تجزیه شیمی‌سی

قاز کروماتوگرافی

آنالیتیک کیمیا — ماده لرین ترکیبینین تدقیقات مئتودلاری حاققیندا علم. آنالیتیک کیمیانین پرئدمئتی آنالیز مئتودلاری ایشلیب حاضیرلاماق، اوْنلارین پراکتیکی حیاتا کئچیریلمسینی معینلشدیرمکله یاناشی بۇ مئتودلارین نظری اساسلارینی یاراتماقدان عیبارتدیر. اوْ ایکی مۆختلیف بؤلمدن عیبارتدیر: کئیفیت آنالیزی (وصفی آنالیز) و میقداری آنالیز. وصفی آنالیز اۆصوللارینین کؤمی ایله بیزی ماراقلاندیران ماده نین هانسی کیمیوی کوْمپونئنتلردن تشکیل اوْلوندوغونو معیین ائتمک اوْلار. میقداری آنالیزین مقصدی آنالیز اوْلونان ماده نین ترکیبینه داخیل اوْلان کیمیوی ائلئمئنتلرین میقدارجا نیسبتینی معیین ائتمکدیر. ائلجه ده آنالیز اوْلونان نۆمۇننین واحید حجمینه و یا کۆتلسینه داخیل اوْلان ائلئمئنتین و یا دیگر ترکیب هیسینین کۆتلسینی و یا قاتیلیغینی بیلمک چوْخ واجیبدیر

نوع لری

کیمیوی آنالیز سیراسیلا کالیتاتیف (کئیفیت) و کانتیتاتیف (نیجئل) اوْلماق اۆزره ایکی شکیلده تطبیق اوْلونور. بیر ماده نین هانسی کوْمپونئنتلردن ( ائلئمئنت و یا مۆرکبلردن) مئیدانا گلدینی تاپماغا یارایان آنالیز نؤونه کالیتاتیف; بۇ کوْمپونئنتلردن هر بیرینین نه فوْرمادا اوْلدوغونو تاپماغا یارایان آنالیز نؤونه ده کانتیتاتیف آنالیز دئیلیر.

کانتیتاتیف آنالیز، مئتودلار جهتدن کلاسیک و معاصیر اوْلماق اۆزره ایکیه آیریلار. کلاسیک مئتودلار ماده نین آغیرلیق و حجم خۆصوصیتلرینه سؤیکنن مئتودلاردیر. ماده نین آغیرلیغی گؤز اؤنۆنه آلیناراق ائدیلن آنالیزه گراویمئتریک، حجم گؤز اؤنۆنه آلیناراق ائدیلنه ده ووْلۇمئتریک آنالیز دئیلیر. گراویمئتریک و ووْلۇمئتریک آنالیزلرین هر ایکیسی ده ایندیکی واختدا چوْخ ایستیفاده ائدیلمکددیر. خۆصوصیله فن و شهرچیلین اینکیشافیلا، مدنیتی تهدید ائتمیه باشلیان اطراف مسئله رینین تثبیتی ایشلری بۇ مئتودلارین اهمیتینی بیر قات داها آرتیرمیشدیر.

معاصیر مئتودلارا اینسترۇمئنتال مئتودلار (ائنسترۆمئنتال آنالیز) ده دئیلمکده اوْلوب، 1930-جۇ ایلدن سوْنرا سۆرتلی اوْلاراق اینکیشافا باشلامیشدیر. بۇ مئتودلار، ماده نین ایشیق آبسوربسیونو، ایشیق ائمیسیونو، ماگنئتیک، ائلئکتریک، رادیواکتیفلیک کیمی خۆصوصیتلری اۆزرینه قۇرولموشدۇر. بۇ گۆن یالنیز بیر خۆصوصیت اۆزرینه قۇرولموش اوْلان مئتودلار دریلرله کیتاب دوْلدورولاجاق قدر چوْخالمیشدیر. اینسترۇمئنتال آنالیز کلاسیک آنالیزدن داها حساس، داها آز زامان آلیجی و داها آسان اوْلماقلا بیرلیکد، نتیجلندیررینین قیمتلندیریلمسی باخیمیندان مۆتخصیص کیمیاچیلارا ائحتیاج گؤسترر.

