باکی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
Vikibot (دانیشیق | چالیشمالار) ک Beautification Vikipediya) (۲.۷) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۱۳: | خط ۵۱۳: | ||
{{آذربایجان جمهوریتین اولکه بولوملری}} |
{{آذربایجان جمهوریتین اولکه بولوملری}} |
||
{{شابلون:اوروپا پایتختلری}} |
|||
[[بؤلمه:آذربایجان جومهوریتی‌نین شهرلری]] |
[[بؤلمه:آذربایجان جومهوریتی‌نین شهرلری]] |
||
[[بؤلمه:باکی]] |
[[بؤلمه:باکی]] |
||
۲ آقوست ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۴۷ نوسخه‌سی
باکی
Bakı | |
|---|---|
| باکی | |
 | |
 نیشان | |
| لقب(لر): | |
| اولکه |  آذربایجان جومهوریتی |
| جمعیت (2012)[۱] | |
| • شهر | ۲٬۱۲۲٬۳۰۰ |
| • سیخلیق | ۹۹۶٫۳۸/km2 (۲٬۵۸۰٫۶/sq mi) |
| • متروپولیتن | ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی +4 (AZT) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی +5 (AZST) |
باکی (Bakı)؛ آزئربایجان رئسپوبلیکاسینین پایتاختی، قافقاز بؤلگه‌سین‌ده ان بؤیوک تیجارت، مدنیت و علم مرکزی، خزر دنیزینده ان بؤیوک لیمان.
شهرین ساحه‌سی – ۲ ۱۳۰ km²[۲]-دیر . باکی آبشئرون یاریم‌آداسینین جنوب ساحلین‌ده یئرلشیر. شهر اؤز گدیملیینه، اراضی‌سینین بؤیوکلویونه و اهالی‌سینین سایینا گؤره شرقین ان ایری شهرلرین‌دن بیریدیر.
۱۹۱۸-جی ایلدن رئسپوبلیکا تابعلی شهردیر. شهر ۱۱ اینضیباطی رایونا و ۴۸ کند، قصبه‌یه بؤلونوب. شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی، ایچری شهر و قیز قالاسی ۲۰۰۰-جی ایلده یونئسکو-نون عوموم‌دونیا ارثی سیاهی‌سینا داخیل ائدیلمیشدیرلر.
باکی آزئربایجانین علمی، مدنی و صنایع مرکزی‌دیر. آزئربایجانین بیر چوخ ایری شیرکت‌لرینین باکی‌دا باش دفترلری وار. اونلارین آراسیندا آردنش ده وار، بو شیرکت دونیانین ۱۰۰ ان ایری شیرکت‌لرین‌دن بیریدیر [۳]. باکی-تیفلیس-جئیهان نفت کمرینین باشلانغیج نقطه‌سی باکی‌دا یئرلشیر.
اؤتک (تاریخ)
آبشئرون یاریم‌آداسی توپراقلاریندا تاپیلمیش آرخئولوژی ماتئریال‌لار بورانین اسکی یاشاییش مسکنی اولدوغونو ثبوت ائدیر. پیراللاهی، زیغ گؤلو اطرافی، شوولان، مردکان، بینقدی، امیرجان و س. یئرلرده ائ.ا. III-I مین‌ایللیکلره عایید آرخئولوژی عابده‌لر تاپیلمیش‌دیر.
باکینین سالیندیغی تاریخ دقیق معلوم دئییل‌دیر. بعضی تدقیقات‌چیلار باکینی قایتارا (قانقارا)، آلبانا، باروکا و س. ایله عینی‌لشدیریرلر. باکی‌دا تاپیلمیش V-VII عصرلره عایید ساسانی دفینه‌سی او دؤنمده بورانین یاشاییش بؤلگه‌سی اولدوغون‌دان خبر وئریر. V-VI عصر قایناقلاریندا باکی "باغاوان" و "آتش-ی باقوان"، عرب قایناقلاریندا (X عصر) "باکویه"، "باکوه"، "باکو"، روس قایناقلاریندا (XV عصر) "باکا"، صفوی‌لر دؤورو فارس دیللی قایناقلاریندا "بادی کوبه" آدلاندیریلیر.
تاریخاً باکی شرقین ایری شهرلرین‌دن اولوب. شهر اقتصادیندا نفت و دوز ایستحصالی اساس یئر توتوب. عرب سییاهی ابو دولفین (X عصر) معلوماتینا گؤره، باکی‌داکی ایکی نفت یاتاغین‌دان ایلده تقریباً ۷۲۰ مین دیرهم گلیر الده ائدیلیرمیش. فئودال موناسیبت‌لرین، آل وئرین و صنعت‌کارلیغین اینکیشافی شهرین چیچکلنمه‌سینه شرایط یارادیب. اولوسلارآراسی آلیش - وئریشین یول‌آیریجین‌دا یئرلشن باکی دوغو و باتی اؤلکه‌لری آراسینداکی تیجارت علاقه‌لرین‌ده اؤنملی رول اویناییب. باکییا خزر، سلاویان، بیزانس، چین، عراق، سوریا، گئنویا، ونسیا، ایران، هیندیستان تاجیرلری گلیب. باکی‌دان ایران، عراق و س. اؤلکه‌لره نفت ایخراج اولونوب.
IX عصرین ۲-جی یاریسیندا عباسی‌لر خیلافتینین ضعیفله‌مه‌سی و مرکزی حاکمیت‌دن اوزاقلاشماق میل‌لرینین قوتلنمه‌سی خیلافته تابع اؤلکه‌لرده بیر سیرا باغیمسیز دؤولتلرین یارانماسینا سبب اولدو. بئله دؤولت‌لردن بیری ده شیروانشاهلار دؤولتی ایدی. باکی X عصرین آخیرلارین‌دا شیروانین اساس شهرلرین‌دن بیرینه چئوریل‌دی. اهالی صنعتکارلیق، تیجارت، باغچی‌لیق، بوستانچی‌لیق، اوزومچولوک، باراماچی‌لیق، اکینچی‌لیک، نفت‌چیخارما، بالیقچی‌لیق و س. ایله مشغول اولوردو.
باکی X عصردن لیمان شهری کیمی مشهور ایدی. XI عصرین سونو، XIII عصرین اول‌لرین‌ده باکی ترقی دؤورو کئچیریردی. ۱۱۹۱-جی ایلده قیزیل آرسلان شاماخینی توتدوق‌دا شیروانشاه I آخسیتان موقتی اولاراق پایتاختی باکیا کؤچورموش‌دو. شیروانشاهلار شهرین مؤحکم‌لندیریلمه‌سینه خصوصی دقت وئریردیلر. XII عصرده باکی ایکی‌جرگه‌لی قالا دیواری و خندکله احاطه اولون‌دو.
قیز قالاسی دا شهرین مدافعه سیستمینه داخیل ایدی. ۱۲۳۲-۱۲۳۵ ایللرده باکینی دنیز طرف‌دن قوروماق سونوج ایله بوختا داخیلین‌ده مؤحکملندیریلمیش قالا تیکیل‌دی. شیروانشاهلار خزر دنیزینده گوج‌لو دونانما یارات‌دیلار.
XIII عصرین ۳۰-جو ایللرین‌ده مونقول‌لار باکیا هوجوم ائدیب، اوزون‌مودت‌لی محاصره‌دن سونرا شهری آلدی‌لار. باکی‌دا نفت‌چیخارما و تیجارت تنزوله اوغرادی. XIV عصرین اورتالارینا دوغرو باکی‌دا تیجارت (خصوصیله دنیز تیجارتی) یئنی‌دن جانلان‌دی. گیلان و شاماخی ایپیینین بین‌الخالق تیجارت‌ده اهمیتینین آرتماسی ایله علاقه‌دار باکینین اقتصادی مؤوقعی مؤحکملن‌دی. XIV عصردن باکی‌دان قیزیل اوردا، موسکوا کنیازلیغی، آوروپا اؤلکه‌لری و س. یئرلره موختلیف ماللار، خصوصاً ایپک، خالچا و س. ایخراج ائدیلیردی. باکی‌دان هشتارخانا، اورتا آسیایا و خزرین گونئی ساحل‌لرینه مال داشینیردی. XIV عصرین ۲-جی یاریسیندا باکینین اقتصادی و سیاسی رولونون آرتماسی ایله علاقه‌دار اولاراق خزر دنیزی بعضن باکی دنیزی ده آدلاندیریلیردی (بو، ۱۳۷۵-جی ایلده کاتالان دیلین‌ده حاضیرلانمیش اطلس‌ده گؤستریلیر). باکی‌دا ایندیه‌دک قالان تاریخی-معمارلیق عابده‌لری – بوخارا کاروانساراسی (XIV عصر)، قیز قالاسی یاخینلیغین‌دا مولتانی (هیند) کاروانساراسی (XV-XVI عصرلر) و س. شرق اؤلکه‌لری ایله گئنیش تیجارت علاقه‌لرینین مؤوجودلوغون‌دان خبر وئریر.
شیروانشاه I خلیل‌الله‌ین دؤورون‌ده (۱۴۱۷-۱۴۶۲) باکی‌دا موهوم تیکینتی ایشلری آپاریل‌دی. شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی ده بو دؤورده تیکیلمیش‌دیر. باکی‌دا تیجارت، صنعتکارلیق اینکیشاف ائدیر، اقتصادی و مدنی حیات یوکسلیردی. XV عصرین ۲-جی یاریسیندا بؤیوک موسکوا کنیازلیغی ایله تیجارت داها دا گئنیشلن‌دی و دیپلوماتیک علاقه‌لر یارادیل‌دی. ۱۵۰۱-جی ایلده شاه ایسماییل شیروانا هوجوم ائدرک باکینی آلدی.
