بؤیوک بریتانیا: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

باغلانتیلاری دَییشدیر
ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
گئچمیشی اینتراکتیو حالتده گؤستر
اسکی دَییشدیرمهیئنی دَییشدیرمه
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ک clean up, replaced: کاپسام ائدیر ← احاطه ائدیر (6) using AWB
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
خط ۱۱: خط ۱۱:
|rowclass5=mergedrow |label5=[[Scottish Gaelic]]: |data5={{lang|gd|Rìoghachd Aonaichte Bhreatainn is Èireann a Tuath}}
|rowclass5=mergedrow |label5=[[Scottish Gaelic]]: |data5={{lang|gd|Rìoghachd Aonaichte Bhreatainn is Èireann a Tuath}}
|rowclass6=mergedrow |label6=[[Welsh language|Welsh]]: |data6={{lang|cy|Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon}}
|rowclass6=mergedrow |label6=[[Welsh language|Welsh]]: |data6={{lang|cy|Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon}}
}}
}}
}}
}}
| common_name = بؤیوک بریتانیا
| common_name = بؤیوک بریتانیا
| linking_name = the United Kingdom <!--Note: "the" required here as this entry used to create wikilinks-->
| linking_name = the United Kingdom <!--Note: "the" required here as this entry used to create wikilinks-->
خط ۲۵: خط ۲۵:
| alt_map = Two islands to the north-west of continental Europe. Highlighted are the larger island and the north-eastern fifth of the smaller island to the west.
| alt_map = Two islands to the north-west of continental Europe. Highlighted are the larger island and the north-eastern fifth of the smaller island to the west.
| map_caption = {{map_caption |countryprefix=the |country={{nobold|United&nbsp;Kingdom}} |location_color=dark green |region=Europe |region_color=dark grey |subregion=the [[European&nbsp;Union]] |subregion_color=green}}
| map_caption = {{map_caption |countryprefix=the |country={{nobold|United&nbsp;Kingdom}} |location_color=dark green |region=Europe |region_color=dark grey |subregion=the [[European&nbsp;Union]] |subregion_color=green}}
| languages_type = Official language<br />{{nobold|and national language}}
| languages_type = Official language<br/>{{nobold|and national language}}
| languages = [[English language|English]]<!---NOTE: Just English, don't add "British English"--->
| languages = [[English language|English]]<!---NOTE: Just English, don't add "British English"--->
| languages2_type = Recognised regional<br />languages{{#tag:ref |Under the [[Council of Europe]]'s [[European Charter for Regional or Minority Languages]], Scots, Ulster Scots, Welsh, Cornish, Scottish Gaelic and Irish are officially recognised as [[Regional language|regional]] or [[Minority language|minority]] languages by the [[Government of the United Kingdom|British Government]] for the purposes of the Charter.<ref name="reglang">{{cite web |url= http://conventions.coe.int/treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?CL=ENG&NT=148&VL=1 |title=List of declarations made with respect to treaty No. 148 |publisher=[[Council of Europe]] |accessdate=12 December 2013}}</ref> See also [[Languages of the United Kingdom]]. |group=note<!--(end #tag:)-->}}
| languages2_type = Recognised regional<br/>languages{{#tag:ref |Under the [[Council of Europe]]'s [[European Charter for Regional or Minority Languages]], Scots, Ulster Scots, Welsh, Cornish, Scottish Gaelic and Irish are officially recognised as [[Regional language|regional]] or [[Minority language|minority]] languages by the [[Government of the United Kingdom|British Government]] for the purposes of the Charter.<ref name="reglang">{{cite web |url= http://conventions.coe.int/treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?CL=ENG&NT=148&VL=1 |title=List of declarations made with respect to treaty No. 148 |publisher=[[Council of Europe]] |accessdate=12 December 2013}}</ref> See also [[Languages of the United Kingdom]]. |group=note<!--(end #tag:)-->}}
| languages2 = {{hlist |item_style=white-space:nowrap; |[[Scots language|Scots]]|[[Ulster Scots dialects|Ulster Scots]]|[[Welsh language|Welsh]]|[[Cornish language|Cornish]]|[[Scottish Gaelic]]<!--Keep "Scottish Gaelic"; people will find "Gaelic" confusing, as the Irish language is also commonly called "Gaelic"-->|[[Irish language|Irish]]}}
| languages2 = {{hlist |item_style=white-space:nowrap; |[[Scots language|Scots]]|[[Ulster Scots dialects|Ulster Scots]]|[[Welsh language|Welsh]]|[[Cornish language|Cornish]]|[[Scottish Gaelic]]<!--Keep "Scottish Gaelic"; people will find "Gaelic" confusing, as the Irish language is also commonly called "Gaelic"-->|[[Irish language|Irish]]}}
| ethnic_groups = {{ublist |item_style=white-space:nowrap; |87.1% [[White British|White]] |7.0% [[British Asian|Asian]] |3.0% [[Black British|Black]] |2.0% [[Mixed (United Kingdom ethnicity category)|Mixed]] |0.9% others}}
| ethnic_groups = {{ublist |item_style=white-space:nowrap; |87.1% [[White British|White]] |7.0% [[British Asian|Asian]] |3.0% [[Black British|Black]] |2.0% [[Mixed (United Kingdom ethnicity category)|Mixed]] |0.9% others}}
خط ۸۸: خط ۸۸:
| HDI_change = increase <!-- increase / decrease / steady -->
| HDI_change = increase <!-- increase / decrease / steady -->
| HDI = 0.907 <!--number only, between 0 and 1-->
| HDI = 0.907 <!--number only, between 0 and 1-->
| HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report |date=14 December 2015 |accessdate=14 December 2015 }}</ref>
| HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report |date=14 December 2015 |accessdate=14 December 2015}}</ref>
| HDI_rank = 14th
| HDI_rank = 14th
| currency = [[Pound&nbsp;sterling]]<ref group=note>Some of the devolved countries, Crown dependencies and British Overseas Territories issue their own sterling banknotes or currencies, or use another nation's currency. See [[List of British currencies]] for more information</ref>
| currency = [[Pound&nbsp;sterling]]<ref group=note>Some of the devolved countries, Crown dependencies and British Overseas Territories issue their own sterling banknotes or currencies, or use another nation's currency. See [[List of British currencies]] for more information</ref>
خط ۱۰۴: خط ۱۰۴:
'''بؤیوک بریتانیا'''([[اینگیلیسجه]]: Great Britain) [[اوروپا]]نین شومال-غربینده یئرلشن بیر اؤلکه دیر.پایتختی [[لندن]] و [[اوروپا]]نین بؤیوک [[ایقتصاد]] و نظامی گؤجلریندن بیریدیر.<ref>Central یntellیgence Agency - CİA - The World Factbook: Europa</ref>
'''بؤیوک بریتانیا'''([[اینگیلیسجه]]: Great Britain) [[اوروپا]]نین شومال-غربینده یئرلشن بیر اؤلکه دیر.پایتختی [[لندن]] و [[اوروپا]]نین بؤیوک [[ایقتصاد]] و نظامی گؤجلریندن بیریدیر.<ref>Central یntellیgence Agency - CİA - The World Factbook: Europa</ref>