بیر آنالیز اۆچون تطبیق اوْلوناجاق آنالیز مئتودۇ ماده میقدارینا باغلی اوْلاراق دیشر. 50 مگدن داها چوْخ ماده میقداری ایله ائدیلن آنالیزه ماکروْ آنالیز، 10-50 میلی گرم آراسینداکی میقدارلا ائدیلن آنالیزه یاری-میکروْ آنالیز، 1-10 میلی گرم آراسینداکی میقدارلا ائدیلن آنالیزه میکروْ آنالیز، 0،001-1 میلی گرم آراسینداکی میقدارلا ائدیلن آنالیزه اۇلترا-میکروْ آنالیز و 0،001 مگین آلتیندا قالان میقدارلا ائدیلن آنالیزه ده سۇب-میکروْ آنالیز دئیلیر. میکروْ، اۇلترا-میکروْ و سۇب-میکروْ آنالیزلره علمی ایشلرده مۆراجیعت ائدیلر.

آنالیز مئتودلاری

غیری - اۆزوی ماده لری آنالیز ائتدیکده هر شئیدن اول کیمیوی ائلئمئنتلر و یونلار تعیین ائدیلیر. اۆزوی طبیعتلی ماتئریاللار و یا ماده لری تعیین ائدرکن ائلئمئنت و موْلئکۇلیار آنالیز چوْخ گئنیش تطبیق ساحسینه مالیکدیر. اوْ، مۆهۆم تصرۆفات و علمی-تئکنیکی مسئله رین حل ائدیلمسینده چوْخ واجیبدیر. اریدیلمه زامانی پوْلادین ترکیبینین آنالیزی مئتاللورگیا پروْسئسینینین لازیمی شرایطده آپاریلماسینا کؤمک ائدیر. سۇیو و هاوانی چیرکلندیرن قاریشیقلارین قاتیلیغینی تعیین ائتمدن اطراف مۆحیطین وضیعتینه نظارت ائتمک اوْلور. داغ معدنلرینین و فیلیزلرینین کیمیوی آنالیزی قیمتلی مینئراللارین آختاریشینین و کشفیاتینین مۆهۆم ترکیب هیسیدیر. کوْسمیک تدقیقاتلارین مقصدی ایسه کوْسمیک اوْبیئکتلرین – وئنئرانین آتموسفئریندکی قازلارین، مارس داکی داغ معدنلرینین آیداکی قرۇنتلارین کیمیوی آنالیزیدیر انالیز اوْلونان نۆمونوی پارچالامادان – حل ائتمدن، اریتمدن .آپاریلان غیری-دئسترۇکتیو آنالیز مئتودلارینا چوْخلو بیلیک، سئچیجیلیک، یارادیجیلیق ائنئرژیسی صرف ائتمک لازیمدیر. ان مۆرکب مسئله ردن بیری اۇزاق مسافدن آنالیز مئتودلارینین یارادیلماسیدیر. بۇ مئتودلار اوْکئانین دیبینده و کوْسموْسدا گئدن پروْسئسلری لابوْراتوریادا آنالیز ائتمیه ایمکان وئریر. ائلجه ده سۆرتله و عئینی زاماندا دقیق آنالیز آپارماق اۆچون ائکسپرئس-مئتودلار لازیمدیر.