صفوی حؤکمداری I طهماسیب ۱۵۳۸-جی ایلده باکینین دا داخیل اولدوغو شیروانی صفوی‌لر دؤولتینه بیرلشدیردی. صفوی-عثمانلی محاربه‌لری زامانی ۱۵۷۸-جی ایلده عثمانلی اوردوسو باکینی توت‌دو. ۱۶۰۷-جی ایلده شهر یئنی‌دن صفوی‌لرین حاکمیتی آلتینا کئچ‌دی. مرکزی حاکمیتین قوتلنمه‌سی، محصولدار قوه‌لرین اینکیشافینی لنگی‌دن فئودال چکیشلمه‌لرینه، داغیدیجی محاربه‌لره سون قویولماسی XVII عصرین ۴۰-جی ایللرین‌ده شهرین یوکسلیشینه تکان وئردی. صفوی‌لر دؤورون‌ده باکی‌دا میس پول‌لار بوراخیلیردی. باکی و آبشئرون اهالی‌سینین چوح حیسه‌سی خالچاچی‌لیقلا مشغول اولوردو. XVI-XVIII عصرلرده صنعتکارلیق، خصوصیله خالچاچی‌لیق داها دا اینکیشاف ائتدی. باکی‌دا توخوجولوق دا موهوم یئر توتوردو. XVII-XVIII عصرلره عایید تاریخی عابده‌لر بو دؤورده باکی‌دا معمارلیق، حکاک‌لیق و س.-نین اینکیشاف ائتدیینی گؤستریر.
باکینین زنگین طبیعی ثروت‌لری، هابئله موهوم حربی ایستراتژی اهمیتی XVIII عصرین اول‌لرین‌دن اعتباراً روسیانین دقتینی جلب ائدیردی. خزرین جنوب-قرب ساحل‌لرینه ییه‌لنمیه چالیشان روسییا چاری I پیوتر خصوصی حربی دنیز ائکسپئدیسییاسی یارادیر. ۱۷۲۳-جو ایل ایونون ۲۶-دا I پیوترون قوشونو باکینی ایشغال ائدیر. لاکین، روسیا و ایران آراسیندا باغلانان گنجه مقاویله‌سینه (۱۷۳۵) گؤره باکی یئنی‌دن ایرانین حاکمیتی آلتینا کئچ‌دی.
XVIII عصرین اورتالارین‌دا آذربایجاندا بیر سیرا خانلیقلار، او جمله‌دن باکی خان‌لیغی یاران‌دی. آرا محاربه‌لری بوتون آذربایجاندا اولدوغو کیمی، باکی‌دا دا اقتصادیات و مدنیتین اینکیشافینا مانع اولور، اهالینین وضعیتینی سون درجه آغیرلاش‌دیریردی. XVIII عصرین ۲-جی یاریسیندا باکی‌دا شهر حیاتی و تیجارت نیسبتاً جانلان‌دی. لاکین آغا محمد شاه قاجارین آذربایجانا هوجوم‌لاری اقتصادیاتین و تیجارت علاقه‌لرینین یئنی‌دن تنزوله اوغراماسینا سبب اولدو. ۱۷۹۶-جی ایلین یازین‌دا روسیا ایمپئراتریاسی II یئکاتئرینانین امری ایله گئنئرال V.A.Zubovun کومان‌دان‌لیق ائتدیی روس قوشون‌لاری آذربایجانا یوروش ائتدی. ایونون ۱۳-ده باکی آلین‌دی. ۱۷۹۷-جی ایلین اولین‌ده گئنئرال P.D.Sisyanov باکینین کومئندانتی تعیین اولون‌دو. II یئکاتئرینانین اؤلومون‌دن سونرا اوغلو I پاوئل V.A.Zubovu گئری چاغیردی. چار قوشون‌لاری ۱۷۹۷-جی ایلین مارتین‌دا باکینی ترک ائتدی. XIX عصرین اولین‌ده I آلئکساندر خزرساهی‌لی ویلایت‌لری، ایلک نؤوبه‌ده باکینی توتماق پلانی ایله خصوصی ماراقلانیردی. روسییا-ایران محاربه‌سی (۱۸۰۴-۱۸۱۳) بو پلانین حیاتا کئچیریلمه‌سی‌نی صورتلندیردی. ۱۸۰۵-جی ایل آوقوستون ۱۲-ده چار قوشونو باکینی محاصره‌یه آلدی، لاکین موفقیت قازانمایاراق گئری چکیل‌دی. ۱۸۰۶-جی ایلین اولین‌ده گئنئرال P.D.Sisyanovun قوشون‌لاری یئنی‌دن باکییا یاخینلاش‌دی. شهری تسلیم ائتمک حاقیندا باکی خانی حوسین‌قولو خانلا دانیشیق‌لار زامانی گئنئرال P.D.Sisyanov اؤلدورول‌دو. ۱۸۰۶-جی ایل اوکتیابرین ۶-دا باکی روسییایا بیرلشدیریل‌دی. ۱۸۰۷-جی ایلده باکی‌دا ۵۰۰ ائو، ۳۰۰۰۰۰ اهالی وار ایدی. ۱۸۱۳-جو ایلده باغلانمیش گولوستان سولهو ایله شیمالی آذربایجان، او جمله‌دن باکینین روسیایا بیرلشدیریلمه‌سی تصدیق ائدیل‌دی.
بو دؤورده آبشئرون‌دا ایل‌لیک نئفت استحصالی ۲۰۰-۳۰۰ مین پودا چاتیردی. ۱۸۴۷-جی ایلده باکینین بیبی‌هیبت ساحه‌سین‌ده مئخانیکی اصوللا ایلک نفت قویوسو قازیلماسینا تشبوث گؤستریل‌دی. باکی نفت صنایع‌سینه خاریجی کاپیتالین آخینی باشلان‌دی. ۱۸۷۹-جو ایلده باکی‌دا ۹ قازما بوروغو واردی‌سا، ۱۹۰۰-جو ایلده اونلارین سایی ۱۷۱۰-آ چات‌دی. باکی نفتی دونیا میقیاسینا چیخ‌دی. نفت صنایع‌سی ایله یاناشی باکی‌دا باشقا صنایع ساحه‌لری ده اینکیشافا باشلادی؛ مئخانیکی زاوودلار، ائمالاتخانالار، توتون فابریک‌لری، بوخار موحریک‌لری ایله ایشله‌ین دییرمان‌لار و س. یاران‌دی. یئنی تیکی‌لی‌لر، بانک‌لار، تیجارت و صنایع فیرمالارینین بینالارین‌دان عبارت ایدی.[۴]
۱۸۸۳-جو ایل مایین ۸-ده باکی-تیفلیس دمیر یولو ایشه سالین‌دی. ۱۸۹۹-جو ایلده باکی‌دا ایلک کونکا ایشله‌میه باشلادی. هله XIX عصرین ۴۰-جی ایللرین‌ده خزرده بوخار گمی‌لری ایشلییردی.
نفت داشلاری
نفت داشلاری – دونیان‌دا ایلک نفت پلاتفورماسی‌دیر. بونؤوریسی ۱۹۴۷-جی ایلده قویولموش‌دور. جیمز باندین مشهور سرگوذشتین‌دن بیری اولان "دونیا کیفایت دئییل" فیلمینین اساس کادرلاری محض بورادا – نفت داشلاریندا لئنته آلینمیش‌دیر.
نفت داشلاری شهر تیپ‌لی قصبه‌دیر و باکینین خزر رایونونون اراضی‌سینه داخیل‌دیر. خزر دنیزی سطحین‌دن آزجا گؤرونن "قارا قایالارین" اطرافین‌دا تیکیلمیش‌دیر. آبشئرون یاریم‌آداسینین ۴۲ کم-ده جنوبی-شرق‌ده یئرلشن بو قصبه دنیزین دیبینه برکیدیلمیش مئتال دیرک‌لرین اوستون‌دکی ائستاکادادا دنیز سطحین‌دن بیر نئچه مئتر هوندورلوک‌ده تیکیلمیش‌دیر.
ایچری‌شهر
باکی هله قدیم زامانلاردان تکجه جنوبی قافقازدا دئییل، ائله‌جه ده یاخین شرق‌ده اهالینین سیخ مسکونلاشمیش شهرلردن بیری کیمی تانینمیش‌دیر. الوئریش‌لی ایقلیمی، طبیعی-جوغرافی شرایطی، طبیعی ثروت‌لرین بوللوغو، بورادان کئچن بین‌الخالق اهمیت‌لی تیجارت یوللاری بو شهرین ایقتیصادی جهت‌دن اینکیشافینا کؤمک ائتمیش‌دیر. مولاییم ایقلیمی، محصولدار تورپاغی، بول سو منبعی بورادا عصرین اول‌لرین‌دن باشلایان اقتصادی اینکیشاف اوچون اساس زمین اولموش‌دو. تصادوفی دئییل‌دیر کی، هله ائرامیزین اول‌لرین‌ده یونان-روما آیسترونومو و جوغرافیاشوناسی کلاودی پتولئمئی (۷۰-۱۴۷-جی ایللر) "جوغرافییا درس‌لیگی" کیتابین‌دا آلبانییانین اراضی‌سین‌دکی ۲۸ شهرین آدینی چکرکن باکینی باروکا و یا قایتارا کیمی گؤستریر.
