بوغدا: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
صفحه‌‌نی ' thumb|Green wheat a month before harvest thumb|Wheat harvest on the [[Palouse, Idaho, United...' ایله ياراتدی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[File:Green wheat.jpg|thumb|Green wheat a month before harvest]] |
|||
بوغدا ان دئیرلی تاخیل دنه. بو [[بیتگی]] سولو و دئم اولار.گوللو بیر لپه لی و بیر ایللیق و [[بوغداکیمن]]لردن اولور .[[اوتلار]] قوروسوندان.<ref name="brit"><span class="citation web">[http://www.britannica.com/eb/article-9076739/wheat «wheat»] ‎(انگلیسی)‎ (۲۰۰۷). </span></ref> |
|||
[[File:Wheat harvest.jpg|thumb|Wheat harvest on the [[Palouse]], [[Idaho]], United States]] |
|||
[[File:Young Wheat crop in a field near Solapur, Maharashtra, India.jpg|thumb|Young wheat crop in a field near Solapur, Maharashtra, India]] |
|||
'''بوغدا'''(علم آدی: Triticum)[[قیرتجیللر]] جینسینده [[بیتگی]] نوعودور.کؤکلری ساچاقلی 14-40 سانتی متیر اوزون پیتاخلی بیر بیتکیدیر.ان چوخ اولاراق یئتیشدیریلن اکین حاصیلیدیر.اساس ارزاق بیتگی دیر.دونیادا اکینچیلیقدا بیرینجی یئری توتور.22 نوعو یاییلمیشدیر.ایکی نوع بوغدا ان چوخ یاییلیب ,یوموشاق و برک بوغدا چوخلو اکین محصولودور. |
|||
[[یوموشاق بوغدا]]نین (T. aestivum) سونبولو بؤش قیلچیقلی دنه رنگی قیرمیزی, قهوه ای و ساری یاریم شوشه کیمی اولور.پاییزلیق و یازلیق یوموشاق بوغدا یئجئریلیر.یوموشاق بوغدادان [[چؤرک]]چیلیقدا و [[ماکارونی]] دوزتماقدا ایستیفاده اولونور. |
|||
[[سونوبل]]و گول آچان و پیتاقینین هر دوگوندن بیر یاپراق چیخار.سونبولچه سی ایکی بوغاز و اوچ گولچه اولار.نئچه گولچه لر 9 اولار بیلر.ایکی قاشیق کیمی اورتوکده (لما) و بیر ایچئری اورتوک (پالئا) ایچره اولور.یاپراقلاری اوبیری تاخیللارا اوخشار.نازیک و اوزون و کیچیک دیلچه سی اولار. |
|||
[[برک یوغدا]]نین (T. durum)دنه سی دولو اوزون و ساری توتقون کهربا رنگی وار سونوبلو قیلچیقلی دیر.پاییزلیق و یازلیق برک یوغدا بئجئریلیر.برک یوغدا ماکارونی دوزتماقدا و دنه وئرده ایستیفاده اولونور. |
|||
== بوغدا دانه سی == |
|||
بوغدا دنه سی 7 دن 18 جا [[پروتوئین]] اولور و 60 دان 70 جا نیشاسته و 2یا 2.5 [[سلولوز]] (خام فیبر) و 1.5 یا 2 یاغ و قالانی سو و معدنی ماده لر.چوخلو شکیلده گوروشئر.دنه لری 5 یا 8 میلیمتیر بؤیدا و قالینلیقی 2.5 یا 4.5 میلیمتیر اولور آغیرلیقی 20 دن 60 میلی گیرمجا اولار.بویاقی بئژ یا نوخودی اولار نوخودی بوغدا آق بوغدا آد وئریلیر و قیرمیز قهوه ای کی قیرمیز بوغدا اولار کی بویاق [[اندوسپرم]] ماده سینه باغلیدی.یوموشاق یا برک اولار |
|||
یوموشاق بوغدانین 9 نوعو و برک بوغدانین 10 نوعو وار.آزر بایجاندا Аğ buğdаآغ بوغدا, Cəfəriجعفری , قیلچیق سیز Qılçıqsız وSеvinc سئوینج بوغدا بئجئریلیر. |
|||
