عبدالرئوف فطرت: نوسخهلر آراسینداکی فرق
کبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== سیاسی اجتماعی چالیشمالار == |
== سیاسی اجتماعی چالیشمالار == |
||
فطرت وطنی بخارایا قاییداندان سونرا بیر جدیدچی صفتینده خلقی معرفت و مدنیّته چاغیرماق اوچون یورولمازدان چالیشدی. او معلّم صفتینده بخارانین بؤلگهلرینه گئدیب، جدیدچیلیک غایهلرینی تبلیغ ائتدی. میلادی ۱۹۱۵-جی ایلدن «یاش بخارالیکلر» حرکتینین سول قاناتینا باشچیلیق ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایلهجه بیرلیکده اولان بخارا جدیدچیلری ایکی قسمه بؤلونوب، عبدالواحد بورهانوف باشچیلیغیندا اولان بؤلوم قدیم یولو دوام ائدیب، یالنیز معرفت و مدنیت تبلیغی یولونو توتدو. باشقا بؤلوم عبدالرئوف فطرت و فیض الله خوجایئو کیمی کیمسهلر باشچیلیغی ایله معرفت و مدنیت ساحهسینده چالیشماقدان علاوه، بخارا امیری ایله ده قارشی قارشییا دوردولار. بو بؤلونوشه اوچ سبب واریمیش: |
|||
* تورکیستان اؤلکهسی و او جملهدن بخارا امیرلیگیندهکی روس امپراطورلوغو و بخارا امیرلیگینین ظلمونون حددن آشماسی |
|||
* بولشویکلرین محلّی خلق آراسیندا یورودن تبلیغاتلارا اینانماق |
|||
* محلّی خلق وکیللرینین سیاسی خلاءده ساخلانماقلاری و اونلارین سیاست و اونون هدفلریندن خبرسیزلیکلری |
|||
فطرت ۱۹۱۷-جی ایلین فوریه آیینین واقعهلری و جدیدچیلرین بخاراداکی وضعیتینین چتینلشمهسیندن سونرا سمرقنده کؤچوب، ۱۹۱۷-جی ایلین آوریل آییندان ۱۹۱۸-جی ایلین مارسیناجا «حریّت» جریدهسینی یاییملادی. |
|||
== ادبی یارادیجیلیق == |
== ادبی یارادیجیلیق == |
۱۰ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۲ نوسخهسی
عبدالرئوف فطرت | |
---|---|
آد | عبدالرئوف فطرت |
قیسا بیلگی | یازار، اورتا آسیا جدیدچیلیک حرکتینین اساسچیلاریندان |
دوْغوم تاریخ | میلادی ۱۸۸۶ بخارا، بخارا امیرلیگی |
اؤلوم تاریخ | میلادی ۱۹۳۸-جی ایلین اکتبر آیینین دؤردو تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جمهوریتی |
اؤلوم سببی | اعدام اولونوب |
میللیت | تورک، اورتا آسیا اؤزبکلریندن |
آیری آدلار | عبدالرئوف عبدالرحمن اوغلو فطرت |
تحصیل | میر عرب مدرسهسی، استانبول دارالفنونو، مسکو شرق تانیماق انستیتیوسو، لنینگراد دؤولت بیلیم یوردو، سمرقند عالی پداگوژی انستیتیوسو، تاشکند دیل و ادبیات انستیتیوسو |
عبدالرئوف فطرت (۱۸۸۶، بخارا، بخارا امیرلیگی - ۱۹۳۸، تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جومهوریتی) بؤیوک تورک تاریخچی، یازیچی، شاعیر، ترجمهچی، دیلچی و سیاستچیسی. عبدالرئوف فطرت جدیدچیلیک حرکتینده چالیشانلاردان بیری و اورتا آسیادا ان آدلیم جدیدچی ایدی. تورکیهده گنج تورکلر حرکتیندن الهاملانیب، بخارادا «یاش بخارالیکلر» (گنج بخارالیلار) حزبینی اساس قویوبدور.