باکینین "مقدس" اودلار دیاری کیمی تانینماسی اونون حیاتیندا موهوم رول اوینامیش‌دیر. بللی‌دیر کی، عرب ایستیلاسینا قدر آذربایجانین موختلیف ویلایت‌لرین‌ده خریستیان، بوتپرست‌لیک، آتشپرست‌لیک دین‌لری یاییلمیش و اونلارین دینی عیبادت یئرلری – مرکزلری مؤوجود اولموش‌دور. آتشپرست‌لیک دینینین اساس اوجاقلاریندان بیری ده قدیم باکی ایدی. منبع‌لرده ۶۲۴-جو ایلده بیزانس ایمپئراطورو ایراکلینین (۶۱۰-۶۴۱) باکییا گلمه‌سی و بیر چوخ عابیده‌لری داغیتماسی حاقیندا معلومات دا واردیر.
ایچری‌شهرلر بیر نؤو جانلی اورقانیزم‌دیر. اونون اؤزونه‌مخصوص تالئیی واردیر. اورتا عصرلرده بعضی شهرلر حربی، سیاسی حادیثه‌لردن کاناردا قالسا دا، بیر قیسمی تاریخی حادیثه‌لرین گوج‌لو بورولغانیندا چیرپینیردی. بعضی شهرلر تالان و یانغینلارا، فئودال چکیشمه‌لرینه، طبیعی فلاکاتلره تاب گتیرمیرک محو اؤلوردو. باکی شهری ایسه الوئریش‌لی طبیعی-ایقلیم شرایطینه، گوج‌لو ایقتیصادیاتینا، تیجارت و صنعتکارلیغینین اینکیشافینا گؤره چیچکلنرک شؤهرت قازانمیش‌دی.
ایچری‌شهر ماهیر معمارلارین، صنعتکارلارین پئشه‌کارلیغیندان صحبت آچیر، بیزی اؤتن قرینه‌لره آپاریر. دؤوروموزه گلیب چاتمیش بو شهرین دار، ایری-اویرو کاوچ‌لرینی، میدانچالارینی گؤز اؤنونه گتیردیکجه اؤتن یوزیل‌لیکلرده حکیم اولموش شهر حیاتینین زامان کئچدیکجه نئجه دییشدیینی گؤروروک. اونون دیوارلاری آراسیندا سانکی کئچمیشه قاییداراق، او دؤورون سسینی دویوروق. "مدنی قاتلاردا" شهرسالما عنعنه‌لرینی ایزله‌دیکده بورادا صنعت عشقیله یاشاییب-یارادان اینسانلارین اورک چیرپینتیلارینی ائشیدیریک.
ایچری‌شهرده ایزدیحاملی تیجارت مایدانلاری، کوچه‌لر و بؤیوک محله‌لر میدانا گلمیش‌دی. او، سؤزون اصل معناسین‌دا داخیلی محلی ایستروکتورلارا مالیک اولوب هر شئیدن اول ایقتیصادی مرکز کیمی فورمالاشمیش‌دی. یعنی اونون اؤزونوایداره‌سی داخیلی و اطراف یاشاییش منطقه‌لری ساکینلرینین میشت و تصروفات حیاتیندا آپاریجی رول اویناییر، یاخین و اوزاق یئرلرله سیخ ایقتیصادی-مدنی علاقه‌ده ساخلاییردی. باکینین اینکیشاف ائتمیش شهر سوییه‌سینه یوکسلمه‌سی اوچون موهوم عامیل‌لردن بیری ده اونون اؤلکه‌نین صنعتکارلیق مرکزلرین‌دن بیرینه چئوریلمه‌سی ایدی. بورادا موختلیف صنعت ساحه‌لری فورمالامیش، امتعه ایستحصالی گئنیشلنمیش، (دولوس، مئتال، شوشه معمولاتی و س.)، یئرلی اهالی لازیم اولان چوخ‌چئشیدلی ماللارلا تعمین ائدیلمیش‌دی. شهر تصروفاتینین ان موهوم عامیل‌لرین‌دن بیری ده اونون زنگین امتعه ایستحصال ائتمه‌سین‌ده‌دیر. سو تجهیزاتی، سانیتارییا و کانالیزاسییا سیستم‌لرینین قورولماسی، سانیتاریا قایدالارینا عمل ائتمه، همچینین یاشیللاش‌دیرما ایشی شهر حیاتیندا اؤنملی یئر توتور. اورتا عصرلر باکی‌سین‌دا بوتون بو پروبلئم‌لر حل ائدیلمیش‌دی.
یوکسک تپه اوزرین‌ده آمفیتئاتر فورماسین‌دا سالینان شهر آشاغی‌دان دنیزه باخیر، یوخاری حیسه‌دن ایسه قافقاز داغ‌لاری ایله احاطه اولونموش‌دو. اوچ‌قات قالا دیوارلاری، قیز قالاسی و دیگر فورتیفیکاسییا قورغولاری ایله برابر شهر سانکی بوتؤولوک‌ده مؤحتشم مدافعه ایستحکامینی خاطیرلادیردی. دیگر اورتا عصر شهرلری کیمی قالا دیواری ایچین‌ده اولان بوتون بینالار (شهریستان) دا تاکتیکی و ایستراتژی باخیم‌دان مدافعه کاراکتری داشیییردی. شهرین پلان قورولوشو حربی اوستونلوک و دؤیوش تاکتیکاسی دوشونوله‌رک سانکی اصیل لابیرینتی خاطیرلادیردی. ایری میدان و ائنلی کوچه‌لرین شهرین ایچری‌لرینه دوغرو گئتدیکجه گئومئتریک پلان‌دا کیچیلیب سیخلاشماسی شهر اهالی‌سینین ده بوتون گوجو ایله مدافعه ایشینه جلب اولونماسین‌دان خبر وئریر. بئله کی، دوشمن‌دن مدافعه‌یه قالا دیوارلاری و یا عسگرلر تاب گتیرمزدی‌لرسه بو ایشه شهر اهالی‌سی ده فعال جلب اولونوردو. اولا سوواری‌لر دار کوچه و دالان‌لارا گیره بیلمیردیلر. چونکی بو دالان‌لاردا آتلارین گئرییه دؤنمه‌سی و یا ایداره اولونماسی قئیری مومکون ایدی. دوشمن عسگرلری ایسه بو دالان‌لاردا آزیر، سانکی داش تله‌یه دوشوردولر. ایکی‌مرتبه‌لی ائولرین دام‌لارین‌دان ایسه هر کس – اوشاق دا بؤیوک ده دوشمنین باشینا یا قتران، یا قاینار سو تؤکور و یا داش یاغدیریردی. بئله‌لیکله شهر اهالی‌سی دار گون‌ده بیرلیک‌ده دوشمنه سینه گریر، اؤز وطنینی، اؤز شهرینی یاغیلاردان قوروماق اوچون قئیرت گؤستریردی.
باکی‌دا یئرالتی تیکینتی‌لر
آذربایجانین اورتا عصر شهر و قالالاریندا احتیاط اوچون تیکیلمیش یئرالتی گیزلی یوللارین اولماسی حاقیندا چوخلو معلوماتلارا تصادوف ائتمک اولور. خالق یارادیجیلیغیندا یئرالتی گیزلی یوللار حاقیندا چوخ دانیشیلیر. تصادوفی دئییل کی، شهر و قالالارین یئرالتی یوللاری، خوصوصی ماراغا سبب اولماقلا یاناشی، اونلارین تصادوف‌دن یارانمادیغی و رئال حیاطا باغلی اولدوغو آیدینلاشیر. باکی شهرین‌ده مدافعه ایستحکام‌لاری تیکیلرکن، قالا دیوارلارینین عظمتینی، مؤحکملیینی قورویوب ساخلاماق و مدافعه سیستمینی آسانلاش‌دیرماق اوچون مؤحتشم بورج‌لر و قالا دیواری بویو یئرالتی یوللار دا قالا دیوارینین آیریلماز حیسه‌سی کیمی اینشا اولونموش‌دور. ایچری‌شهرده محض بو مقصدله شیمال قالا دیوارلارینین داخیلی حیسه‌سین‌ده عسگرلرین راحت حرکتی اوچون نظرده توتولموش و قوشا قالا قاپیلارینادک اوزانان یئرالتی یول اینشا ائدیلمیش‌دیر. یئرالتی یول قالا دیواری بورج‌لرین‌دن بیری اولان دؤردکونج قالا-بورجه (جبه‌خانا و یا دونژون) قرب و شرق طرف‌دن بیرلشیردی. قالا-بورجون بو جور یئرلشمه‌سی عسگرلرین سلاح و سورسات گؤتورمک اوچون یئرالتی یوللا جبه‌خانایا راحت گیریب چیخا بیلمک مقصدی داشیییردی. بو یئرالتی یول هله ده اؤز ایستراتئژی و معماری اهمیتینی قورویوب ساخلاییر. قالا دیواری بویونجا "ایچری‌شهر" مئترو ایستان‌سییاسینین ایچریشهره گیریش قاپی‌سین‌دان قوشا قالا قاپیلارینا قدر اوزانان یئرالتی یول، موختلیف ایللرده و بعضی یئرلرده ایچریشهره گیریش قاپی‌لاری آچیلماسی ایله علاقه‌دار باغلانمیش‌دیر. قئید ائدک کی، شرق ایستیقامتین‌ده اوزانان بو یولون دیوارلاری یاخشی یونولموش هامار داشلاردان قایانین اوستون‌ده سلیقه ایله هؤرولموش‌دور. بو یئرالتی تیکیلینین ایچری‌سین‌ده یئرلشن بیر نئچه اوتاق‌دان عبارت سو آنباری حال-حاضردا قالماق‌دادیر. بو سو آنباری، یاخین‌لیق‌دا یئرلشن اوودان ایله علاقه‌لی‌دیر. ایندی ده سو آخان بو یئرالتی یول واختیله فعالیت‌ده اولان بؤیوک سو کمرینین قالیغی‌دیر. قایادا اووولموش سو یول‌لارین‌دان هم ده یئرالتی گیزلی یول کیمی ایستیفاده ائدیلمه‌سی چوخ ماراق‌لی‌دیر.
