عبدالرئوف فطرت: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
کبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۲: خط ۲۲:


== سیاسی اجتماعی چالیشمالار ==
== سیاسی اجتماعی چالیشمالار ==
فطرت وطنی بخارایا قاییداندان سونرا بیر جدیدچی صفتینده خلقی معرفت و مدنیّته چاغیرماق اوچون یورولمازدان چالیشدی. او معلّم صفتینده بخارانین بؤلگه‌لرینه گئدیب، جدیدچیلیک غایه‌لرینی تبلیغ ائتدی. میلادی ۱۹۱۵-جی ایلدن «یاش بخارالیکلر» حرکتینین سول قاناتینا باشچیلیق ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایله‌جه بیرلیکده اولان بخارا جدیدچیلری ایکی قسمه بؤلونوب، عبدالواحد بورهانوف باشچیلیغیندا اولان بؤلوم قدیم یولو دوام ائدیب، یالنیز معرفت و مدنیت تبلیغی یولونو توتدو. باشقا بؤلوم عبدالرئوف فطرت و فیض الله خوجایئو کیمی کیمسه‌لر باشچیلیغی ایله معرفت و مدنیت ساحه‌سینده چالیشماقدان علاوه، بخارا امیری ایله ده قارشی قارشییا دوردولار. بو بؤلونوشه اوچ سبب واریمیش:
* تورکیستان اؤلکه‌سی و او جمله‌دن بخارا امیرلیگینده‌کی روس امپراطورلوغو و بخارا امیرلیگینین ظلمونون حددن آشماسی
* بولشویکلرین محلّی خلق آراسیندا یورودن تبلیغاتلارا اینانماق
* محلّی خلق وکیللرینین سیاسی خلاءده ساخلانماقلاری و اونلارین سیاست و اونون هدفلریندن خبرسیزلیکلری
فطرت ۱۹۱۷-جی ایلین فوریه آیینین واقعه‌لری و جدیدچیلرین بخاراداکی وضعیتینین چتینلشمه‌سیندن سونرا سمرقنده کؤچوب، ۱۹۱۷-جی ایلین آوریل آییندان ۱۹۱۸-جی ایلین مارسیناجا «حریّت» جریده‌سینی یاییملادی.


== ادبی یارادیجیلیق ==
== ادبی یارادیجیلیق ==

‏۱۰ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۲ نوسخه‌سی

عبدالرئوف فطرت
آدعبدالرئوف فطرت
قیسا بیلگییازار، اورتا آسیا جدیدچیلیک حرکتینین اساسچیلاریندان
دوْغوم تاریخمیلادی ۱۸۸۶
بخارا، بخارا امیرلیگی
اؤلوم تاریخمیلادی ۱۹۳۸-جی ایلین اکتبر آیینین دؤردو
تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جمهوریتی
اؤلوم سببیاعدام اولونوب
میللیتتورک، اورتا آسیا اؤزبکلریندن
آیری آدلارعبدالرئوف عبدالرحمن اوغلو فطرت
تحصیلمیر عرب مدرسه‌سی، استانبول دارالفنونو، مسکو شرق تانیماق انستیتیوسو، لنینگراد دؤولت بیلیم یوردو، سمرقند عالی پداگوژی انستیتیوسو، تاشکند دیل و ادبیات انستیتیوسو

عبدالرئوف فطرت (۱۸۸۶، بخارا، بخارا امیرلیگی - ۱۹۳۸، تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جومهوریتی) بؤیوک تورک تاریخچی، یازیچی، شاعیر، ترجمه‌چی، دیلچی و سیاستچیسی. عبدالرئوف فطرت جدیدچیلیک حرکتینده چالیشانلاردان بیری و اورتا آسیادا ان آدلیم جدیدچی ایدی. تورکیه‌ده گنج تورکلر حرکتیندن الهاملانیب، بخارادا «یاش بخارالیکلر» (گنج بخارالیلار) حزبینی اساس قویوبدور.