دؤولتین ترکیبینه بؤیوک بریتانیا آداسی، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه ‌سی و چوخسای‌لی کیچیک آدالار داخیلدیر. ماتریک آوروپایا [[فرانسه]] واسطه‌سی ایله [[لا مانش کانالی]] ایله بیرلشیر.
دؤولتین ترکیبینه بؤیوک بریتانیا آداسی، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه سی و چوخسای‌لی کیچیک آدالار داخیلدیر. ماتریک آوروپایا [[فرانسه]] واسطه‌سی ایله [[لا مانش کانالی]] ایله بیرلشیر.


بؤیوک بریتانیا ترکیبینده دؤرد دؤولت – [[اینگیلیس]]، [[ایسکاتلند]]، [[ولز]] و [[شومالی ایرلند]] اوْلماقلا [[آنا یاسالی مونارخی]]دیر. دؤولتین هازیرکی مونارخی [[یی الیزابت]]دیر. کرالیچا دۆنیانین داها ۱۷ موستقیل دؤولتین باشچی‌سی ساییلیر. بۇنلار بیر واختلار یئر سطحی‌نین ۱/۴-نی ضبط ائتمیش [[بریتانیا ایمپیراتورلوغو]]ندان قالما اراضیلردیر.
بؤیوک بریتانیا ترکیبینده دؤرد دؤولت – [[اینگیلیس]]، [[ایسکاتلند]]، [[ولز]] و [[شومالی ایرلند]] اوْلماقلا [[آنا یاسالی مونارخی]]دیر. دؤولتین هازیرکی مونارخی [[یی الیزابت]]دیر. کرالیچا دۆنیانین داها ۱۷ موستقیل دؤولتین باشچی‌سی ساییلیر. بۇنلار بیر واختلار یئر سطحی‌نین ۱/۴-نی ضبط ائتمیش [[بریتانیا ایمپیراتورلوغو]]ندان قالما اراضیلردیر.
خط ۱۱۱: خط ۱۱۱:
== بؤیوک بریتانیا تاریخی ==
== بؤیوک بریتانیا تاریخی ==
{{اساس|بؤیوک بریتانیا تاریخی}}
{{اساس|بؤیوک بریتانیا تاریخی}}
اینگیلیس، ایسکاتلند، ولز و قوزئی ایرلندیین تاریخ اؤنجه‌سی دؤورلرینی احاطه ائدیر. ۱۸۰۰-۱۹۲۲ ایللری آراسیندا ایرلندیین هامیسی بیرلشمیش کراللیغین بیر حیصّه ‌سی ساییلدیغی اۆچون بۇ دؤورلرده ایرلاندیانین تاریخی ده بیرلشمیش کرال‌لیق تاریخی‌نین بیر حیصّه ‌سی ساییلیر. بیرلشمیش کراللیغین ان کؤهنه خالقلارینی سلتلر تشکیل ائدیر. ا.ا ۵۵ و ا.ا ۴۱۰ ایللری آراسیندا بریتانیا آدالاری روم ایمپراتورلوغوسینا باغلی بریتان‌نیا ایالتینی تشکیل. ۵-جی عصرده بؤلگه [[خریستیانلیغ]]ین ائتکیسی آلتینا گیردی. عینی ایللرده جرمن بیر خالق اوْلان آنقلوساکسونلار بؤیوک کۆتله‌لر حالیندا نامیزده کؤچ ائتدیلر. ۱۰۶۶-۱۱۵۴-جی ایللری آراسیندا ینه بیر جرمن ایرقی اوْلان نورمانلار نامیزدی اله کئچیردیلر. اینگیلیس لر بۇ جرمن ایرقلری‌نین داوامینی میدانا گتیرمکددیرلر. ایسکاتلندلار، ولز‌لیلر و ایرلندیلیلار ایسه [[سلتلر]]ین داوامی‌دیر.
اینگیلیس، ایسکاتلند، ولز و قوزئی ایرلندیین تاریخ اؤنجه‌سی دؤورلرینی احاطه ائدیر. ۱۸۰۰-۱۹۲۲ ایللری آراسیندا ایرلندیین هامیسی بیرلشمیش کراللیغین بیر حیصّه سی ساییلدیغی اۆچون بۇ دؤورلرده ایرلاندیانین تاریخی ده بیرلشمیش کرال‌لیق تاریخی‌نین بیر حیصّه سی ساییلیر. بیرلشمیش کراللیغین ان کؤهنه خالقلارینی سلتلر تشکیل ائدیر. ا.ا ۵۵ و ا.ا ۴۱۰ ایللری آراسیندا بریتانیا آدالاری روم ایمپراتورلوغوسینا باغلی بریتان‌نیا ایالتینی تشکیل. ۵-جی عصرده بؤلگه [[خریستیانلیغ]]ین ائتکیسی آلتینا گیردی. عینی ایللرده جرمن بیر خالق اوْلان آنقلوساکسونلار بؤیوک کۆتله‌لر حالیندا نامیزده کؤچ ائتدیلر. ۱۰۶۶-۱۱۵۴-جی ایللری آراسیندا ینه بیر جرمن ایرقی اوْلان نورمانلار نامیزدی اله کئچیردیلر. اینگیلیس لر بۇ جرمن ایرقلری‌نین داوامینی میدانا گتیرمکددیرلر. ایسکاتلندلار، ولزلیلر و ایرلندیلیلار ایسه [[سلتلر]]ین داوامی‌دیر.