باکی خانلارینین ائولری
شیروانشاهلار دؤولتینین سوقوطون‌دان سونرا ۱۷-جی عصرده آذربایجان اراضی‌سین‌ده یارانان خانلیقلار دؤورون‌ده، باکی خانلاری شاماخی قاپی‌سینین سول طرفین‌دکی اراضی‌ده یئرلشن سارای‌دا یاشامیش‌لار. باکی خان‌لیغینا ۳۹ آبشئرون کندی ده داخیل ایدی. ۱۷۴۷-جی ایله کیمی باکی خان‌لیغی ایران شاهلیغین‌دان آسیلی اولموش‌دور. باکی خانلاری شهری ۱۷۴۷-جی ایلدن ۱۸۰۶-جی ایله قدر سربست ایداره ائتمیش‌لر. ۱۸۰۶-جی ایل روس‌لارین باکینی ایشغالین‌دان سونرا خان سارایین‌دا روس حربی قارنیزونو یئرلشدیریلمیش‌دیر. سووئت-سونرا دؤورون‌ده ایسه بو اراضی‌ده حربی پولیس ایداره‌سی یئرلشیردی. واختیله بو اراضی‌ده حووض‌لو گول-چیچک‌لی باخچا وار ایمیش. بو عظمت‌لی سارای‌دان حال-حاضردا ساده‌جه گیریش پورتالی و برپا اولونموش کیچیک مسجید سالامات قالمیش‌دیر. خان سارایینین اراضی‌سین‌ده قالا دیوارلارینین دیبین‌ده یئرالتی حامام هله ده تورپاق آلتین‌دا دورور. سون اورتا عصرلرده باکی شهرینین قالا دیوارلارین‌دان کناردا دا خان باغی و خان سارایی مؤوجود ایمیش. ۱۹۸۵-۸۶-جی ایللرده باکی خان سارایینین اراضی‌سینین بیر حیسه‌سین‌ده آرخئولوژی قازینتی‌لار آپاریلمیش‌دیر. بورادان کول‌لی میقداردا مادی-مدنیت نومونه‌لری ایله یاناشی سو کهریز سیستمی و یئرالتی معمارلیق تیکی‌لیلری ده آشکار اولونموش‌دور. باکی خانلارینین سارایین‌دا آشاغی‌داکی خان‌لار یاشامیش‌لار: ۱۷۴۷-۱۷۶۵ – ۱-جی میرزه محمد خان (درگاه‌قولو خانین اوغلو)؛ ۱۷۶۵-۱۷۸۴ – ملیک محمد خان (۱-جی میرزه محمد خانین اوغلو)؛ ۱۷۸۴-۱۷۹۱ – ۲-جی میرزه محمد خان (ملیک محمد خانین اوغلو)؛ ۱۷۹۱-۱۷۹۲ – محمد قولو خان (۱-جی میرزه محمد خانین اوغلو)؛ ۱۷۹۲-۱۸۰۶ – حسین قولو خان (حاجی علی‌قولو آغا خانین اوغلو).
جوغرافییاسی و ایقلیمی
| عینی جوغرافی ائنلیک‌ده و یا اوزونلوق‌دا یئرلشن شهرلر | ||
|---|---|---|
| شیمال: سامارا، کازان | ||
| قرب: نیو-یورک مادرید نئاپول |
|
شرق: داشکند پئکین |
| جنوب: ماناما | ||
آبشئرون یاریم‌آداسی دونیا اوکئانی سوییه‌سین‌دن ۲۸ مئتر آشاغی‌دا یئرلشیر. باکینین و آبشئرونون ایقلیمی مولاییم- ایستی، یاریم‌صحرا و چؤل ایقلیمی اولوب یالنیز آبشئرونا خاص اولان کولک‌لرله سجیوی‌دیر. "خزری" دئییلن شیمال کولیی یای‌دا هاوانی سرینلشدیریر، قیش‌دا ایسه حدسیز درجه‌ده سویودور. "گیلاوار" دئییلن جنوب کولیی یای‌دا ایستی گتیریر، قیش‌دا ایسه سویوغو بیر قدر مولاییملشدیریر. عمومیتله معاصر باکینین ایقلیمی باکیلیلارین سئوه-سئوه بئجردیک‌لری باغ‌لارین و پارک‌لارین سایه‌سین‌ده چوخلو مولاییملشمیش‌دیر. ۲۰-جی عصرین اول‌لرین‌ده گوج‌لو کولک و توز الدین‌دن باکینین کوچه‌لرینه چیخماق مومکون دئییل‌دی، بو گون ایسه باکی ایلیق و راحت حیات طرزی ایله سئچیلن بیر شهره چئوریلمیش‌دیر.
شهر رایون‌لاری
باکی آشاغی‌داکی شهر رایون‌لارینا بؤلونوب :
باکی‌دا میکرورایون‌لار ۱۹۶۰-جی ایللرین اولین‌دن اعتباراً تیکیلمه‌یه باشلانیل‌دی.یئنی میکرورایون‌لارین تیکیلمه‌سی ایله اراضی‌ده نقلیات اینفراستروکتورودا یارانماغا باشلامیش‌دیر. بئله کی، ایلک اول‌لر یالنیز آوتوبوس‌لارلا یئنی تیکیلمییش یاشاییش ساحه‌لرینه چاتماق اولوردوسا ۱۹۸۰-جی ایللرین اولین‌ده معمار عجمی و ۲۰ یانوار ماترو ایستان‌سییالارینین ایستیفاده‌یه وئریلمه‌سی ایله نقلیاتین وضعیتی داها دا یاخشیلاش‌دی و میکرورایون‌لار اوزاق بیر شهراطرافی اراضی ایستاتوسونو ایتیرمگه باشلادی. میکرورایون‌لار گئتدیکچه شهر مرکزی ایله موقاییسه‌ده بیر سیرا اوستونلوک‌لر الده ائتمگیه باشلادی. ان اساسی بو اراضی‌لرده یاشیل‌لیق ساحه‌لرینین مرکزی اراضی‌لره نیسبتاً قات-قات چوخ اولماسی، هاوانین تمیز اولماسی، بوتون یاشاییش ائولرینین جدی پلان اساسین‌دا سیرالانماسی، نیظام‌لی‌لیق بو کیمی اوستونلوک‌لر اینسان‌لاری میکرورایون‌لارا اولان ماراغینی جلب ائتدی و یئنی ائولر صورتله مسکونلاشماغا باشلادی. باکینین ۹ میکرورایونو واردیر.
فایدالی قازینتی‌لار
اهالی‌سی
- ۱۸۵۰-جی ایلده شهرده یئرلشه‌ن ۲۰۳۱ ائوده هر ایکی جینس‌دن ۷۴۰۰ نفر اهالی یاشاییردی[۵].
- ۱۸۵۱-جی ایلده شهرده یئرلشه‌ن ۱۹۹۲ ائوده ۳،۷۵۵ نفری کیشی‌لر، ۳،۶۷۶ نفری قادین‌لار اولماقلا توپلام ۷،۴۵۱ نفر اهالی یاشاییردی[۶].
- ۱۸۵۴-جو ایلده اهالینین سایی ۸۳۵۴ نفر ایدی[۷].
- ۱۸۶۳-جو ایلده – ۱۴۵۰۰ نفر اولموش‌دور.
- ۱ یانوار ۱۸۸۵-جی ایل تاریخین‌ده باکی شهرین‌ده هر ایکی جینس‌دن توپلام اهالینین سایی ۶۰،۴۲۱ نفر اولموش‌دور[۸].
