ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
ک «ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری» را محافظت کرد ([دَییشدیر=تکجه اوْتوماتیک تأیید اوْلموش ایشلدن‌لره ایجازه وئر] (سوْن‌سۇز) [آدینی دَییشدیر=تکجه اوْتوماتیک تأیید اوْلموش ایشلدن‌لره ایجازه وئر] (سوْن‌سۇز)) |
اِتیکِتلر: موبایل ایله دَییشیک موبایل وبی ایله دَییشیک |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
== ایران آذربایجانی == |
== ایران آذربایجانی == |
||
ایرانین قوزئی‌باتی‌سین‌دا یئرلشن ۱۳ اوستان‌دا تورک‌لر یاشاییرلار. بونلار [[دوغو آذربایجان اوستانی|دوغو آذربایجان]]، [[ |
ایرانین قوزئی‌باتی‌سین‌دا یئرلشن ۱۳ اوستان‌دا تورک‌لر یاشاییرلار. بونلار [[دوغو آذربایجان اوستانی|دوغو آذربایجان]]، [[باتی آذربایجان اوستانی|غربی آذربایجان]]، [[اردبیل اوستانی|اردبیل]]،<ref>http://www.ardabil.ir/WebPartPages/ArtAndCulture/default.aspx</ref> [[زنگان اوستانی|زنگان]]، [[همدان اوستانی|همدان]]،<ref>http://www.ostan-hm.ir/fa/showpages.aspx?i=0&mid=112&spi=1</ref> [[قزوین اوستانی|قزوین]]، [[مرکزی اوستانی|مرکزی]]، [[تهران اوستانی|تهران]]، [[البورز اوستانی|البورز]] و [[قوم اوستانی|قوم]] اوستانلاری‌نین بوتون قیسمتلرینه، و [[گیلان اوستانی|گیلان]]، [[کوردوستان اوستانی|کوردوستان]] و [[کیرمانشاه اوستانی|کیرمانشاه]] اوستانلاری‌نین بعضی قیسمتلرینه شامیل اولورلار.<ref name="گوناز"/><ref name="دیره‌نیش"/><ref name="گوناسکام"/><ref name="مئهران"/><ref name="پناهییان">ماحمود پناهییان، فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین، ۱۳۵۱ شمسی.</ref><ref name="هئیت">جاواد هیئت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، اوچ‌اونجو چاپ، ۱۳۸۰ شمسی، ص ۳۰۷.</ref> |
||
[[File:GA Əyalət Bölgə.jpg|thumb|center|350px|گونئی آذربایجانین اوستان لری و بولگه لری]] |
[[File:GA Əyalət Bölgə.jpg|thumb|center|350px|گونئی آذربایجانین اوستان لری و بولگه لری]] |
||
=== غربی آذربایجان === |
=== غربی آذربایجان === |
||
۱۱ ژانویه ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۰۱ نوسخه‌سی
ایران مملکتی ان قدیم زامانلاردان تۆرکلرین مسکنی اوْلوبدور. بو مسئله نین ۷۰۰۰ مین ایللیک تاریخی وار.[۱][۲] ابنی خلدون دا بو یازی نی تصدیق له یه رک یازیر: "و فی الکتب ان ارض ایران هی ارض الترک..... فاما علماء الفرس و نسابتهم فیابون من هذا کله". "کیتابلاردا ایرانین تۆرک تورپاغی اولدوغو یازیلیر...." آنجاق فارس بیلگین و سوی بیلیمچیلری بو ساو(ی تابلاماق)دان بوتونویله بویون قاچیریرلار.".[۳] ایران تورک لرین یاشادیق لاری یئرلری اوچ بویوک یئره بولمک اولار. ایرانین قوزئی باتی سیندا یئرلشن اوستانلاری، ایرانین قوزئی دوغوسوندا یئرلشن اوستانلار و ایرانین اورتا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار [۴][۵][۶][۷] ایرانین قوزئی باتیسیندا یئرلشن اوستانلار عومومیتله آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیبلر. قوزئی دوغو دا یئرلشن اوستانلار، آفشار یورد و تورکمن صحرایا شامیل اولورلار. ایرانین اورتاسیندا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار، قاشقای یورد ا شامیل اولورلار.[۵][۶][۷][۸][۹]