== جوغرافیاسی ==
== جوغرافیاسی ==
دؤولت بریتانیا آدالاریندا (بؤیوک بریتانیا، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه ‌سی،بیرده کیچیک آدالار و آرخیپلاقلار:هبرید،اوْرکنی و شتلاند آدالاری، آنقل‌سی، آرران، اۇایت) آتلانتیک اوقیانوس‌دا یئرلشیر. قوزئی، ایرلندی،کلتس و هبرید دنیزلری ایله یویولور.جنوب-شرق ساحلی ایله فرانسانین شیمال ساحلی آراسین‌دا یالنیز ۳۵km² مسافه وار .ایکی دؤولتی بی-بیرین‌دن لا-مانش بوغازی آییریر.
دؤولت بریتانیا آدالاریندا (بؤیوک بریتانیا، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه سی،بیرده کیچیک آدالار و آرخیپلاقلار:هبرید،اوْرکنی و شتلاند آدالاری، آنقل‌سی، آرران، اۇایت) آتلانتیک اوقیانوس‌دا یئرلشیر. قوزئی، ایرلندی،کلتس و هبرید دنیزلری ایله یویولور.جنوب-شرق ساحلی ایله فرانسانین شیمال ساحلی آراسین‌دا یالنیز ۳۵km² مسافه وار .ایکی دؤولتی بی-بیرین‌دن لا-مانش بوغازی آییریر.


بؤیوک بریتانیانین ساحه‌سی-۲۴۴ ۸۲۰km²².۱۹۹۳-جو ایلین معلوماتینا گؤره،توْرپاق ساحه‌سینین ۱۰%-ی مشه ایله اؤرتولو ایدی،۴۶%-ی اوْتلاق اۆچون ایستیفاده ائدیلمیشدیر،و ۲۵%-ی کند چیفتلیک (مزرعه)یندا ایستیفاده ائدیلمیشدیر. ساحل اۇزون‌لوغو ۱۷.۸۲۰km²-دیر. جنوب ساحل آوروپا کونتیننتی ایله اۇزون‌لوغو ۵۰km² اوْلان(۳۸km² سۇ آلتیندا اوْلماقلا) آوروتونل واسطه‌سی‌له بیرلشیر. بۇ، دۆنیادا ان اۇزون سوالتی تونل‌دیر. ایرلاندیانین قوزئی ایرلندی جومهوریتی ایله ۳۶۰ کیلومتر لیک قۇرو سرحدی وار و بۇ،بؤیوک بریتانیانین یگانه قۇرو سرحدی‌دیر.
بؤیوک بریتانیانین ساحه‌سی-۲۴۴ ۸۲۰km²².۱۹۹۳-جو ایلین معلوماتینا گؤره،توْرپاق ساحه‌سینین ۱۰%-ی مشه ایله اؤرتولو ایدی،۴۶%-ی اوْتلاق اۆچون ایستیفاده ائدیلمیشدیر،و ۲۵%-ی کند چیفتلیک (مزرعه)یندا ایستیفاده ائدیلمیشدیر. ساحل اۇزون‌لوغو ۱۷.۸۲۰km²-دیر. جنوب ساحل آوروپا کونتیننتی ایله اۇزون‌لوغو ۵۰km² اوْلان(۳۸km² سۇ آلتیندا اوْلماقلا) آوروتونل واسطه‌سی‌له بیرلشیر. بۇ، دۆنیادا ان اۇزون سوالتی تونل‌دیر. ایرلاندیانین قوزئی ایرلندی جومهوریتی ایله ۳۶۰ کیلومتر لیک قۇرو سرحدی وار و بۇ،بؤیوک بریتانیانین یگانه قۇرو سرحدی‌دیر.


اینگیلیس،بؤیوک بریتانیانین یاری‌سیندان چوْخ اراضی‌سینی احاطه ائدیر(۱۳۰.۳۹۵ مربّع کیلومتر ) بۇنون بؤیوک بیر حیصّه ‌سی اوْوالیغلاردان عبارت‌دیر.یۆکسک‌لیکلر اساساً اراضی‌نین شیمال (پننینس) و شیمال-غربینده (کامبرلند) جملنمیش‌دیر.ان اۇزون چایلاری تمزا، سورن و هامبردیر.
اینگیلیس،بؤیوک بریتانیانین یاری‌سیندان چوْخ اراضی‌سینی احاطه ائدیر(۱۳۰.۳۹۵ مربّع کیلومتر ) بۇنون بؤیوک بیر حیصّه سی اوْوالیغلاردان عبارت‌دیر.یۆکسک‌لیکلر اساساً اراضی‌نین شیمال (پننینس) و شیمال-غربینده (کامبرلند) جملنمیش‌دیر.ان اۇزون چایلاری تمزا، سورن و هامبردیر.