| ائتنیک قروپ‌لار | 1897[۹] s.a. | 1926[۱۰] s.a. | 1939[۱۱] s.a. | 1959[۱۲] s.a. | 1970[۱۳] s.a. | 1979[۱۴] s.a. | 1989 s.a. | 1999[۱۵] s.a. | ۲۰۰۹[۲] س.آ. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| جمعی | ۱۱۱ ۹۰۴ | ۴۵۳ ۳۳۳ | ۵۷۱ ۴۴۷ | ۶۴۲ ۵۰۷ | ۸۵۱ ۵۴۷ | ۱ ۰۱۳ ۴۳۶ | ۱ ۱۹۰ ۲۵۱ | ۱ ۷۸۸ ۸۵۴ | ۲ ۰۴۵ ۸۱۵ |
| آذربایجان‌لی | ۴۰ ۳۴۱[q ۱] | ۱۱۸ ۷۳۷[q ۲] | ۱۳۹ ۱۶۰ | ۲۱۱ ۳۷۲ | ۳۶۱ ۶۳۸[q ۳] | ۵۳۰ ۵۵۶[q ۴] | ۷۳۵ ۴۶۲ | ۱ ۵۷۴ ۲۵۲ | ۱ ۸۴۸ ۱۰۷ |
| روس | ۳۷ ۳۹۹ | ۱۵۹ ۴۹۱ | ۲۴۱ ۳۵۳ | ۲۲۳ ۲۴۲ | ۲۴۲ ۰۲۳ | ۲۲۹ ۸۷۳ | ۲۲۷ ۶۷۹[q ۵] | ۱۱۹ ۳۷۱ | ۱۰۸ ۵۲۵ |
| تاتار | [q ۶] | ۹ ۲۳۹ | ۱۶ ۸۱۸ | ۱۰ ۷۴۵ | ۱۳ ۰۰۲ | ۱۳ ۹۰۴ | ۱۳ ۹۰۶ | ۲۷ ۶۵۲ | ۲۵ ۱۷۱ |
| لزگی | ۳۱۰ | ۳ ۷۰۸ | ۷ ۱۴۲ | ۶ ۹۱۳ | ۱۲ ۴۶۲ | ۱۶ ۰۹۶ | ۲۱ ۶۹۶ | ۲۶ ۱۴۵ | ۲۴ ۸۶۸ |
| اوکراینالی | ۹۳۰ | ۷ ۸۸۲ | ۷ ۲۴۸ | م/ی | ۹ ۸۳۲ | ۱۰ ۵۲۰ | [q ۷] | ۲۴ ۹۰۰ | ۲۱ ۰۷۱ |
| یهودی | ۱ ۹۰۵ | ۲۱ ۵۷۴[۱۶] | ۲۹ ۰۰۹ | ۲۳ ۸۷۹ | ۲۶ ۴۷۹ | ۲۲ ۸۱۰ | ۲۰ ۷۷۰ | ۵ ۱۶۴ | ۶ ۰۵۶ |
| گورجو | ۹۷۱ | ۲ ۵۵۸ | ۲.۹۳۲ | ۲ ۶۲۲ | ۲ ۸۲۱ | ۲ ۶۰۹ | ۲ ۴۶۳ | ۲ ۳۴۰ | ۲ ۲۲۶ |
| تورک | ۸۱۴ | [q ۸] | م/ی | م/ی | م/ی | م/ی | ۲۶۵ | ۱ ۱۰۸ | ۲ ۰۸۱ |
| تالیش | ۳ | ۵۶ | ۳۸۳ | ۴۹ | [q ۹] | [q ۱۰] | م/ی | ۹۴۸ | ۱ ۰۴۸ |
| آوار | ۲۴۴ | ۲ | ۱۸۴ | ۲۰۸ | ۳۰۵ | ۴۱۳ | ۵۴۲ | م/ی | ۲۹۶ |
| کورد | ... | ۳۳ | ۷۵ | ۲۲ | ۸۶ | ۵۱ | ۲۶۸ | ۷۶۰ | ۱۸۵ |
| ائرمه‌نی | ۱۹ ۰۹۹ | ۷۶ ۶۵۶ | ۱۰۶ ۳۶۸ | ۱۳۷ ۱۱۱ | ۱۶۴ ۴۰۶ | ۱۶۷ ۲۲۶ | ۱۴۵ ۷۵۸ | ۳۷۸ | ۱۰۴ |
| تات | ۱ ۰۷۲ | ۲ ۹۸۰ | م/ی | ۵ ۳۹۶ | ۷ ۱۱۵ | ۷ ۷۰۸ | ۷ ۹۶۰ | م/ی | م/ی |
| دیگر | ۸ ۸۱۶ | ۵۰ ۴۱۷ | ۲۰ ۷۷۵ | ۲۰ ۹۹۷ | ۱۱ ۳۷۸ | ۱۱ ۶۸۱ | ۱۳ ۴۸۲ | ۵ ۸۳۶ | ۶ ۰۷۷ |
؛قئید
- ^ ۱۸۹۷-جی ایلده آذربایجانلیلار و تاتارلار ساده‌جه تاتار کیمی قئی‌ده آلینیب‌لار /ی.-یوخ‌دور /
- ^ ۱۹۲۶-جی ایلده آذربایجانلیلار ساده‌جه تورک اولاراق قئی‌ده آلینیب‌لار/ م/ی-معلومات یوخ‌دور./
- ^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.
- ^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.
- ^ روسلار و اوکراینالی‌لار
- ^ ۱۸۹۷-جی ایلده آذربایجانلیلار و تاتارلار ساده‌جه تاتار کیمی قئی‌ده آلینیب‌لار /ی.-یوخ‌دور /
- ^ روسلار و اوکراینالی‌لار
- ^ ۱۹۲۶-جی ایلده آذربایجانلیلار ساده‌جه تورک اولاراق قئی‌ده آلینیب‌لار/ م/ی-معلومات یوخ‌دور./
- ^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.
- ^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.
تانینمیش باکیلیلار
- آبباسوو آکیف میکاییلوویچ – فوتبولیست، اجتماعی خادیم.
- سفر ابیئو — آذربایجان رئسپوبلیکاسینین مدافعه ناظری، گئنئرال-پولکوونیک.
- آراز آغالاروو — اقتصاد علم‌لری دوکتورو. اومومروسییا آذربایجان کونقرئ‌سینین ویتسئ-پرئزیدئنتی.
- آللئقرووا ایرینا — روس موغه‌ننی‌سی
- واهید الکبروو — آذربایجان‌لی میلیاردئر. روسییانین لوکویل نئفت شیرکتینین پرئزیدئنتی.
- ایلهام الیئو — آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی
- نیکولای بایباکوو — سووئت دؤولت خادی‌می.
- باتاشوو کونستانتین — موسکوا کونسئرواتورییاسینین پروفئسسورو.
- توفیق بهراموو — آذربایجان فوتبول‌چوسو، فوتبول حاکمی.
- ایوان بئسئدین — موسکوا مئتروپولیتئنینین باش‌چی‌سی.
اقتصادیاتی
باکی جنوبی قافقازین ان بؤیوک صنایع و اقتصادی مرکزی‌دیر. باکی نئفتی موختلیف دؤورلرده دونیا نئفتین‌ده آپاریجی چکییه مالیک اولوب. ۱۸۴۸-جی ایلده باکی‌دا، بیبیهئیبت یاتاغین‌دا قازیلمیش قویودان وورموش نئفت فونتانی آذربایجاندا "قارا قیزیلین" صنایع اوسولو ایله چیخاریلماسینین اساسی‌نی قویموش‌دور. آرتیق ۱۸۹۹-جو ایلده آذربایجان نئفت هاسیلاتی و ائمالی اوزره دونیادا بیرینجی یئره چیخمیش، دونیا نئفت هاسیلاتینین یاری‌سی‌نی وئرمیش‌دیر.[۱۷] بون‌دان باشقا سرعتله بؤیویه‌ن کاپیتالیست باکی‌سی XIX عصرین سونرالارین‌دا زرگرلیین ان بؤیوک مرکزینه چئوریلمیش‌دی. شهرین کوچه‌لرین‌دن بیرینین ایندی ده "زرگر پالان" آدلانماسی بونا ثبوت‌دور. ۱۹۰۰-جو ایلده بورادا ۱۳۰ نفر تکجه قئیدیات‌دان کئچمیش زینت اوستاسی و ۸۹ نفر شاگیرد چالیشیردی. XIX عصرین سونو و XX عصرین اول‌لرین‌ده باکی‌دا میس قاب ایستئهسال ائدن موس‌سی‌سه‌لرین سایی ۲-۳ دفعه آرتمیش‌دی. سرعتله بؤیومک‌ده اولان کاپیتالیست باکی‌سین‌دا میس ممولاتینا اهالینین تلباتینین آرتماسی بو مسئله‌ده هللئدیجی رول اوینامیش‌دیر. [۱۸]
۱۹۴۹-جو ایلده آچیق دنیزده، باکی شهرین‌دن ۱۰۰ کیلومئتر مسافه‌ده او زامان اوچون نادیر یاتاق ساییلان نئفت داشلاریندا ووران فونتان دنیزده نئفتچیخارمانین یئنی مرحله‌سینین باشلانغیجینی قویموش‌دور. آذربایجان دونیادا ایلک دفعه اولا[[راق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. [[۱۹۹۹|راق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. ۱۹۹۹-جو ایل ۱۷ آپرئلده باکی-سوپ‌سا نئفت کمری و گورجوستانین قارا دنیز ساحلین‌ده‌کی سوپ‌سا ایخراج تئرمینالی ایستیسمارا وئریلمیش‌دیر. "چیراق" یاتاغین‌دان حاصیل اولونان نئفتین سوپ‌سا لیمانین‌دان دونیا بازارلارینا ایخراجینا باشلانمیش و ایلک دفعه اولاراق آذربایجان نئفتی شیمالا یوخ، قربه ایستیقامت گؤتورموش‌دور. شهرین اقتصادی اینکیشافینی تعمین ائدن اساس ساحه‌لر بون‌لاردیر: بئینلخالق تیجارت، نئفت هاسیلاتی و ائمالی، کیمیا، ماشینقاییرما، توخوجولوق و قیدا سنایه‌سی. سون زامان‌لار حربی صنایع، یوکسک تئخنولوگییالی صنایع و اینفورماسییا تئخنولوگییالاری اینکیشاف ائدیرلر.