ایران آذربایجانی
ایرانین قوزئی‌باتی‌سین‌دا یئرلشن ۱۳ اوستان‌دا تورک‌لر یاشاییرلار. بونلار دوغو آذربایجان، غربی آذربایجان، اردبیل،[۱۰] زنگان، همدان،[۱۱] قزوین، مرکزی، تهران، البورز و قوم اوستانلاری‌نین بوتون قیسمتلرینه، و گیلان، کوردوستان و کیرمانشاه اوستانلاری‌نین بعضی قیسمتلرینه شامیل اولورلار.[۵][۶][۷][۸][۱۲][۱۳]
غربی آذربایجان
سولدوز
بو شهریستان ساکین‌لری‌نین ۶۵ فاییزی آذربایجانلی و ۳۵ فاییزی کورددورلر. آذربایجان‌لی‌لار شیعه و کوردلرده سونی‌دیرلر.[۱۴]
سایین قالا
بو شهریستان کندلری موختلف ائتنیک قروپ‌لارین‌دان تشکیل تاپیب‌دیر کی بو ائتنیک قروپ‌لاری، آذربایجان تورکجه‌سین‌دن علاوه، اوز محلی لهجه‌لرینه‌ده دانیشیرلار. چاردولی، زعفران‌لی، موصلان‌لی، شریبان‌لی، آجیرلی و هشترودلی بو ائتنیک قروپ‌لارین‌دان‌دیرلار.[۱۵]
بو شهریستان ساکین‌لری‌نین چوخو آذربایجان‌لی‌دیرلار و آذربایجان تورکجه‌سی بو بؤلگه‌سین اصلی دیلی‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر. بو شهریستان‌دا موختلیف فرهنگ‌لر واردیر کی آذربایجان تورکجه‌سینه دانیشماق و مذهبی مراسیمات‌دا موشاریکه ائتماق، اونلارین بیرلیغینا سبب اولور.[۱۵]
قوشاچای
قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین قربی لهجه‌سینه دانیشیرلار کی اورمیه لهجه‌سی‌نین اوخشاری‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین بیر آز سیراسی‌دا کورد اولوب، کورد دیلینه تکلم ائدیرلر.[۱۶] قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه‌دیر و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۱۷]
خوی
خوی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی‌نین شومال‌غربی لهجه‌سینه دانیشیرلار.[۱۸] اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۱۹]
ماکی
ماکی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۲۰]
پلدشت
بو شهریستان ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلار بیر سیراسی شیعه و بیر سیراسی‌دا سونی‌دیرلر.[۲۱]
سویوق بولاغ
ایندیلیکده بو شهرین خالقی نین ۱۰۰ ده ۱۰ین آذربایجانلی تورک خالقی تشکیل ائدیر.
همدان
همدان
همدان شهری بیر تورک‌دیلی اولان منطقه‌ده یئرلشیب‌دیر و بو شهرین اطرافین‌دا کی کندلرین هامیسی تورکلرین یاشاییش یئرلرین‌دن‌دیر. همدان تورکلری اوغوزلاردان‌دیرلار کی بو بؤلگه‌سین شومال، شومال‌قرب و شرق حیصه‌لرین‌ده ساکین‌دیرلر. همدان بؤلگه‌سی‌نین مرکزی بخشین‌ده تورک دیلین‌دن علاوه، فارس و لور دیل‌لرینه‌ده تکلم اوْلونور؛ آمما شرا بخشین‌ده تکجه تورک دیلینه دانیشیلیر.[۲۲]
کوردوستان
قوروه
قوروه بؤلگه‌سی‌نین ساکین‌لری تورک و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر.[۲۳]
بیجار گروس
بوگونکو گونده کوردیستان اوستانی نین هئچ اولماسا دوردن بیری سی تورک لرله مسکون دور. بو اراضی لر تاریخی آذربایجان سینیرلاری ندا یئرلشیب لر.[۲۴]
کوردیستان اوستانی نین دوغو بولومو گروس منطقه سی آدلانیر. بوردا یاشایان اهالی عومومن شیعه و تورک دور لر[۲۵] . بیجار بولگه سی نین اهالی سی نین چوخو تورک دورلر[۲۶].