ایسکاتلند بؤیوک بریتانیانین ۷۸.۷۷۲ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر.شوتلاندیانین اراضی‌سینه اساساً غرب و شیمال حیصّه ‌لرینده یئرلشن سککیز آدا داخیلدیر(هبرید، اوْرکنی،شتلاند و باشقا آدالار).ایسکاتلند ایکی تماماً مۆختلیف بؤلگه لاردان عبارت‌دیر:شیمال-غرب حیصّه ‌ده یئرلشن قوزئی-ایسکاتلند داغلیق اراضی(هایلند) و جنوب-شرق حیصّه ‌ده یئرلشن لوولند. هایلن‌ده دمک اوْلار کی شوتلاندیانین بۆتون داغلیق اراضی‌سینی احاطه ائدیر(بن نویس ۱۳۴۳ متر هوندورلویو ایله بریتانیا آدالارینین ان یۆکسک زیروه‌سی حساب اوْلونور).
ایسکاتلند بؤیوک بریتانیانین ۷۸.۷۷۲ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر.شوتلاندیانین اراضی‌سینه اساساً غرب و شیمال حیصّه لرینده یئرلشن سککیز آدا داخیلدیر(هبرید، اوْرکنی،شتلاند و باشقا آدالار).ایسکاتلند ایکی تماماً مۆختلیف بؤلگه لاردان عبارت‌دیر:شیمال-غرب حیصّه ده یئرلشن قوزئی-ایسکاتلند داغلیق اراضی(هایلند) و جنوب-شرق حیصّه ده یئرلشن لوولند. هایلن‌ده دمک اوْلار کی شوتلاندیانین بۆتون داغلیق اراضی‌سینی احاطه ائدیر(بن نویس ۱۳۴۳ متر هوندورلویو ایله بریتانیا آدالارینین ان یۆکسک زیروه‌سی حساب اوْلونور).


ولز بؤیوک بریتانیانین ۲۰.۷۷۹ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر. ولز- اساساً داغلیق اؤلکه‌دیر. اساس اهالی و صنایع ساحه‌لری کاردیف، [[سوانسی]] و [[نیوپورت]] ساحل شهرلرینده، اوْ جمله‌دن دقیق گونئی ولز یئرلشیر.(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م) اۇل‌سین ان یۆکسک داغلاری سنوودون‌دا یئرلشیر(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م).
ولز بؤیوک بریتانیانین ۲۰.۷۷۹ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر. ولز- اساساً داغلیق اؤلکه‌دیر. اساس اهالی و صنایع ساحه‌لری کاردیف، [[سوانسی]] و [[نیوپورت]] ساحل شهرلرینده، اوْ جمله‌دن دقیق گونئی ولز یئرلشیر.(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م) اۇل‌سین ان یۆکسک داغلاری سنوودون‌دا یئرلشیر(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م).
خط ۱۲۷: خط ۱۲۷:


== ایقتصادیاتی ==
== ایقتصادیاتی ==
[[19 عصر]]ین آخیرلارینادک بؤیوک بریتانیا دۆنیا چیفتلیک (مزرعه)یندا آغالیق ائتمیشدیر. بۇنون باش‌لیجا سببی بؤیوک بریتانیانین [[کاپیتالیزم]]ین وطنی، صنایع چوریلیشی‌نین بشیی اوْلماسی ایله، "دۆنیانین صنایع امالاتخاناسینا" چوریلمه‌سی ایله ایضاح اوْلونور. بۇنونلا یاناشی، اوْلدوقجا ایری موستملکه‌لره مالیک بؤیوک بریتانیا، بۇ موستملکه‌لرین ایستیسمار ائدیلمه‌سیندن بؤیوک گلیر گؤتوروردو. نهایت، [[لا-مانش]] و [[پا-ده-کاله]] بوغازلاریندان کئچن مؤهوم دنیز تیجارت یوْللاریندا الوریش‌لی جوغرافی مؤقیعتی اؤلکه‌یه یئر کوره‌سینین بۆتون بؤلگه لاری ایله علاقه یاراتماغا ایمکان وریردی. بؤیوک بریتانیانین ایقتصادیاتینین هیز‌لی اینکیشافینا اؤلکه اراضیسینده مۆختلیف فایدالی قازینتی یاتاقلارینین، اؤزل‌له [[دمیر فیلیزی]] و [[داش کؤمور]] حؤوزه‌لری‌نین بیر-بیرینه یاخین یئرلشمه‌سی چوْخ بؤیوک ائتکی گؤسترمیش‌دیر. بئله عامیل [[متالوژی]]نین گۆج‌لو اینکیشافینا، متالوژی ایسه موستملکه‌لرین اله کچیریلمه‌سینده و [[دۆنیا اوقیانوسی]]ندا حؤکمران‌لیق ائدیلمه‌سینده مؤهوم روْل اوْینایان گۆج‌لو دنیز دونانماسینین یارادیلماسینا ایمکان وئرمیش‌دیر. کئچمیش مؤوقیینی ایتیرمه‌سینه باخمایاراق بؤیوک بریتانیا ایندی ده دۆنیانین یۆکسک اینکیشاف ائتمیش صنایعیه مالیک باش‌لیجا اؤلکه‌لریندن بیریدیر. بؤیوک بریتانیا [[اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لر]] آراسیندا کاپیتال ایخراجاتینا گؤره یالنیز [[آمریکا بیرلشمیش ایالتلری]] و [[ژاپون]]دان گئری قالیر. [[20 عصر]]ین ۸۰-جی ایللرین‌دن باشلایاراق نفت تولیدی هیز‌له آرتماسی اوْنون ایقتیصادی یاپیسال(ساختار)ونون یئنی‌دن قۇرولماسینا، ایقتصادیاتین اینکیشافینا ایمکان یاراتمیش‌دیر. بۇنونلا یاناشی بؤیوک بریتانیا، اوّللر [[بریتانیا ایمپیراتورلوغو]]نا داخیل اوْلان اؤلکه‌لرین بیرلیینی یاراتمیش و اوْنا اداره ائدیر. بۇ، کئچمیش موستملکه اؤلکه‌لری ایله علاقه‌لری تنزیملین اؤزونمخسوس ایقتیصادی بیرلیک فوْرماسی‌دیر.
[[19 عصر]]ین آخیرلارینادک بؤیوک بریتانیا دۆنیا چیفتلیک (مزرعه)یندا آغالیق ائتمیشدیر. بۇنون باش‌لیجا سببی بؤیوک بریتانیانین [[کاپیتالیزم]]ین وطنی، صنایع چوریلیشی‌نین بشیی اوْلماسی ایله، "دۆنیانین صنایع امالاتخاناسینا" چوریلمه‌سی ایله ایضاح اوْلونور. بۇنونلا یاناشی، اوْلدوقجا ایری موستملکه‌لره مالیک بؤیوک بریتانیا، بۇ موستملکه‌لرین ایستیسمار ائدیلمه‌سیندن بؤیوک گلیر گؤتوروردو. نهایت، [[لا-مانش]] و [[پا-ده-کاله]] بوغازلاریندان کئچن مؤهوم دنیز تیجارت یوْللاریندا الوریش‌لی جوغرافی مؤقیعتی اؤلکه‌یه یئر کوره‌سینین بۆتون بؤلگه لاری ایله علاقه یاراتماغا ایمکان وریردی. بؤیوک بریتانیانین ایقتصادیاتینین هیزلی اینکیشافینا اؤلکه اراضیسینده مۆختلیف فایدالی قازینتی یاتاقلارینین، اؤزل‌له [[دمیر فیلیزی]] و [[داش کؤمور]] حؤوزه‌لری‌نین بیر-بیرینه یاخین یئرلشمه‌سی چوْخ بؤیوک ائتکی گؤسترمیش‌دیر. بئله عامیل [[متالوژی]]نین گۆج‌لو اینکیشافینا، متالوژی ایسه موستملکه‌لرین اله کچیریلمه‌سینده و [[دۆنیا اوقیانوسی]]ندا حؤکمران‌لیق ائدیلمه‌سینده مؤهوم روْل اوْینایان گۆج‌لو دنیز دونانماسینین یارادیلماسینا ایمکان وئرمیش‌دیر. کئچمیش مؤوقیینی ایتیرمه‌سینه باخمایاراق بؤیوک بریتانیا ایندی ده دۆنیانین یۆکسک اینکیشاف ائتمیش صنایعیه مالیک باش‌لیجا اؤلکه‌لریندن بیریدیر. بؤیوک بریتانیا [[اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لر]] آراسیندا کاپیتال ایخراجاتینا گؤره یالنیز [[آمریکا بیرلشمیش ایالتلری]] و [[ژاپون]]دان گئری قالیر. [[20 عصر]]ین ۸۰-جی ایللرین‌دن باشلایاراق نفت تولیدی هیزله آرتماسی اوْنون ایقتیصادی یاپیسال(ساختار)ونون یئنی‌دن قۇرولماسینا، ایقتصادیاتین اینکیشافینا ایمکان یاراتمیش‌دیر. بۇنونلا یاناشی بؤیوک بریتانیا، اوّللر [[بریتانیا ایمپیراتورلوغو]]نا داخیل اوْلان اؤلکه‌لرین بیرلیینی یاراتمیش و اوْنا اداره ائدیر. بۇ، کئچمیش موستملکه اؤلکه‌لری ایله علاقه‌لری تنزیملین اؤزونمخسوس ایقتیصادی بیرلیک فوْرماسی‌دیر.