تاریخی

آنالیتیک کیمیا بؤیۆک اینکیشاف یوْلۇ کئچمیشدیر. اون سکیز عصرده و اوندوکوز عصرین باشلانغیجیندا بۆتون کیمیا چوق درجده آنالیتیک کیمیایا مئیللی اوْلموشدور. حقیقتاً ده مۆختلیف طبیعی بیرلشملرین ترکیبینین اؤیرنیلمسی، یئنی ائلئمئنتلرین کشفی، ماده لرین کئیفیت ترکیبینین معیین ائدیلمسی مۆختلیف آنالیتیک مللرین حلی ایله حیاتا کئچیریلدی کیمیوی آنالیز تئرمینی اون سکیز عصرده اینگیلیس روْبئرت بوْیل تکلیف ائتمیشدیر. اون سکیز عصرده و اوندوکوز عصرین باشلانغیجیندا کارل ویلهئم شئیئلئ، انتۇان لاوۇازیئ، ق.دئوی، یئنس یاکوو بئرتسئلیوس گؤرکملی آنالیتیکلر اوْلمیشدۇلار. آنالیتیک کیمیا ایله ان چوْخ مشغول اوْلان سوئیس علمی ت.بئرقمان اوْلموشدور. اوْنۇ ایلک پئشکار آنالیتیک-کیمیاچی حئساب ائتمک اوْلار. کیمیوی آنالیزین اهمیتینی باشا دۆشرک م.و.ایضاح و اؤز تدقیقاتلاریندا اوْندان ایستیفاده ائتمیشدیر.

اوندوکوز عصرده کلاسیک آنالیز مئتودلاری – قراویمئتریک، تیتریمئتریک، قاز آنالیز مئتودلاری اینکیشاف ائتدی. اوندوکوز یۆزیللین سوْنۇندا و.وْستوالد محلۇلدا ایوْنلارین تارازلیغینا اساسلاناراق آنالیتیک کیمیانین نظری اساسلارینی یاراتدی.

یئرمی عصر آنالیتیک کیمیانی چوْخ ائففئکتیو آنالیز مئتودلاری ایله زنگینلشدیردی. معاصیر آنالیتیکلر اؤز ایشلرینده کیمیوی، فیزیکی-کیمیوی، فیزیکی و حتتا بیوْلوژی تدقیقات اۆصوللاریندان ایستیفاده ائدیرلر. ان دقیق آنالیز مئتودلاریندان بیری رادیاکتیواسیا مئتودودور. بۇاۆصول نۆمۇنده کیمیوی ائلئمئنتین میلیوْندا بیر فایزینی معیین ائتمیه ایمکان وئریر. بۇنون اۆچون معاصیر جیحازلار یارادیلیر، صنایئده جۆربجور آنالیتیک رئاکتیولر ایستحصال اوْلونور

ایستیفاده اوْلوندوغو ساحلر

علمین، تئخنوْلوْگیانین، کلینیکالارین ائحتیاجلارینا گؤره مۆختلیف جیحاز و مئتودلار اینکیشاف ائتدیریلمیشدیر. مثلاً شکر فابریکلرینده نیظاملانمیش پوْلاریمئترئلئر کؤمیله شکر چۇغۇندورونداکی شکر نیسبتی اؤلچوله بیلدی کیمی، کلینیکالاردا قان و سیدیکدکی تؤره، شکر، آزوْت; نیظاملی واسیطه لرله تعیین ائدیله بیلمکددیر.

خاریجی کئچیدلر

• http://www.ufuksaglam.com/2013/12/03/analitik-kimya-klasikleri
• Skoog, D.A.; West, D.M.; Holler, F.J. Fundamentals of Analytical Chemistry New York: Saunders College Publishing, 5th Edition, 1988.
• Bard, A.J.; Faulkner, L.R. Electrochemical Methods: Fundamentals and Applications. New York: John Wiley & Sons, 2nd Edition, 2000.
• Bettencourt da Silva, R; Bulska, E; Godlewska-Zylkiewicz, B; Hedrich, M; Majcen, N; Magnusson, B; Marincic, S; Papadakis, I; Patriarca, M; Vassileva, E; Taylor, P; Analytical measurement: measurement uncertainty and statistics, 2012, ISBN 978-92-79-23070-7.