بو بولگه بوتون دوره لرده تورک یا تورک سویلو نوماینده ایران میلّی مجلیسینه گوندریب.[۲۵]
بیجار بولگه‌سی‌نده ۱۳۵ تورک دیل‌لی کند وار.[۲۷][۲۸]
آفشاریورد و تورکمن‌چولو
ایرانین قوزئی‌دوغوسون‌دا -آفشاریورد و تورکمن‌چولو بولگه‌لری‌نین محدوده‌سین‌ده یئرلشن رضوی خوراسان، کیرمان، قوزئی خوراسان، سیمنان، گولوستان[۲۹][۳۰] و مازندران اوستانلری‌ده تورکلرین یاشادیق‌لاری یئرلردن‌دیرلر.[۸][۱۲][۱۳]
قاشقای‌یورد
ایرانین اورتا و گونئیینده یاشایان تورک‌لر، فارس، چاهارماحال و بختییاری، ایصفاهان، بوشهر، خوزیستان، کیرمان و هرمزگان اوستان‌لرین‌ده یاشاییرلار.[۱۲][۱۳]
بولگه‌لر
اردبیل | موغان شهر (پارساآباد) | گئرمی (موغان) | نیر | سرین (سرعین) | بیله سووار | خالخال | خیاو (مشکین شهر) | نمین | کوثر | مرند | تبریز | اهر | ساراب | توفارقان (آزرشهر) | اوش قایا (اوسکو) | اوجان (بوستان‌آوا) | بوناب | جولفا | چار اویماق | خودافرین | شبیستر | عجب شیر | کلئیبر | ماراغا | ملیک کندی (ملیکان) | میانا | ورزیقان | هریس | سار آس کند (هشتری) | اورمو | خوی | سالماس | ماکی | سولدوز (نقده) | قوشاچای (میانداب) | بوکان | سویویق بولاق (ماهاباد) | خانا (پیرانشهر) | سایین قالا (شاهین دژ) | شوط | چای پارا | تیکان تپه (تکاب) | چالدیران | سردشت | قاراعین (پولدشت) | اوشنو (اوشنویه) | زنگان | ابهر | ایجرود | خوررم دره | خودا بنده | طارم | ماهنیشان | همدان | نهاوند | ملاییر | کبودرآهنگ | فامنین | رزن | تویسیرکان | باهار | اسد آباد | آستارا | تالیش | انزلی | فومن | قزوین | تاکیستان | بوئین‌زهرا | آبیک | الوند | اراک | ساوه | تفرش | آشتیان | کمیجان | خمین | شازند | محلات | دلیجان | فیروز کوه | شهریار | شمیرانات | ری | رباط کریم | دماوند | تهران | پیشوا | پاکدشت | ایسلام‌شهر | ورامین | ملارد | قودس | سونقور | کرج | ساووج بولاق | نظرآباد | طالیقان | قوم | بیجار گروس | قوروه | لردگان | بروجن | شیراز | آباده | اقلید | فسا | فیروز آباد | کازرون | لامرد | ممسنی | صفاشهر | بجنورد | شیروان | فاروج | مانه و سملقان | جاجرم | ایسفرایین | مشهد | نئیشابور | سبزیوار | قوچان | توربت – ی - جام | درگز | کلات | گورگان | کالالا | مینودشت | رامیان | گونبد | علی آباد | آق قالا | تورکمن | گز بندری | آزاد شهر | کرد کوی | بئهشهر | ایصفاهان| سمیروم | فریدون | دهاقان | یاسوج (یاستی اوج) | | شهر-ی کورد|شاهرود| گرمسار | هفتگل [۱۲][۱۳]
کندلر
ایرانین موختلف شهرلری‌نین تورکلرین یاشام‌یئری اولان کندلری‌نین سایی:[۱۲][۱۳]
- تهران: ۲۰۹.