بؤیوک بریتانیا صنایع سینین ترکیب دیگر باش‌لیجا ایؤ-ی خاطیرلادیر. مورکّب و چوْخ ساحه‌لی ماشینقاییرما مؤهوم روْل اوْیناییر. [[الکتروتکنیک]]، [[الکترونیک]]، [[آویاکوسمیک صنایع]]نین، جیهازقاییرما و آوتوموبیلقاییرمانین اینکیشافینا گؤره [[لندن]]، بیرمینگام-کوونتری رایونلاری، دزگاهقاییرما و آوتوموبیلقاییرمایا گؤره [[بیرمینگام]]، توخوجولوق ماشینقاییرماسینا گؤره [[منچستر]]، گمیقاییرمایا گؤره [[قلازقو]]، ایدخال خاما اساسلانان متاللورگیانین اینکیشافینا گؤره [[شفیلد]]، [[کاردیف]] و دنیز ساحلی شهرلر فرق‌لنیر. [[کیمیا صنایع‌سی]] [[شیمال دنیزی]]نین دایازلیقلاریندان چیخاریلان [[نفت]] و [[طبیعی قاز]]ا اساس‌لانیر.
بؤیوک بریتانیا صنایع سینین ترکیب دیگر باش‌لیجا ایؤ-ی خاطیرلادیر. مورکّب و چوْخ ساحه‌لی ماشینقاییرما مؤهوم روْل اوْیناییر. [[الکتروتکنیک]]، [[الکترونیک]]، [[آویاکوسمیک صنایع]]نین، جیهازقاییرما و آوتوموبیلقاییرمانین اینکیشافینا گؤره [[لندن]]، بیرمینگام-کوونتری رایونلاری، دزگاهقاییرما و آوتوموبیلقاییرمایا گؤره [[بیرمینگام]]، توخوجولوق ماشینقاییرماسینا گؤره [[منچستر]]، گمیقاییرمایا گؤره [[قلازقو]]، ایدخال خاما اساسلانان متاللورگیانین اینکیشافینا گؤره [[شفیلد]]، [[کاردیف]] و دنیز ساحلی شهرلر فرق‌لنیر. [[کیمیا صنایع‌سی]] [[شیمال دنیزی]]نین دایازلیقلاریندان چیخاریلان [[نفت]] و [[طبیعی قاز]]ا اساس‌لانیر.

# کند چیفتلیک (مزرعه)
# کند چیفتلیک (مزرعه)
بؤیوک بریتانیانین گرگین اینکیشاف ائتمیش کند چیفتلیک (مزرعه)یندا حئیواندارلیق اۆستونلوک تشکیل ائدیر. اؤلکه‌نین شیمال و غربینده گۆنش‌لی گۆنلرین محدودلوغو تاخیل بیتکیلری‌نین یتیشدیریلمه‌سینه ایمکان ورمیر. رۆطوبت‌لی اوقیانوس ایقلیمینده اوْتلاق و چمن‌لیکلر مال-قارانی یاشیل اوْتلا یاخشی تامین ائدیر. بؤیوک بریتانیانین کند چیفتلیک (مزرعه) اهالی‌نین ارزاغا اوْلان نیازینی تامین اتمیر.
بؤیوک بریتانیانین گرگین اینکیشاف ائتمیش کند چیفتلیک (مزرعه)یندا حئیواندارلیق اۆستونلوک تشکیل ائدیر. اؤلکه‌نین شیمال و غربینده گۆنش‌لی گۆنلرین محدودلوغو تاخیل بیتکیلری‌نین یتیشدیریلمه‌سینه ایمکان ورمیر. رۆطوبت‌لی اوقیانوس ایقلیمینده اوْتلاق و چمن‌لیکلر مال-قارانی یاشیل اوْتلا یاخشی تامین ائدیر. بؤیوک بریتانیانین کند چیفتلیک (مزرعه) اهالی‌نین ارزاغا اوْلان نیازینی تامین اتمیر.