تومورجوک یا جوانه سی یوزه 5.2 دنه آغیرلیقی اولور کی چوخلو یاغی و ویتامینی اولور کی [[ویتامین ب]] قوروشوندان اولور.تومورجوکدا یاغ اولماسی آدلیمدی امما دنه نین آزی تومورجوک اولور و بوغدا یاغی آزجا اله گلیر و یوزه 1 یا 1.5 اولور.تومورجوک بوغدا اونوندا کپیکینن آیریلیر و کپکی چوخ ساخلاماق اولماز.<ref name="jozveh">جزوه غلات دکتر کرامت.</ref> |
|||
[[فایل:Modell_eines_Korns_von_Triticum_vulgare_(Weizen)_-Osterloh_Nr._138-.jpg|thumb|300x300px|بوغدا دنه سی مودلی]] |
|||
[[کپک]] کی بوغدا قابیقی اولور و یوزه 14 دنه آغیرلیقی اولور و تومورجک و قابیق اون دوزلدنده الکده قالیر.بو کپک مال داوار خورکی اولار.کپک بوتون سلولوز اولار. |
|||
==تاریخ== |
|||
کپکین 7 قاتی وار کی اری آیری اورتوکلر اولور.[[تستا]] قاتی ان دئیرلی اورتوکدیوتستا بویاق اولان قاتدی کی اوندا کارتنوئیدلر اولار اونا گوره بو قاتین چوخلو دئیری وار |
|||
[[آسیا|باتی آسیا]]ده نئچه مین ایللر اونجه دن بئجئریلیب سونرا گونئی [[اوروپا]] و قوزئی [[آفریقا]] و آسیانین آیری یئرلرینده بئجئریلیب. |
|||
آندوسپرم کی نیشاسته اولور و یوزه 83 دن یوزه 87جا اولور و اوندا نیشاسته و پروتوئین ماده لر گوروشور.نیشاسته قلوتن ماده سینن یاپیشیب کی قلوتن بیر جور پروتوئنی اولور.بو ماده چوخلو بوغدا پروتوئینی اولور.بوغدا پروتوئنی هر دنه ده بوغدا نجور اولماقنا باغلیدی.آندوسپرمدن بیر قاتی کپک آلتیندا اولور کی اونا آلورون دئیلیر.بو قات تک سلولدی و اون دوزلیننده الکده قالیر.آندوسپرم یوزه 10 یا 15 پروتوئین اولور و چوخو نیشاسته اولور. |
|||
[[قلوتن]] بوغدادا اونون یاخچی اولماسینا باغلیدی و قیرمیز بوغدا و یاز و ایاز بوغدا دا چوخلو قلوتن اولار و بونا گوره یاخچی اولور و اونی گوجلو و خمیری توتوملی وچکیملی اولور و کوپور و کوپماق قازلارین ساخلیر اونا گوره شیشیر و چوخالیر.اون یاخچیلیقی قلوتن چوخلوقو و یاخچیلیقینا باغلیدی. |
|||
| ⚫ | |||
قلوتن چوخلوقو [[اون]] کوپمه سینه و چوخالماسینا یاخچی دی و قلوتنی چوخ اولان بوغدا چورکچیلر و شاطیرلار اوچون یاخچی اون اولور.قلوتن یاخچی لیقی اونون چو.خلوقونون یئرین وئرمئز چون قلوتن آز اولسا یاخچی قلوتن اونی [[چوروک]] اولار.قلوتن چوخلوقی سو و یئر گوجونه باغلیدی.توخوم ایصلاحی اونو چوخالدار. |
|||
==قایناق== |
|||
== نئچه جوره بوغدا == |
|||
https://az.wikipedia.org/wiki/Bu%C4%9Fda |
|||
بیتگیلر بیلگیلرینده بوغدا تریتیکوم اولور کی اوچ قورودا دوزولوب.هر قورودا بیر جور [[کروموزوم]] اولور کی بوتون ژنتیک قونشولارین آپاریر<ref name="gharooni5">قارونی ۵</ref> |
|||
[[بؤلمه:اکینچیلیق]] |
|||
[[ژن تانیماق]] بوغدادا آیری بیتگیلردن چتیندی چون بیرجور بوغدالار دیپلوئید اولور و ایکی جوره کروموزومی وار.و چوخلو جوره بوغدا پلی پلوئید اولور و دورد جوره کروموزومی تتراپلوئید اولور و یا آلتی جوره <ref>ویکی انگلیسی که در آن از کتاب زیر استفاده شده است: |
|||
[[برلمه:بیتگی]] |
|||
Hancock, James F. (2004) Plant Evolution and the Origin of Crop Species. </ref> هگزاپالوئید اولور |
|||
[[فایل:WheatFlower1.jpg|thumb|بوغدا گولو]] |
|||
[[فایل:Wheat_scab.jpg|thumb|سالیم بوغدا و نوخوش بوغدا]] |
|||