صنایع
۲۰ سئنتیابر ۱۹۹۴- جو ایلده گولوستان سارایین‌دا، باکی‌دا موقاویله ایمضالان‌دی، هانسیکی اؤز بؤیوک اهمیتی نتیجه‌سین‌ده عصرین موقاویله‌سی آدینی آلیر. عصرین موقاویله‌سی ان بؤیوک موقاویله‌لر سیاهی‌سین‌دا، هم کاربوهیدروگئن احتیاط‌لارینا گؤره، هم ده تخمین اولونان اینوئستی‌سییالارین هجمینه گؤره، اؤز یئرینی توتور. نئفت و قاز ساحه‌سین‌ده دونیانین بیر چوخ نئفت و قاز شیرکت‌لری مشغول‌دور[۱۹]. ان ایری شیرکت‌لر بون‌لاردیر:
مالیه ساحه‌سی
باکی‌دا آذربایجان بانک‌لارینین اوفیس‌لری و بئینلخالق بانک‌لارین فیلیال‌لاری فعالیت گؤستریر. باکینین ان بؤیوک بانک‌لاری بون‌لاردیر:
باکی فوند بیرژاسی- اؤلکه‌نین آپاریجی فوند بیرژاسی‌دیر. بفب ۲۰۰۰-جی ایلین ۱۵ فئورالین‌دا آذربایجانین ۱۵ بانکی، ۲ مالییه شیرکتی و ایستانبول فوند بیرژاسی طرفین‌دن یارادیلمیش‌دیر. اونلارین هر بیری ۳۰۰ ملن. آذربایجان ماناتی اؤدمیشدیرلر. ۲۰۰۸- جی ایلین ایولون ۱- نه دؤورییه ۴۰۲۱،۷۵۹ ملن. مانات ($۴۹۵۴،۷۳۶ ملن.) تشکیل ائتمیش‌دیر. [۲۰].
حربی صنایع کومپلئکسی
باکی‌دا آذربایجانین حربی- سنایه کومپلئک‌سینین بیر سیرا موس‌سی‌سه‌لری یئرلشیر. اونلارین آراسیندا ائلئکترون هئسابلاییجی ماشین‌لار زاوودو، "ایقلیم" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی، "آویا-آقرئقات" زاوودو، "سنایئجیهاز" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی، "رادیوقوراش‌دیرما" زاوودو، "تئلئمئخانیکا" زاوودو، "آلوو" زاوودو و دیگرلری وار.
نقلیات
باکی آذربایجانین ان بؤیوک نقلیات قووشاغی‌دیر. شهرده بیر سیرا، آبشئرون یاریماداسی ایله داغلیق شیروانی قوووش‌دوران، آوتوموبیل و دمیریولو ماگیسترال‌لاری کسیشیر. شهرده بئینلخالق هاوا لیمانی و دنیز لیمانی یئرلشیر.
بئینلخالق نقلیات
هاوا نقلیاتی
حیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی – باکی شهرین‌دن ۲۰ کم شیمال-شرق‌ده، بینه قصبه‌سین‌ده یئرلشه‌ن و قافقازدا ان بؤیوک بئینلخالق هاوا لیمانی. بو هاوا لیمانی آذربایجاندا یئرلشه‌ن یئددی بئینلخالق هاوا لیمان‌لارین‌دان بیریدیر. اوچ تئرمینال‌دان عبارت‌دیر. هاوا لیمانین‌دان آوروپایا، یاخین شرقه، جنوب- شرقی و اورتا آسییایا سرنیشین و یوک رئیس‌لری حیاتا کئچیریلیر.
دنیز نقلیاتی
باکی – تورکمنباشی، باکی – آکتاو دمیر یولو بره‌لری بئینلخالق نقلیات سیستئم‌لرین‌ده و دهلیزلرین‌ده آذربایجانین نقلیات سیستئمینین بیر حیسه‌سی‌دیر.
بورو خطی
- باکی – تبی‌لی‌سی – ارزوروم قاز بورو ختتی ۲۰۰۷- جی ایل ۲۵ مارت تاریخین‌ده رسمی آچیلیش مراسیمی اولموش‌دور. بورو ختتینین دیامئتری ۴۲ دویم اوزونلوقو ایسه ۹۷۰ کیلومئتر تشکیل ائدیر(۴۴۲ کم آذربایجانین، ۲۴۸ کم گورجوستانین و ۲۸۰ کم تورکیهنین اراضی‌سین‌دن کئچیر. هر بورونون اوزونلوقو – ۱۱،۵ مئتردیر[۲۱]. بو بورو ختتی ایله شاه-دنیز پرویئکتینین چرچیوه‌سین‌ده چیخاریلان قاضی ایخراج ائتمک پلانلاشدیریلیر[۲۲].
- باکی – تبی‌لی‌سی – جئیهان بورو ختتی ، آذربایجان نئفتینین خزر دنیزین‌دن تورکیهنین جئیهان لیمانینا، اورادان آرالیق دنیزی واسطه‌سیله آوروپا بازارلارینا نق‌لی کمری. اوزون‌لوغو ۱۷۷۳ کیلومئتردیر. آذربایجان‌دان (۴۴۹ کم)، گورجوستان‌دان (۲۳۵ کم) و تورکیه‌دن (۱۰۵۹ کم) کئچیر.
- باکی – سوپ‌سا رسمی آچیلیشی ۱۷ آپرئل ۱۹۹۹- جو ایلده اولموش‌دور. بورو ختتی آذری-چیراق-گونش‌لی پرویئکتی چرچیوه‌سین‌ده تیکیلمیش‌دیر. اونون اوزونلوقو ۸۳۷ کیلومئتر تشکیل ائدیر[۲۳]. بورو ختتینین دیامئتری ۵۳۰ میللیمئتردیر.[۲۴].
- باکی – نوووروسسیسک بورو ختتی — خزر نئفتینی روسییانین، قارا دنیزین ساحلین‌ده یئرلشه‌ن،نوووروسسیسکلیمانینا چات‌دیرماق اوچون ایستیفاده‌یه بوراخیلمیش بورو ختتی.
- نابوککو قاز کمری (پلانلاشدیریلیر) — خزر بؤلگه‌سی و اورتا شرق طبیعی قاز احتیاط‌لارینی آوروپا بازارلارینا چاتدیرماغی نظرده توتان قاز کمری لاییحه‌سی. ۳ ۳۰۰ کیلومئترلیک بو بورو ختتی لاییحه‌سین‌ده اومو (آوسترییا)، بولگارگاز (بولقاریستان)، مول (ماجاریستان)، ترانسگاز (رومینییا) و بوتاش (تورکیه) ایشتیراک ائدیر. آلمان RWE قاز شیرکتی ۵ فئورال ۲۰۰۸-ده ویانادا تشکیل اولونان ایجلاس‌دا نابوککونون آلتینجی اورتاغی اولموش‌دور. همچینین، فران‌سا شیرکتی اولان گاس دا فرانجئ ده بو لاییحه‌یه قوشولماق ایستیینی بیلدیرمیش‌دیر.
داخیلی نقلیات
مئتروپولیتئن
باکی مئتروپولیتئنی عمومی اوزون‌لوغو ۳۴،۶ کم اولان ۲ خت‌دن، ۲۳ ایشله‌یه‌ن و ایکی تیکیله‌ن ایستان‌سییادان عبارت‌دیر، همین ایستان‌سییالارین ۲۳ وئستیبولو وار. ایستان‌سییالارین یئددی‌سی بؤیوک درین‌لیک‌ده یئرلشیر. مئتروپولیتئن‌ده پیللکان زولاغینین عمومی اوزون‌لوغو ۴۰۰۰ مئتردن آرتیق اولان بئش تیپ‌لی ۳۹ ائسکالاتور ایشه سالینمیش‌دیر. تونئل تیکی‌لی‌لرینین عمومی اوزون‌لوغو ۱۷،۱ کیلومئتردن آرتیق‌دیر. باکی مئتروپولیتئنینین نادیرلیگی بون‌دان عبارت‌دیر کی، اونون خت‌لری تپه‌لیک اراضی‌ده یئرلشه‌ن شهرین بیر-بیری ایله کسیشه‌ن رئلیئفی اوزره سالینمیش‌دیر، بورادا ۶۰% و ۴۰%-مین‌لیک مایل‌لیک‌لر و کیچیک رادیوس‌لو چوخلو ایری‌لر مؤوجوددور.
دمیر یولو نقلیاتی
حال-حاضردا باکی دمیر یولو واغزالین‌دان موسکوایا، کیئوه، تیف‌لی‌سه، سانکت-پئتئربورقا، خارکووا، تومئنه، روستوو-نا-دونویا، آغستافایا، بالاکه‌نه، هورادیزه، گنجه‌یه، آستارایا قاتارلار گئدیر.[۲۵]. باکی-تبی‌لی‌سی-قارس دمیریولو ختتی آچیلدیق‌دان سونرا قارسا و ایستانبولا مارشروت‌لارین آچیلیشی گؤزلنیلیر.
فونیکولیور
باکی فونیکولیورو ۱۹۶۰-جی ایل مایین ۵-ده ایستیفاده‌یه وئریلیب. ۲ ایستان‌سییاسی وار – بهرام گور هیکلی و شهیدلر خیابانی. ایستان‌سییالار آراسی مسافه ۴۵۵ مئتردیر. بیر ایستان‌سییادان دیگرینه ۴ دقیقه‌یه چاتماق اولور. واقونلاراراسی اینتئروال ۱۰ دقیقه، گئدیش حاقی ایسه ۲۰ قپیک‌دیر[۲۶].
