ائرلیک

ائرلیک – تۆرک میفوْلوْژیسینده اساس شر تانریسی. ایرلیک (يئرلیگ، يئرلیک) خان اوْلاراق دا بیلینر. مغولجادا ائرلئگ (يئرلئگ) خان اوْلاراق خاطیرلانار. پیسلیکلرین قايناغیدیر. يئرآلتیندا ياشايیر. ساچلاری، گؤزلری و قاشلاری ایله آتی قارادیر. چنگل (جۆتلو) ساققالی دیزلرینه قدر اۇزادمیشدیر. بۇينوزلاری آغاج کؤکلرینه، بێغلاری چؤل دوْنوزونون دیشلرینه بنزر. ياتاغی کۇندوز دئریسیندئندیر. کادئهی اینسان کافاتاسینداندیر. قامچیسی کارايیلانداندیر. کؤرويو، جاذبه‌لی و اؤرسون واردیر. دوْققوز اوْغلو ایله دوْققوز قێزی واردیر. چنه‌سی توْخماق کیمیدیر. ائيئرلئنمیش دوْققوز بوْغاسی واردیر. گۆموش بیر تاختی واردیر. يئرآلتیندا دمیر سارايیندا ياشايیر. ياستی دمیردن بیر قالخانی تاپیلار. قێلینجی گئنیش آغیزلی بیر پالان. قوْجا و چیرکین بیر گؤرونوشه مالیکدیر. قارا رنگله ایشاره‌له‌نیير. اؤزونه قارا آت قۇربان ائدیلیر. کايرا خان ایلک اول بیر وارلیق يارادیب اوْنون واسطه‌‌چیلیگی ایله ده يئر اۆزونو، داغلاری، وادیلری مئيدانا گتیرمیشدیر. بۇ وارلیغین اؤزونه باش قالدیرماسی اۆزرینه، اوْنا "ارلیک / ائرلیک" آدینی وئره‌رک ایشیق کایناتیندا يئرآلتینا آتمیش، همچینین يئردن دوْققوز بۇداقلی بیر آغاج بؤيوده‌رک هر بۇداغیندا ديَیشیک بیر جینس اینسان ياراتمیشدیر. سوْنسوز سۇلارین ایچیندن توْرپاق (پالچیق) چێخارما وظیفه‌‌سی اوْنا وئریلمیش، لاکین ائرلیک (ارلیک) يئر اۆزو يارادیلارکن آغیزیندا اؤزو اۆچون بیر پارچا توْرپاق ساخلامیش، لاکین بۇ ائتدیگی آيدین اوْلونجا جزالاندیریلمیشدیر. معلوماتسیز، داغیدیجیدیر. نظم و صولح ایسته‌مز. دینجلیيه قارشیدیر، يئر اۆزونو قاریشدیرماق ایسته‌يیر. سوْنسوز قارانلیقلارین ایچینده ياشار. ایراده‌سی يوْخدور. ایراده‌سیزلیگی ایشاره‌لر. باغیشلانیلار، لاکین درحال سوْنرا پیسلیيه دالار. کایناتین باشلانغیجیندا يالنیز اۆلگن و ارلیک واردیر. قاز و قۇ جیلدینه گیره‌رک سوْنسوز سۇيون اۆزرینده اۇچورلار.

کايرا خان ایسه کایناتدان اول ده مؤوجوددور. ایکی ایتینین آدی کازار و پازاردیر. يئرآلتینداکی چايین کناریندا، يۆکسک بیر داغین اته‌يینده قێرخ بۇجاقلی داش ائوینده ياشايیر. پوْلاد میزراق شکلینده بیر طلسمی واردیر. بیر اینسانین الینه کئچدیگینده اؤلومجول بیر سلاح اوْلار. بۆتون دۆشمنلری يوْخ ائدر. گؤز قاپاقلاری بیر قاریش، ساچلاری دیمدیک، اۆزو قان کیمی قێرمیزیدیر. بێغی قێوریلاراق قۇلاغینا آسیلمیشدیر. بدنی ایلانلارلا اؤرتولودور. دوْنوز بۇينوزلو اؤکوزونون کۆرگینده سفر ائدر. قێزلاری‌نین هئچ بیری‌نین آدی يوْخدور. پیس رۇحلارین هامیسی اوْنون سۇوئرئنلیگی آلتیندادیر. پوْرا نینجی و قارا نینجی آدلی ایکی مۆاوینی واردیر. گؤيدن قوْوولدوغوندا کؤمکچی و خیدمتچیلر ده اوْنونلا بیرلیکده يئره تؤکولموشدور. اوْ سۆرعتله توْرپاغین آلتینا ساپلانمیشلاردیر. ائرلیگین گلیشی ایله عالمه بیردن قارانلیق چؤکر، کۆلک اثر، فێرتینا قوْپار، يئر سارسیلیر. يئرآلتینی قۇرو بیر گۆنشله ایشیقلاندیرار. 1980-جی ایلده مغولیستاندا تاپیلان بیر دینوْزاورا ائرلیک آدینا ایستینادن ائرلیکوْزاور آدی وئریلمیشدیر. دوْققوز اوْغلو واردیر، بۇنلاردان بیری سوْکوْر (تک گؤزلو) و بیری ده چوْلوْک (تک اللی)دیر و هر بیری يئرین دوْققوز قاتینی ایشاره‌دیر:

دمیر خان: دمیر ایلاهی.
قاراش خان: قارانلیق ایلاهی.
ماتیر خان: جسارت تانریسی.
شێنقای خان: قاریشیقلیق ایلاهی.
کؤمور خان: شر تانریسی.
بادیش خان: فلاکت تانریسی.
ياباش خان: تخریبات ایلاهی.
اۇچار خان: خبر تانریسی.
کئری خان: آرا-پوْزما ایلاهی.

ائتیموْلوْژی

(ار/ائر/يئر) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. کیشی، گۆج و يئر، يئر آلتی سؤزلری ایله علاقه‌‌لیدیر. بۇرياتجادا قان ایچن معناسیندا ایستیفاده ائدیلر.

بیرده باخین

قایناقلار

آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Erlik»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۲ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.