[[فایل:Stripe_rust_on_wheat.jpg|thumb|بوغدا پاسی]] |
|||
[[فایل:WheatYield.png|right|thumb|نقشه کشت گندم]] |
|||
{| align="right" class="wikitable" width="200px" |
|||
! colspan="2" | اون بؤیوک بوغدا اکن اولکه — ۲۰۰۸ (میلیون تون) |
|||
|- |
|||
|چین |
|||
| align="right" | ۱۱۲ |
|||
|- |
|||
|هیند |
|||
| align="right" | ۷۹ |
|||
|- |
|||
| ⚫ | |||
| align="right" | ۶۸ |
|||
|- |
|||
|[[روسیه]] |
|||
| align="right" | ۶۴ |
|||
|- |
|||
|[[فرانسه]] |
|||
| align="right" | ۳۹ |
|||
|- |
|||
|[[کانادا]] |
|||
| align="right" | ۲۹ |
|||
|- |
|||
|[[آلمان]] |
|||
| align="right" | ۲۶ |
|||
|- |
|||
|<span class="flagicon"> </span><span class="flagicon"></span>[[اوکراین]] |
|||
| align="right" | ۲۶ |
|||
|- |
|||
|[[پاکیستان|پاکستان]] |
|||
| align="right" | ۲۱ |
|||
|- |
|||
|<span class="flagicon"> </span><span class="flagicon"></span>[[استرالیا]] |
|||
| align="right" | ۲۱ |
|||
|- |
|||
|'''بوتون دونیا''' |
|||
| align="right" | '''۶۹۰''' |
|||
|- |
|||
| colspan="2" style="font-size:90%" |''منبع: فائو ''<ref>[http://www.fao.org/es/ess/top/commodity.html?lang=en&item=15&year=2005 Major Food And Agricultural Commodities And Producers - Countries By Commodity]</ref> |
|||
|} |
|||
[[فایل:28-estate,Taccuino_Sanitatis,_Casanatense_4182..jpg|thumb|14 اونجو یوز ایلده]] |
|||
<div class="reflist references-small references-column-count references-column-count-2 " style="column-count: 2; -moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; "> |
|||
<references></references></div> |
|||
۹ ژانویه ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۵۸ نوسخه‌سی
بوغدا(علم آدی: Triticum)قیرتجیللر جینسینده بیتگی نوعودور.کؤکلری ساچاقلی 14-40 سانتی متیر اوزون پیتاخلی بیر بیتکیدیر.ان چوخ اولاراق یئتیشدیریلن اکین حاصیلیدیر.اساس ارزاق بیتگی دیر.دونیادا اکینچیلیقدا بیرینجی یئری توتور.22 نوعو یاییلمیشدیر.ایکی نوع بوغدا ان چوخ یاییلیب ,یوموشاق و برک بوغدا چوخلو اکین محصولودور.
یوموشاق بوغدانین (T. aestivum) سونبولو بؤش قیلچیقلی دنه رنگی قیرمیزی, قهوه ای و ساری یاریم شوشه کیمی اولور.پاییزلیق و یازلیق یوموشاق بوغدا یئجئریلیر.یوموشاق بوغدادان چؤرکچیلیقدا و ماکارونی دوزتماقدا ایستیفاده اولونور.
برک یوغدانین (T. durum)دنه سی دولو اوزون و ساری توتقون کهربا رنگی وار سونوبلو قیلچیقلی دیر.پاییزلیق و یازلیق برک یوغدا بئجئریلیر.برک یوغدا ماکارونی دوزتماقدا و دنه وئرده ایستیفاده اولونور.
یوموشاق بوغدانین 9 نوعو و برک بوغدانین 10 نوعو وار.آزر بایجاندا Аğ buğdаآغ بوغدا, Cəfəriجعفری , قیلچیق سیز Qılçıqsız وSеvinc سئوینج بوغدا بئجئریلیر.
تاریخ
باتی آسیاده نئچه مین ایللر اونجه دن بئجئریلیب سونرا گونئی اوروپا و قوزئی آفریقا و آسیانین آیری یئرلرینده بئجئریلیب.
دونیاده ان چوخ بوغدا آمریکا بیرلشمیش ایالتلرینده بئچئریلیر.