== شهرلری ==
== شهرلری ==
{{اساس|بؤیوک بریتانیا شهرلری‌نین سیاهی‌سی }}
{{اساس|بؤیوک بریتانیا شهرلری‌نین سیاهی‌سی}}


== عنعنه و مراسیملر ==
== عنعنه و مراسیملر ==

‏۲ آقوست ۲۰۱۷، ساعت ۲۰:۰۸ نوسخه‌سی

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
  • Cornish:Rywvaneth Unys Breten Veur ha Kledhbarth Iwerdhon
    Irish:Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann
    Scots:Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland
    Ulster Scots:[Claught Kängrick o Docht Brätain an Norlin Airlann] خطا: {{Lang}}: unrecognized language tag: sco-UKN (کؤمک)
    Scottish Gaelic:Rìoghachd Aonaichte Bhreatainn is Èireann a Tuath
    Welsh:Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
میلی مارش: "God Save the Queen"[note ۲]
Two islands to the north-west of continental Europe. Highlighted are the larger island and the north-eastern fifth of the smaller island to the west.
 the United Kingdom یئری نقشه اوستونده (dark green)

– in اوروپا (green & dark grey)
– in the European Union (green)

پایتخت
و بؤیوک شهری
لندن
Official language
and national language		English
Recognised regional
languages[note ۳]
اتنیک قروپلار
(2011)
دمونیم(لر)
دؤولتUnitary parliamentary constitutional monarchy
• Monarch
Elizabeth II
Theresa May
قانون اوقانیParliament
• یوخاری مجلیس
House of Lords
• آشاغی مجلیس
House of Commons
Formation
1535 and 1542
24 March 1603
1 May 1707
1 January 1801
5 December 1922
اراضی
• جمعی
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value).[۳] (78th)
• سو (%)
1.34
جمعیت
• 2016 تخمینی
65,110,000[۴] (22nd)
• 2011 census
63,181,775[۵] (22nd)
• سیخیلیق
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (51st)
جی‌دی‌پی (PPP)2016 تخمینی
• جمعی
$2.79 trillion (9th)
• آدام‌باشی
$42,514[۶] (25th)
جی‌دی‌پی (نامینل)2016 تخمینی
• جمعی
$2.65 trillion (5th)
• آدام‌باشی
$43,902[۷] (13th)
جینی (2014) 31.6[۸]
اورتا · 33rd
اچ‌دی‌آی (2014)Increase 0.907[۹]
چوخ‌یوخاری · 14th
پول واحیدیPound sterling[note ۴] (GBP; £)
چاغ بؤلگه‌سیUTC​ (GMT[note ۵])
• یای (دی‌اس‌تی)
UTC+1 (BST)
تاریخ فورمتیdd/mm/yyyy (AD)
سوروجولوک طرفیleft
تیلفون کودو+44[note ۶]
اینترنت ال‌تی‌دی.uk[note ۷]

بؤیوک بریتانیا(اینگیلیسجه: Great Britain) اوروپانین شومال-غربینده یئرلشن بیر اؤلکه دیر.پایتختی لندن و اوروپانین بؤیوک ایقتصاد و نظامی گؤجلریندن بیریدیر.[۱۰]

دؤولتین ترکیبینه بؤیوک بریتانیا آداسی، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه سی و چوخسای‌لی کیچیک آدالار داخیلدیر. ماتریک آوروپایا فرانسه واسطه‌سی ایله لا مانش کانالی ایله بیرلشیر.

بؤیوک بریتانیا ترکیبینده دؤرد دؤولت – اینگیلیس، ایسکاتلند، ولز و شومالی ایرلند اوْلماقلا آنا یاسالی مونارخیدیر. دؤولتین هازیرکی مونارخی یی الیزابتدیر. کرالیچا دۆنیانین داها ۱۷ موستقیل دؤولتین باشچی‌سی ساییلیر. بۇنلار بیر واختلار یئر سطحی‌نین ۱/۴-نی ضبط ائتمیش بریتانیا ایمپیراتورلوغوندان قالما اراضیلردیر.

بریتانیا ایمپیراتورلوغو بیر واختلار دۆنیانین یگانه سوپرگوجو ساییلیردی. لاکین آردیجیل دۆنیا محاربه‌لری و ۲۰-جی عصرین ایکینجی یاریسیندان ایمپریایادا باشلایان تنزّول پروسسی اوْنون سوقوطونا گتیریب چیخاردی. بۇنونلا بئله بریتانیا چاغداش دۆنیانین اهمیت‌لی سیاسی، مدنی، ایقتیصادی نۆوه-ساواش گۆجو کیمی قالماق‌دادیر. بریتانیا بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی یانیندا تهلوکه‌سیزلیک شوراسینین دایمی عضوو، بؤیوک سککیزلرین و آوروپا بیرلییینین، بریتانیا میللتلر بیرلییینین عضو دؤولتی و ایکینجی دۆنیا ساواشینین کئچمیش سککیز غالیب دؤولتلریندن بیریدیر.