ایدمان
شهرده، بوتون آذربایجانین اراضی‌سین‌ده اولدوغو کیمی، ان پوپولیار ایدمان نؤوو فوتبول‌دور. پرئمیئر-لیقادا شهری آشاغی‌داکی کلوب‌لار تمثیل ائدیرلر:
مدنیت
آبشئرون میلی پارکی
یارادیجی‌لیغی ایل: ۲۰۰۵ ساحه (هئکتار): ۷۸۳ اولدوغو یئر: باکی شهرینین عزیزبیوو رایونونون اراضی‌سین‌ده،آبشئرون یاریم‌آداسی. قیسا معلومات: آبشئرون میلی پارکی آذربایجان رئسپوبلیکاسی پرئزیدئنتینین ۲۰۰۵-جی ایل ۸ فئورال تاریخ‌لی سرانجامی ایله ۷۸۳ هئکتار ساحه‌سین‌ده، آبشئرون دؤولت طبیعت یاساقلیغینین بازاسین‌دا یارادیلمیش‌دیر. میلی پارک نین جنوب-شرق قورتاراجاغین‌دا – شاه دیلی اراضی‌سین‌ده یئرلشیر. آبشئرون میللی پارکینین یارادیلماسین‌دا باش‌لیجا مقصد اطراف موحیطین محافظه‌سی، اوندان ثمره‌لی ایستیفاده ائدیلمه‌سی، نسلی کسیلمک‌ده اولان نادیر فلورا و فاونا نؤولرینین (خزر سویتی‌سی، جئیران، ککیل‌لی دالغیج، گوموشو قاغایی، یاشیل باش اؤردک و س.) قورونوب ساخلانیلماسی، ائکوتوریزمین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سی، توریزم و استراحت (رئکرئاسییا) زونالارینین یارادیلماسی، ائکولوژی مونیتورینقین حیاتا کئچیریلمه‌سی و اهالینین ائکولوژی جهت‌دن معاریفلندیریلمه‌سینی تعمین ائتمک‌دیر. آبشئرون میلی پارکینین حیوانات عالمی چوخ زنگین‌دیر. قوش‌لاردان گوموشو قاغایی، فیسیل‌دایان قو قوشو، بوز و قیرمیزیباش قازلار، بیزقویروق، یاشیلباش اؤردک، آغگؤز قارا اؤردک، ککیل‌لی دالغیج، بؤیوک آغ واغ، قوملوق جوللوتو، قاشقالداق، باتاق‌لیق بئلیباغلی‌سی، دنیز بوزجاسی و س.، ممه‌لی حیوان نؤولرین‌دن ایسه جئیران، جاناوار، چاققال، چؤل پیشیی، یئنوت، اوخلو کیرپی، تولکو، پورسوق، دووشان، خزرین سولارین‌دا سو ایتی و همچینین موختلیف نؤو بالیق‌لار مسکونلاشمیش‌دیر. آبشئرون میللی پارکینین خزر دنیزی اراضی‌سین‌ده چوخلو میقداردا خزر سویتی‌سی یاییلمیش‌دیر. بو نؤو، پرایاق‌لی‌لارین یئگانه نماینده‌سی‌دیر کی، دونیا اوکئانینین ان کیچیک سو ایتی‌سی کیمی "گینئس"ین رئکوردلار کیتابینا داخیل ائدیلمیش‌دیر.
مئهمانخانالار
- 12 INN BULVAR * ABU ARENA * AF HOTEL AQUA PARK * ALP INN
- ALTSTADT * AMBASSADOR * AMBIANCE * ANATOLIA
- ARAZ * ARAZ BAKU * ATROPAT * AUSTIN
- AYF PALACE HOTEL * AZADLIQ (RESPUBLIKA LUKS) * AZCOT * BAKU AIRPORT HOTEL
- BAKU BAY HOUSE * BAKU PALACE AZCOT INN * BALEVA * BALION
- BOUTIQUE PALACE * BOYUK GALA * BUSINESS PALACE * BUTA GUEST HOUSE
- CASPIAN GUEST HOUSE * CASPIAN PALACE HOTEL * CHINARLI * CITY MANSION
- CITY WALLS * CLEAR * COMFORT INN * CONSUL
- CRESCENT BEACH * DELFIN * DIPLOMAT * EAST LEGEND PANORAMA HOTEL
- ELITE HOTEL * EMPIRE * EXCELSIOR HOTEL BAKU * GANJALI PLAZA
- GEF EXCLUSIVE * GRAND HOTEL EUROPE * GREEN GUEST HOUSE * GUEST HOUSE
- GUEST HOUSE INN * HALE KAI * HAPPY INN * HIGH PARK
- HILLSIDE * Holiday Inn Baku Airport * HYATT REGENCY BAKU * ICHERI SHEHER BAKU
- IRSHAD * JANUB * KAISER * KARAT INN * KEMPINSKI BADAMDAR
- KHAZAR GOLDEN BEACH * KICHIK GALA 98 * KING PALACE * MAIDEN TOWER
- MERIDIAN * METROPOL HOTEL * MIRAJ INN * MONTENEGRO INN
- MUSADO * MUSEUM INN * NEAPOL * NOAHS ARK
- NOVU DOM * NUR 1 * NUR 2 * OLD CITY INN
- OLD GATES * OLIMPIK NOVKHANI * PANORAMA VILLA LUX * PARK HYATT BAKU
- PARK INN * PREMIER * QAFQAZ POINT * RADISSON BLU PLAZA HOTEL BAKU
- RAMADA * RED LION INN HOTEL * RED ROOF * RESPUBLIKA
- RETRO * RIGS HOME * RIVIERA * ROYAL PARK
- SEA PORT* SHEKI* SHERLOK’S BEACH CAMPING * SULTAN INN
- SUN RISE * THE CROWN HOTEL * THE HORİZON * THE LANDMARK HOTEL
- THE LODGE * TOWN GATES * VELOTREK * YACHT CLUB
موزئی‌لر
- آذربایجان تاریخ موزئیی
- ممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی
- نظامی گنجوی آدینا میللی آذربایجان ادبیاتی موزئیی
- لطیف کریموو آد. آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی
- صمد وورغونون ائو-موزئیی
- R.Mustafayev آد. آذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی
- نریمان نریمانووون خاطره موزئیی
- جلیل ممدقولوزاده‌نین ائو-موزئیی
- حسین جاویدین ائو موزئیی
- جعفر جابارلینین ائو-موزئیی
- عبدالله شایقین ائو موزئیی
- آرخئولوگییا و ائتنوقرافییا موزئیی
- آذربایجان دؤولت دینی تاریخی موزئیی
- آذربایجان دؤولت کند تصروفاتی موزئیی
- آذربایجان دؤولت شکیل قالئرئیاسی
- آذربایجان گئولوگییا موزئیی
- آذربایجانین موستقیل‌لیگی موزئیی
- آذربایجان مینیاتوراسینین اینجه‌صنعت مرکزی
- آذربایجان رئسپوبلیکاسی میلی تحصیل موزئیی
- بول-بول مئموریال موزئیی
- جعفر جابارلی ائو موزئیی
- جلیل ممدقولوزاده‌نین ائو موزئیی
- دؤولت تاریخی-آرخیتئکتورا موزئیی-قوروغو "شیروانشاهلار سارایی کومپلئکسی"
- حسن بی زردابی آدینا طبیعت‌شوناس‌لیق موزئیی
- لئوپولد و مستیسلاو روستروپوویجهین ائو موزئیی
- لطیف کریموو آدینا آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی
- محمد فضولی آدینا الیازمالار اینستیتوتو
- میللی آذربایجان تاریخی موزئیی
- مینیاتور کیتابلارین موزئیی
- ممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی
- نظامی گنجوی آدینا آذربایجان ادبیاتی موزئیی
- ن. نریمانووون خاطره موزئیی
- "قوبوستان" دؤولت تساریخی-بدیعی قوروغو
- رینای مالاجوفاونا موزئیی
- روستام موصطافایئو آدینا آذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی
- صمد وورغونون ائو موزئیی
- سرگی زالی وجیهه صمدووا
- اوزئییر حاجی‌بیووون ائو موزئیی
- عظیم عظیم‌زاده‌نین ائو موزئیی
- ج.جابارلی آدینا آذربایجان دؤولت تئاتر موزئیی
- حسین جاویدین ائو موزئیی
- آذربایجان طیب موزئیی
- اولیمپییا موزئیی
- آذربایجان دؤولت موسیقی مدنیتی موزئیی
سرگی‌لر
- "بؤیوک قالا ۱۹" آرت قالئرئیا
- ستار بهلول‌زاده آدینا سرگی زالی
تئاترلار
- آذربایجان دؤولت آکادئمیک اوپئرا و بالئت تئاتری
- آذربایجان دؤولت آکادئمیک میلی درام تئاتری
- روس درام تئاتری
- آذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری
- آذربایجان گنج تاماشاچیلار تئاتری
- آذربایجان دؤولت موسیقی‌لی کومئدییا تئاتری
- باکی دؤولت سیرکی
- عبدالله شایق آدینا آذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری
- آذربایجان دؤولت گنجلر تئاتری
- باکی ماریونئت تئاتری
- بلدیه تئاتری
- اجتماعی پانتومیما تئاتری
- "موغام" آذربایجان خالق موسیقی‌سی تئاتری
- رشید بئهبودوو آدینا آذربایجان دؤولت ماهنی تئاتری
- صمد وورغون آدینا آذربایجان دؤولت روس درام تئاتری
- "اونس" تئاتری
- یوغ تئاتری
کونسئرت زال‌لاری
- آذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی
اوپئرا ایستودییاسی
- شؤوکت ممدووا آدینا اوپئرا ایستودییاسی
کاپئللهاوس
- کاپئللهاوس آلمان-آذربایجان مدنیت آسسوسیاسییاسی
سارای
- حیدر علیئو آدینا سارایی
کونسئرت زالی
- آذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی یانین‌دا کامئرا و بورو اورقان موسیقی‌سی زالی
- باکی جاز مرکزی
مدنیت مرکزی
- شهریار آدینا باکی مدنیت مرکزی
ایدمان و کونسئرت کومپلئکسی
- ایدمان و کونسئرت کومپلئکسی
باکی مطبخی
باکی مطبخی رنگارنگ و چئشیدلی خؤرک‌لرله فرق‌لنیر. اونلار آراسیندا قوتاب، دوشبره، خنگل، گورزه، خمیراشی داها مشهوردورلار. باکیلیلارین شاه یئمگی قویون اتی و شابالیدلا قورودولموش آلچانین قاریشیغین‌دان آش، بیشیریلمیش تویوقلا، قایغاناق و لیمون سویو قاریشیغین‌دان چیغیرتمالی آش، و س. موختلیف نؤو آش نومونه‌لری ساییلیر. همچینین قویون اتی، تویوق، بالیق‌دان حاضیرلانمیش کابابلار دا مشهوردورلار.