حیات
عبدالرئوف فطرت میلادی ۱۸۸۶-جی ایلده بخارا شهرینده ضیالی بیر عائلهده آنادان اولموشدور. آتاسی تجارت ایشی ایله مشغول اولماسی اوچون ۱۹۱۸-جو ایلهجه کاشغر شهرینده قالاردی. عبدالرئوف اوشاقلیق چاغلاریندا آناسی بیبیجان تربیهسینده اولدو و اوندان نوایی، اویسی، زیب النساء، بیدل و فضولی کیمی بؤیوک شاعرلرین غزللرینی دینلهدی.[۱] ایلک تحصیلینی اسکی میر عرب مدرسهسینده آلدی. میلادی ۱۹۰۲-۱۹۰۳-جو ایللرده آتاسی ایله بیرلیکده حج سفرینه چیخدی و اونو اداء ائتمک یولوندا حجاز، آنادولو، قافقاز، ایران، افغانیستان و هیندوستاندا سیاحت ائتدی. ۱۹۰۶-جی و ۱۹۰۸-جی ایللر آراسیندا روسیهنین قازان، نیژنی نووگرود، سنت پترزبورگ، یاروسلاول و موسکو شهرلرینده اولدو. ایگیرمینجی عصرین باشلانیشیندا تشکیل تاپان تربیه اطفال جمعیتی یاردیمی ایله ۱۹۰۸ ایله ۱۹۱۳-جو ایللر آراسیندا استانبولدا واعظان مدرسهسینده تحصیل ائدیب و ادبی یارادیجیلیغا باشلادی. استانبولدا تحصیل آلدیغی ایللرده عبدالرئوفون بیلیمی و ذهنینین تیزلیگی اوچون استادلار و معلّملر اونا «دانشمند» تخلّوصونو وئرمیشدیلر. تحصیل دوامیندا فطرت اؤز یوردداشلاری ایله بیرلیکده استانبولدا «بخارا تعلیمِ معارف جمعیتی»ـنی تاسیس ائتدی. بو جمعیت بخارالیلارین اؤزآرا مادّی-معنوی ییغیشماسی وظیفهسینده ایدی. بو دؤورده گنج تورکلر انقلابی یئنی بیر حرکت اولاراق استانبولدا آغیر سیاسی فضا یاراتمیشدی. بو سیاسی وضعیت و گنج تورکلر حرکتینین دوشونجهسی عبدالرئوف فطرته ده اثر گؤرستدی. بو شرایطده فطرت شرق ادبیاتی، صنعتی و تاریخینی اوخویوب اؤرگشدی. ترقّیده اولان تورک ادبیاتی واسطهسییله غرب ادبیاتینی دا تانیدی. غرب و شرق آراسیندا اختلافلاری اؤز گؤزویله گؤروب بونون ندنلرینه درینجه فیکیرلشدی.
سیاسی اجتماعی چالیشمالار
فطرت وطنی بخارایا قاییداندان سونرا بیر جدیدچی صفتینده خلقی معرفت و مدنیّته چاغیرماق اوچون یورولمازدان چالیشدی. او معلّم صفتینده بخارانین بؤلگهلرینه گئدیب، جدیدچیلیک غایهلرینی تبلیغ ائتدی. میلادی ۱۹۱۵-جی ایلدن «یاش بخارالیکلر» حرکتینین سول قاناتینا باشچیلیق ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایلهجه بیرلیکده اولان بخارا جدیدچیلری ایکی قسمه بؤلونوب، عبدالواحد بورهانوف باشچیلیغیندا اولان بؤلوم قدیم یولو دوام ائدیب، یالنیز معرفت و مدنیت تبلیغی یولونو توتدو. باشقا بؤلوم عبدالرئوف فطرت و فیض الله خوجایئو کیمی کیمسهلر باشچیلیغی ایله معرفت و مدنیت ساحهسینده چالیشماقدان علاوه، بخارا امیری ایله ده قارشی قارشییا دوردولار. بو بؤلونوشه اوچ سبب واریمیش:
- تورکیستان اؤلکهسی و او جملهدن بخارا امیرلیگیندهکی روس امپراطورلوغو و بخارا امیرلیگینین ظلمونون حددن آشماسی
- بولشویکلرین محلّی خلق آراسیندا یورودن تبلیغاتلارا اینانماق
- محلّی خلق وکیللرینین سیاسی خلاءده ساخلانماقلاری و اونلارین سیاست و اونون هدفلریندن خبرسیزلیکلری
فطرت ۱۹۱۷-جی ایلین فوریه آیینین واقعهلری و جدیدچیلرین بخاراداکی وضعیتینین چتینلشمهسیندن سونرا سمرقنده کؤچوب، ۱۹۱۷-جی ایلین آوریل آییندان ۱۹۱۸-جی ایلین مارسیناجا «حریّت» جریدهسینی یاییملادی.
ادبی یارادیجیلیق
وفات
خاطرلرده
قایناقلار
اؤزبک تورکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abdurauf Fitrat»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۱۰ ژوئن ۲۰۱۹ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- ^ عبدالرئوف فطرت (اؤزبک تورکجهسی). کتبخانه (Kutubxona).