- شهریضا: ۱۹.
- قزوین: ۴۴۱.
- شهرکورد: ۳۰.
- اراک: ۳۳۴.
- فیرییدون: ۸۲.
- ساوه: ۲۲۴.
- بیجار: ۱۳۵.
- دماوند: ۲۸.
- تویسیرکان: ۹.
- قوم: ۱۷.
- ایسلام‌آوا: ۲.
- محللات: ۱۲.
- کیرمانشاه: ۸.
- تالیش: ۶۸.
- همدان: ۴۵۲.
- رشت: ۳۹.
- اهواز: ۵.
- انزلی: ۱۰.
- خوررم‌آوا: ۶۵.
- فومن: ۴.
- آباده: ۶۵.
- لاهیجان: ۴.
- بوشهر: ۵۷.
- آمول: ۲.
- شیراز: ۲۹.
- ساری: ۷.
- فسا: ۴۷.
- شاهری: ۱۵.
- فیروزآوا: ۱۲.
- قورقان: ۱۰۷.
- کازیرون: ۵۳.
- نوشهر: ۱.
- سیرجان: ۴.
- سنندج: ۸۳.
- درگز: ۹۹.
- ایصفاهان: ۷.
- سبزه‌وار: ۱۰۹.
- لار: ۱۰.
- بجنورد: ۱۹۳.
- مشهد: ۲۵.
- قوچان: ۳۳۰.
- نئیشابور: ۴۶.
بیرده باخ
قایناق‌لار
- ^ http://www.azadtribun.net/188.htm27/10/1389
- ^ http://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=4427/10/1389
- ^ تاریخ ابن خلدون (ق۱، ج ۲، ص ۱۵۴)، المسمی بکتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، فی ایام العرب و العجم و البریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، منشورات موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان
- ^ باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ [۱]
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ [۲]
- ^ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ [۳]
- ^ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با ناممئهرانوارد نشده است - ^ http://dusunce.blogfa.com/page/gografia.aspx
- ^ http://www.ardabil.ir/WebPartPages/ArtAndCulture/default.aspx
- ^ http://www.ostan-hm.ir/fa/showpages.aspx?i=0&mid=112&spi=1
- ^ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ ماحمود پناهییان، فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین، ۱۳۵۱ شمسی.
- ^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ جاواد هیئت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، اوچ‌اونجو چاپ، ۱۳۸۰ شمسی، ص ۳۰۷.
- ^ http://www.nagadeh-ag.ir/tabid/1375/Default.aspx?PageContentID=245
- ^ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ http://www.shahindezh-ag.ir/tabid/1512/Default.aspx?PageContentID=305
- ^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=332
- ^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=331
- ^ http://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx?PageContentID=266
- ^ http://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx?PageContentID=264
- ^ http://www.makoo-ag.ir/tabid/1037/Default.aspx?PageContentID=136
- ^ http://www.poldasht-ag.ir/tabid/1618/Default.aspx
- ^ http://hamedan-hm.ir/fa/showpages.aspx?mid=NDg=&spi=Mw==
- ^ http://www.ghorveh.gov.ir/Default.aspx?TabID=62
- ^ bicar.blogsky.com/category/cat-6/
- ^ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ http://farsi.qurtulush.info/?p=1016
- ^ http://www.bicar.blogsky.com/1386/06/23/post-9/
- ^ دکتر م پناهایان، مجموعه ای در چهار جلد به نام " فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین " سال 1351
- ^ (سیری در تاریخ زبان ولهجه های ترکی , دکتر جواد هئیت- چاپ سوم , سال1380,ص307
- ^ http://turkmensofiran.orgfree.com/sarzamin.htm
- ^ http://www.golestan.gov.ir/layers.aspx?quiz=page&PageID=74