حیات

عبدالرئوف فطرت میلادی ۱۸۸۶-جی ایلده بخارا شهرینده ضیالی بیر عائله‌ده آنادان اولموشدور. آتاسی تجارت ایشی ایله مشغول اولماسی اوچون ۱۹۱۸-جو ایله‌جه کاشغر شهرینده قالاردی. عبدالرئوف اوشاقلیق چاغلاریندا آناسی بی‌بی‌جان تربیه‌سینده اولدو و اوندان نوایی، اویسی، زیب النساء، بیدل و فضولی کیمی بؤیوک شاعرلرین غزللرینی دینله‌دی.[۱] ایلک تحصیلینی اسکی میر عرب مدرسه‌سینده آلدی. میلادی ۱۹۰۲-۱۹۰۳-جو ایللرده آتاسی ایله بیرلیکده حج سفرینه چیخدی و اونو اداء ائتمک یولوندا حجاز، آنادولو، قافقاز، ایران، افغانیستان و هیندوستاندا سیاحت ائتدی. ۱۹۰۶-جی و ۱۹۰۸-جی ایللر آراسیندا روسیه‌نین قازان، نیژنی نووگرود، سنت پترزبورگ، یاروسلاول و موسکو شهرلرینده اولدو. ایگیرمینجی عصرین باشلانیشیندا تشکیل تاپان تربیه اطفال جمعیتی یاردیمی ایله ۱۹۰۸ ایله ۱۹۱۳-جو ایللر آراسیندا استانبولدا واعظان مدرسه‌سینده تحصیل ائدیب و ادبی یارادیجیلیغا باشلادی. استانبولدا تحصیل آلدیغی ایللرده عبدالرئوفون بیلیمی و ذهنینین تیزلیگی اوچون استادلار و معلّملر اونا «دانشمند» تخلّوصونو وئرمیشدیلر. تحصیل دوامیندا فطرت اؤز یوردداشلاری ایله بیرلیکده استانبولدا «بخارا تعلیمِ معارف جمعیتی»ـنی تاسیس ائتدی. بو جمعیت بخارالیلارین اؤزآرا مادّی-معنوی ییغیشماسی وظیفه‌سینده ایدی. بو دؤورده گنج تورکلر انقلابی یئنی بیر حرکت اولاراق استانبولدا آغیر سیاسی فضا یاراتمیشدی. بو سیاسی وضعیت و گنج تورکلر حرکتینین دوشونجه‌سی عبدالرئوف فطرته ده اثر گؤرستدی. بو شرایطده فطرت شرق ادبیاتی، صنعتی و تاریخینی اوخویوب اؤرگشدی. ترقّیده اولان تورک ادبیاتی واسطه‌سییله غرب ادبیاتینی دا تانیدی. غرب و شرق آراسیندا اختلافلاری اؤز گؤزویله گؤروب بونون ندنلرینه درینجه فیکیرلشدی.

سیاسی اجتماعی چالیشمالار

فطرت وطنی بخارایا قاییداندان سونرا بیر جدیدچی صفتینده خلقی معرفت و مدنیّته چاغیرماق اوچون یورولمازدان چالیشدی. او معلّم صفتینده بخارانین بؤلگه‌لرینه گئدیب، جدیدچیلیک غایه‌لرینی تبلیغ ائتدی. میلادی ۱۹۱۵-جی ایلدن «یاش بخارالیکلر» حرکتینین سول قاناتینا باشچیلیق ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایله‌جه بیرلیکده اولان بخارا جدیدچیلری ایکی قسمه بؤلونوب، عبدالواحد بورهانوف باشچیلیغیندا اولان بؤلوم قدیم یولو دوام ائدیب، یالنیز معرفت و مدنیت تبلیغی یولونو توتدو. باشقا بؤلوم عبدالرئوف فطرت و فیض الله خوجایئو کیمی کیمسه‌لر باشچیلیغی ایله معرفت و مدنیت ساحه‌سینده چالیشماقدان علاوه، بخارا امیری ایله ده قارشی قارشییا دوردولار. بو بؤلونوشه اوچ سبب واریمیش:

  • تورکیستان اؤلکه‌سی و او جمله‌دن بخارا امیرلیگینده‌کی روس امپراطورلوغو و بخارا امیرلیگینین ظلمونون حددن آشماسی
  • بولشویکلرین محلّی خلق آراسیندا یورودن تبلیغاتلارا اینانماق
  • محلّی خلق وکیللرینین سیاسی خلاءده ساخلانماقلاری و اونلارین سیاست و اونون هدفلریندن خبرسیزلیکلری

فطرت ۱۹۱۷-جی ایلین فوریه آیینین واقعه‌لری و جدیدچیلرین بخاراداکی وضعیتینین چتینلشمه‌سیندن سونرا سمرقنده کؤچوب، ۱۹۱۷-جی ایلین آوریل آییندان ۱۹۱۸-جی ایلین مارسیناجا «حریّت» جریده‌سینی یاییملادی.

ادبی یارادیجیلیق

وفات

خاطرلرده

قایناقلار

اؤزبک تورکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abdurauf Fitrat»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۱۰ ژوئن ۲۰۱۹ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

  1. ^ عبدالرئوف فطرت (اؤزبک تورکجه‌سی). کتبخانه (Kutubxona).