بؤیوک بریتانیا تاریخی

اساس مقاله: بؤیوک بریتانیا تاریخی

اینگیلیس، ایسکاتلند، ولز و قوزئی ایرلندیین تاریخ اؤنجه‌سی دؤورلرینی احاطه ائدیر. ۱۸۰۰-۱۹۲۲ ایللری آراسیندا ایرلندیین هامیسی بیرلشمیش کراللیغین بیر حیصّه سی ساییلدیغی اۆچون بۇ دؤورلرده ایرلاندیانین تاریخی ده بیرلشمیش کرال‌لیق تاریخی‌نین بیر حیصّه سی ساییلیر. بیرلشمیش کراللیغین ان کؤهنه خالقلارینی سلتلر تشکیل ائدیر. ا.ا ۵۵ و ا.ا ۴۱۰ ایللری آراسیندا بریتانیا آدالاری روم ایمپراتورلوغوسینا باغلی بریتان‌نیا ایالتینی تشکیل. ۵-جی عصرده بؤلگه خریستیانلیغین ائتکیسی آلتینا گیردی. عینی ایللرده جرمن بیر خالق اوْلان آنقلوساکسونلار بؤیوک کۆتله‌لر حالیندا نامیزده کؤچ ائتدیلر. ۱۰۶۶-۱۱۵۴-جی ایللری آراسیندا ینه بیر جرمن ایرقی اوْلان نورمانلار نامیزدی اله کئچیردیلر. اینگیلیس لر بۇ جرمن ایرقلری‌نین داوامینی میدانا گتیرمکددیرلر. ایسکاتلندلار، ولزلیلر و ایرلندیلیلار ایسه سلتلرین داوامی‌دیر.

جوغرافیاسی

دؤولت بریتانیا آدالاریندا (بؤیوک بریتانیا، ایرلندی آداسینین شیمال-شرق حیصّه سی،بیرده کیچیک آدالار و آرخیپلاقلار:هبرید،اوْرکنی و شتلاند آدالاری، آنقل‌سی، آرران، اۇایت) آتلانتیک اوقیانوس‌دا یئرلشیر. قوزئی، ایرلندی،کلتس و هبرید دنیزلری ایله یویولور.جنوب-شرق ساحلی ایله فرانسانین شیمال ساحلی آراسین‌دا یالنیز ۳۵km² مسافه وار .ایکی دؤولتی بی-بیرین‌دن لا-مانش بوغازی آییریر.

بؤیوک بریتانیانین ساحه‌سی-۲۴۴ ۸۲۰km²².۱۹۹۳-جو ایلین معلوماتینا گؤره،توْرپاق ساحه‌سینین ۱۰%-ی مشه ایله اؤرتولو ایدی،۴۶%-ی اوْتلاق اۆچون ایستیفاده ائدیلمیشدیر،و ۲۵%-ی کند چیفتلیک (مزرعه)یندا ایستیفاده ائدیلمیشدیر. ساحل اۇزون‌لوغو ۱۷.۸۲۰km²-دیر. جنوب ساحل آوروپا کونتیننتی ایله اۇزون‌لوغو ۵۰km² اوْلان(۳۸km² سۇ آلتیندا اوْلماقلا) آوروتونل واسطه‌سی‌له بیرلشیر. بۇ، دۆنیادا ان اۇزون سوالتی تونل‌دیر. ایرلاندیانین قوزئی ایرلندی جومهوریتی ایله ۳۶۰ کیلومتر لیک قۇرو سرحدی وار و بۇ،بؤیوک بریتانیانین یگانه قۇرو سرحدی‌دیر.

اینگیلیس،بؤیوک بریتانیانین یاری‌سیندان چوْخ اراضی‌سینی احاطه ائدیر(۱۳۰.۳۹۵ مربّع کیلومتر ) بۇنون بؤیوک بیر حیصّه سی اوْوالیغلاردان عبارت‌دیر.یۆکسک‌لیکلر اساساً اراضی‌نین شیمال (پننینس) و شیمال-غربینده (کامبرلند) جملنمیش‌دیر.ان اۇزون چایلاری تمزا، سورن و هامبردیر.

ایسکاتلند بؤیوک بریتانیانین ۷۸.۷۷۲ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر.شوتلاندیانین اراضی‌سینه اساساً غرب و شیمال حیصّه لرینده یئرلشن سککیز آدا داخیلدیر(هبرید، اوْرکنی،شتلاند و باشقا آدالار).ایسکاتلند ایکی تماماً مۆختلیف بؤلگه لاردان عبارت‌دیر:شیمال-غرب حیصّه ده یئرلشن قوزئی-ایسکاتلند داغلیق اراضی(هایلند) و جنوب-شرق حیصّه ده یئرلشن لوولند. هایلن‌ده دمک اوْلار کی شوتلاندیانین بۆتون داغلیق اراضی‌سینی احاطه ائدیر(بن نویس ۱۳۴۳ متر هوندورلویو ایله بریتانیا آدالارینین ان یۆکسک زیروه‌سی حساب اوْلونور).

ولز بؤیوک بریتانیانین ۲۰.۷۷۹ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر. ولز- اساساً داغلیق اؤلکه‌دیر. اساس اهالی و صنایع ساحه‌لری کاردیف، سوانسی و نیوپورت ساحل شهرلرینده، اوْ جمله‌دن دقیق گونئی ولز یئرلشیر.(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م) اۇل‌سین ان یۆکسک داغلاری سنوودون‌دا یئرلشیر(سنوودون داغی-۱۰۸۵ م).

