اونلارین وضعیتینین یاخشیلاشدیغینی تسدیقلمیش‌دیر. ۱۸۹۶-جی ایلده کوپنهاگ شهرین‌ده فینزنین آدینی داشییان ایشیقلا موالیجه اینستیتوتو یارادیلمیش‌دیر. بو اینستیتوت‌دا اولترابنؤوشیی شوالارلا موالیجه یوللاری اؤیرنیلیردی. سونراکی بئش ایل عرضینده ۸۰۰ نفر اوزرین‌ده آپاریلان موشاهیده‌لر اونلارین ۵۰%-نین تام، ۴۵%-نین ایسه قیسمه‌ن ساغالدیغینی آشکارا چیخارمیش‌دیر. ۱۹۰۳-جو ایلده فینزنین نایلیتلری نوبل کومیته‌سی طرفین‌دن قیمتله‌ن‌دیریله‌رک، "ایشیق شوالارینین کمکی ایله خسته‌لیکلرین، خصوصیله قوردئشنیی خستلیینین موالیجه‌سی ساحه‌لرین‌ده‌کی خیدمتلرینه گؤره" طیب اوزره نوبل اؤدولینا لایق گؤرولموش‌دور. اؤدوللان‌دیرما مراسیمین‌ده چیخیش ائدن کارولین اینستیتوتونون پروْفسورو مئرنئر اونون آراشتیرمالارینین علمی یئنی زیروه‌لره قالدیردیغینی قئید ائدرک، اونلارین علم عالمین‌ده هئچ واخت اونودولمایاجاغینی بیلدیرمیش‌دیر. فینزن اؤزو ایسه آغیر خسته اولدوغونا گؤره مراسیم‌ده ایشتیراک ائده بیلممیش‌دیر. عالیم اؤزونو موالیجه ائتمک اۆچون موختلیف اۆصوللارا ال آتمیش، پهریزلردن ایستیفاده ائتمیش‌دیر. بونلارین هئچ بیر نتیجه وئرمدیینی حیس ائدن‌ده ایسه اؤز ائوینین دامین‌دا خصوصی اوتاق تیکدیرمیش و اورادا گونش واننالاری قبول ائتمه‌یه باشلامیش‌دیر. لاکین بو تدبیرلر ده موثبت نتیجه وئرممیش‌دیر. نیلس فینزن ۱۹۰۴-جو ایل سپتامبر آیینین ۲۴-ده، علمی فعالیتینین قیزغین شاغین‌دا وفات ائتمیش‌دی. او، بیر سیرا علمی جمعیتلره و اونیورسیتتلره فخری دوکتور سئچیلمیش، دانبورق اوردئنینه لایق گؤرولموش و ادینبورق اونیورسیئتینین کامرون اؤدوللاری ایله تلتیف ائدیلمیش‌دی.