باکی مطبخینین شیرنیاتی دا چئشیدلی‌دیر. بورا پاخلاوا، شکربورا، قوغال، شربت‌لر و س. عاییددیر. عادتاً بو نعمت‌لرین حاضرلانماسی یازین گلمه‌سی ایله قئید اولونان نووروز بایرامی ایله اوست-اوسته دوشور.
بوتون آذربایجانلیلار کیمی، باکیلیلار دا لذیذ نعمت‌لری سئویرلر. قیدا قبولو ایسه اؤزلویون‌ده بؤیوک بیر ریتوال‌دیر کی، بوتون قایدا-قانونلا ایجرا اولونور.
تحصیل
باکی آذربایجانین ان واجیب تحصیل مرکزلرین‌دن بیریدیر. بورادا چوخلو تحصیل اوبیئکت‌لری یئرلشیب.
- آذربایجان دؤولت نفت آکادئمییاسی
- آذربایجان تئکنیکی اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان معمارلیق و اینشاات اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان طیب اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان دؤولت ایقتیصاد اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان دؤولت مدنیت و اینجه‌صنعت اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان دؤولت پئداقوژی اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی
- آذربایجان دیللر اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی
- آذربایجان میللی کونسئرواتورییاسی
- آذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی
- آذربایجان توریزم اینستیتوتو
- باکی موسیقی آکادئمییاسی
- باکی دؤولت اونیوئرسیته‌سی
- باکی سلاویان اونیوئرسیته‌سی
- باکی آسییا اونیوئرسیته‌سی
- باکی آوراسییا اونیوئرسیته‌سی
- باکی بیزینئس اونیوئرسیته‌سی
- M.V.Lomonosov آدینا موسکوا دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی
- باکی قیزلار اونیوئرسیته‌سی
- قرب اونیوئرسیته‌سی
- میلی آویاسییا آکادئمییاسی
- آذربایجان اونیوئرسیته‌سی
- اودلار یوردو اونیوئرسیته‌سی
- علم و تحصیل مرکزی تفکور اونیوئرسیته‌سی
- خزر اونیوئرسیته‌سی
- حیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی
قارداش شهرلر
شکیل‌لر
.jpg)
دؤولت بایراغی میدانی
دؤولت بایراغی میدانی — باکی شهرینین باییل ساحه‌سین‌ده یئرلشن مئموریال عابده-استراحت پارکی. میدانین تنتنه‌لی آچیلیشی ۲۰۱۰-جو ایلین سئنتیابرین ۱-ده آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی، سلاح‌لی قوه‌لرین آلی باش کوماندانی ایلهام علیئو طرفین‌دن کئچیریلمیش‌دیر.[۲۷]
باکی شهرین‌ده یئرلشن دؤولت بایراغی میدانین‌دا تیکینتی-قوراش‌دیرما و آبادلاش‌دیرما ایشلرینین سورتلندیریلمه‌سی اوچون آذربایجان رئسپوبلیکاسینین ۲۰۰۹-جو ایل اوچون دؤولت بودجه‌سین‌ده نظرده توتولموش پرئزیدئنتین احتیاط فوندوندان باکی شهر ایجرا حاکمیتینه ۱۰ میلیون مانات وسایت آیریلمیش‌دی. [۲۸]
۲۰۰۰۰ m² اراضی‌سی اولان میدان‌دا اوجالدیلمیش دایاغین هوندورلویو ۱۶۲ مئتر، بونؤوره‌سینین دیامئتری ۳،۲، بونؤوره‌نین اوست حیسه‌سینین دیامئتری ۱،۰۹ مئتردیر. قورغونون عمومی کوتله‌سی ۲۲۰ تون‌دور. بایراغین ائنی ۳۵ مئتر، اوزون‌لوغو ۷۰ مئتر، عمومی ساحه‌سی ۲۴۵۰ کوادرات‌مئتر، کوتله‌سی ایسه تقریباً ۳۵۰ کیلوقرام‌دیر.[۲۹] گینئس دونیا رئکوردلاری تشکیلاتی ۲۰۱۰-جو ایل مایین ۲۹-دا آذربایجان دؤولت بایراغی دیریینین دونیادا ان هوندور بایراق دیرگی اولدوغونو تصدیق ائدیب.
باکی تئلئقوله‌سی
باکی‌دا یئرلشن، ۳۱۰ مئتر هوندورلویه صاحب آذربایجان تئلئویزییا قوله‌سی سسری ناظیرلر سووئتینین قراری و آذربایجان سسر رابطه ناظیرلیینین سیفاریشی ایله اینشا ائدیلمیش‌دیر. لاییحه‌سی سسری رابطه ناظیرلیینین لاییحه اینستیتوتونا مخصوص اولان تئلئقوله‌نین تیکینتی ایشلری ۱۹۷۹-جو ایلده باشلامیش‌دیر. لاییحه‌یه اساساً، ۱۹۸۵-جی ایلده تئلئقوله‌نین تیکینتی‌سی باشا چاتمالی ایدی، لاکین معین سببلره گؤره، کومپلئکس‌دکی اینشاات ایشلری دایاندیریلمیش‌دی. عوموم‌میلی لیدئر حیدر علیئوین حاکمیته قاییتماسین‌دان سونرا، ۱۹۹۳-جو ایلده اینشاات ایشلری یئنی‌دن باشلامیش و ۱۹۹۶-جی ایلده اونون ایشتیراکی ایله کومپلئکسین رسمی آچیلیش مراسیمی کئچیریلمیش‌دیر.
قایناقلار
۲۷. sdrep2012.com، "دونیا باکیلیارینین سیاهی‌سی"، ۰۵،۰۳،۲۰۱۲
- ^ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 2.5 Population by sex, economic and administrative regions, urban settlements at the beginning of 2012, retrieved on October 2, 2012
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ آذربایجان دؤولت ایستاتیستیکا کومیته‌سی :باکی شهری
- ^ State Oil Company of Azerbaijan Republic: Transition from National to Transnational Company or Demand of Time?
- ^ http://www.window2baku.com/Photo/Albom30.htm
- ^ Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۰. "Кавказский календарь на ۱۸۵۱ год"./Оглавление: Глава — Отделение третье، стр.۱۲۸
- ^ Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۱. "Кавказский календарь на ۱۸۵۲ год"، стр. ۳۰۵
- ^ Старый Баку
- ^ Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. ۱۸۸۶. "Кавказский календарь на ۱۸۸۷ год"، стр. ۱۹۳
- ^ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия) :Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам Российской Империи кроме губерний Европейской России-Город Баку-Источник : Первая Всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Таблица XIII. Распределение населения по родному языку. (Губернские итоги). Т.Т.51-89. С.-Петербург: 1903-1905
- ^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Город Баку (перепись 1926 года)
- ^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Город Баку (перепись 1939 года)
- ^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Город Баку (перепись 1959 года)
- ^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Город Баку (перепись 1970 года)
- ^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа :Город Баку (перепись 1979 года)
- ^ Population statistics of Eastern Europe :Azerbaijan Republic population and housing census of 1999
- ^ ۱۹۵۸۹+۱۹۸۵
- ^ Azerbaijan.az – آذربایجان نئفتی
- ^ آذربایجانین ائتنوقرافییاسی، ۱-جی جیلد، سه ۳۷۳، ۳۹۷ – پرئزیدئنت کیتابخاناسی
- ^ ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ ОБ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ЭКОНОМИКЕ
- ^ агентство جبوندس
- ^ ИНМАРСИС
- ^ Кавказ. МЕМО.РУ
- ^ Вести. رو
- ^ /Новости — Азербайджан/
- ^ Расписание пассажирских поездов на ۲۰۱۰/۲۰۱۱ гг. из Баку
- ^ باکی فونیکولیورونون رنگی دییشدیریلیر.
- ^ http://az.apa.az/xeber_Bakida_Dovlet_Bayragi_Meydaninin__197260.html
- ^ "Baki_sheherinde__167224.html آپا، ۲۶ اوکتیابر ۲۰۰۹
- ^ Mediaforum.az، ۲۰۰۹-۱۰-۲۶
خاریجی کئچیدلر
- Gasimov, Zaur: The Caucasus, in: Europäische Geschichte Online (EGO), hg. vom Institut für Europäische Geschichte (IEG), Mainz European History Online (EGO), published by the Institute of European History (IEG), Mainz 2011-11-17. URL: http://www.ieg-ego.eu/gasimovz-2011-en
- باکی
- باکی شهر ایجرا حاکمیتینین رسمی سایتی
- باکینین الکترون خریطه‌سی و کوسمیک شکیل‌لری
- باکی شکیل‌لری
- قدیم باکی شکیل‌لری
- باکی فوتو
- باکی آدینین معنالاری
- Full HD Video: Panorama Baku, Azerbaijan, 07.11.2009