قوزئی ایرلندی یالنیز ۱۳.۸۴۳ مربّع کیلومتر احاطه ائدیر و اساساً داغلیق اراضی‌دیر.قوزئی ایرلندیین ان یۆکسک نقطه‌سی ۸۵۲ م هوندورلویو اوْلان سلیو-دونارد زیروه‌سی حساب اوْلونور

ایقتصادیاتی

19 عصرین آخیرلارینادک بؤیوک بریتانیا دۆنیا چیفتلیک (مزرعه)یندا آغالیق ائتمیشدیر. بۇنون باش‌لیجا سببی بؤیوک بریتانیانین کاپیتالیزمین وطنی، صنایع چوریلیشی‌نین بشیی اوْلماسی ایله، "دۆنیانین صنایع امالاتخاناسینا" چوریلمه‌سی ایله ایضاح اوْلونور. بۇنونلا یاناشی، اوْلدوقجا ایری موستملکه‌لره مالیک بؤیوک بریتانیا، بۇ موستملکه‌لرین ایستیسمار ائدیلمه‌سیندن بؤیوک گلیر گؤتوروردو. نهایت، لا-مانش و پا-ده-کاله بوغازلاریندان کئچن مؤهوم دنیز تیجارت یوْللاریندا الوریش‌لی جوغرافی مؤقیعتی اؤلکه‌یه یئر کوره‌سینین بۆتون بؤلگه لاری ایله علاقه یاراتماغا ایمکان وریردی. بؤیوک بریتانیانین ایقتصادیاتینین هیزلی اینکیشافینا اؤلکه اراضیسینده مۆختلیف فایدالی قازینتی یاتاقلارینین، اؤزل‌له دمیر فیلیزی و داش کؤمور حؤوزه‌لری‌نین بیر-بیرینه یاخین یئرلشمه‌سی چوْخ بؤیوک ائتکی گؤسترمیش‌دیر. بئله عامیل متالوژینین گۆج‌لو اینکیشافینا، متالوژی ایسه موستملکه‌لرین اله کچیریلمه‌سینده و دۆنیا اوقیانوسیندا حؤکمران‌لیق ائدیلمه‌سینده مؤهوم روْل اوْینایان گۆج‌لو دنیز دونانماسینین یارادیلماسینا ایمکان وئرمیش‌دیر. کئچمیش مؤوقیینی ایتیرمه‌سینه باخمایاراق بؤیوک بریتانیا ایندی ده دۆنیانین یۆکسک اینکیشاف ائتمیش صنایعیه مالیک باش‌لیجا اؤلکه‌لریندن بیریدیر. بؤیوک بریتانیا اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لر آراسیندا کاپیتال ایخراجاتینا گؤره یالنیز آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و ژاپوندان گئری قالیر. 20 عصرین ۸۰-جی ایللرین‌دن باشلایاراق نفت تولیدی هیزله آرتماسی اوْنون ایقتیصادی یاپیسال(ساختار)ونون یئنی‌دن قۇرولماسینا، ایقتصادیاتین اینکیشافینا ایمکان یاراتمیش‌دیر. بۇنونلا یاناشی بؤیوک بریتانیا، اوّللر بریتانیا ایمپیراتورلوغونا داخیل اوْلان اؤلکه‌لرین بیرلیینی یاراتمیش و اوْنا اداره ائدیر. بۇ، کئچمیش موستملکه اؤلکه‌لری ایله علاقه‌لری تنزیملین اؤزونمخسوس ایقتیصادی بیرلیک فوْرماسی‌دیر.

بؤیوک بریتانیا صنایع سینین ترکیب دیگر باش‌لیجا ایؤ-ی خاطیرلادیر. مورکّب و چوْخ ساحه‌لی ماشینقاییرما مؤهوم روْل اوْیناییر. الکتروتکنیک، الکترونیک، آویاکوسمیک صنایعنین، جیهازقاییرما و آوتوموبیلقاییرمانین اینکیشافینا گؤره لندن، بیرمینگام-کوونتری رایونلاری، دزگاهقاییرما و آوتوموبیلقاییرمایا گؤره بیرمینگام، توخوجولوق ماشینقاییرماسینا گؤره منچستر، گمیقاییرمایا گؤره قلازقو، ایدخال خاما اساسلانان متاللورگیانین اینکیشافینا گؤره شفیلد، کاردیف و دنیز ساحلی شهرلر فرق‌لنیر. کیمیا صنایع‌سی شیمال دنیزینین دایازلیقلاریندان چیخاریلان نفت و طبیعی قازا اساس‌لانیر.

  1. کند چیفتلیک (مزرعه)

بؤیوک بریتانیانین گرگین اینکیشاف ائتمیش کند چیفتلیک (مزرعه)یندا حئیواندارلیق اۆستونلوک تشکیل ائدیر. اؤلکه‌نین شیمال و غربینده گۆنش‌لی گۆنلرین محدودلوغو تاخیل بیتکیلری‌نین یتیشدیریلمه‌سینه ایمکان ورمیر. رۆطوبت‌لی اوقیانوس ایقلیمینده اوْتلاق و چمن‌لیکلر مال-قارانی یاشیل اوْتلا یاخشی تامین ائدیر. بؤیوک بریتانیانین کند چیفتلیک (مزرعه) اهالی‌نین ارزاغا اوْلان نیازینی تامین اتمیر.

شهرلری

اساس مقاله: بؤیوک بریتانیا شهرلری‌نین سیاهی‌سی

عنعنه و مراسیملر

ایستینادلار

  1. ^ National Anthem. یوْخلانیلیب4 June 2016.
  2. ^ List of declarations made with respect to treaty No. 148. Council of Europe. یوْخلانیلیب12 December 2013.
  3. ^ "Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). United Nations Statistics Division. 2012. 9 August 2015-ده یوخلانیب. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (کؤمک)
  4. ^ Population estimates - Office for National Statistics U.K.. www.ons.gov.uk.
  5. ^ 2011 UK censuses. Office for National Statistics. یوْخلانیلیب17 December 2012.
  6. ^ Report for Selected Countries and Subjects. World Economic Outlook Database. International Monetary Fund (17 October 2016). یوْخلانیلیب18 October 2016.
  7. ^ Some data refers to IMF staff estimates but some are actual figures for the year 2015, made in 4 October 2016. World Economic Outlook Database-October 2016, International Monetary Fund. Accessed on 10 October 2016.
  8. ^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب11 November 2015.
  9. ^ 2015 Human Development Report (14 December 2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.
  10. ^ Central یntellیgence Agency - CİA - The World Factbook: Europa

خاریجی کئچیدلر

بیرده باخ


قایناق خطاسی برچسب <ref> برای گروهی به نام «note» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="note"/> یافت نشد.

«https://azb.wikipedia.org/w/index.php?title=بؤیوک_بریتانیا&oldid=195389»-دن آلینمیش‌دیر