محمد ایقبال
محمّد ایقبال (اوردوجا: محمد اقبال، هیندجه: मुहम्मद इक़बाल؛ ۹ نووامبر ۱۸۷۷ – ۲۱ آوریل ۱۹۳۸) — پاکیستان شاعری، فیلوسوفو، سیاست‌چی‌سی.
حیاتی
[دَییشدیر]محمّد ایقبال ۱۸۷۳-جو ایلده پنجاب اوستانینین سیالکوت کندین‌ده صوفی عائله‌سین‌ده آنادان اولموش‌دور. ایلک تحصیلینی دینی علملر و قورانی کریم اوزره آلمیش‌دیر.مدره‌سه تحصیلینی بیتیردیک‌دن سونرا ، عرب و فارس دیلی معلمینین مصلحتیله موسلمان خالقلارینین ادبیاتینا ماراق گؤستره‌ن ایقبال لاهوردا آلی تحصیلینی باشا ووردوقدان سونرا شرق دیللری فاکولته‌سین‌ده معلم ایشلمیش‌دیر.
محمّد ایقبالین ایلک شعرلرینین درجی ده بو ایللره تصادف ائدیر. ۱۹۰۵-جی ایلده کمبریج بیلیم‌یوردونین فلسفه و اقتصادیات فاکولته‌سینی بیتیره‌ن ایقبال لندندا یاشادیغی ۳ ایل عرضینده عرب دیلی و ادبیاتی فاکولته‌سین‌ده معلم ایشله‌مکله یاناشی، لندندا بؤیوک اکس-سدایا سبب اولان بیر سیرا کونفرانسلار تشکیل ائتمیش‌دی. بورادا اولدوغو مدت‌ده حقوق تحصیلینی ده باشا ووراراق پروکورورلوق دیپلومونو آلدیق‌دان سونرا آلمانین مونهن شهرینه گئدن محمّد ایقبال فلسفه اوزره دوکتورانتورا پیلله‌سینی ده تاماملامیش‌دی.
۱۹۰۸- جی ایلده هیندوستانا گدن و اورادا بؤیوک حئیران‌لیق و جوشغو ایله قارشیلانان محمّد ایقبال اؤلکه‌نین سیاسی هیاتیندا فعال ایشتیراک ائتمیش و خالقینی بو مسئله‌ده مااریفله‌نمه‌سی و ایستیقامتله‌نمه‌سی یولوندا بؤیوک ایشلر گؤرموش‌دور. اونون بو مسئله‌ده شوعاری " سیاست – چالیشماق ، عزت و شرفه دعوت‌دیر." ایدی.
محمّد ایقبالین " موسلمان هیند موجاهیدلری " تخلّوصو ایله یازدیغی شعرلری هیندوستان‌داکی موسلمانلارین اینگیلیس موستملکه‌چیلرینه قارشی موباریزه‌سینه تکان وئرمیش، پاکیستانین موستقیل بیر دؤولت هالینا گلمه‌سینه دولایی اولاراق ایستیمول اولموش‌دور. اونون بو ساحه‌ده م. آکیف ارسویا بنزدیلمه‌سی ده تصادۆفی دئییل‌دیر. محمّد ایقبال اوزون سۆرنخسته‌لیک نتیجه‌سین‌ده ۱۹۳۸-جی ایل آوریل آیینین ۲۱-ده وفات ائتمیش‌دیر.
اثرلری
[دَییشدیر]- اسرار-ı هودی (اسرار و روموز،۱۹۱۵)
- جاویدنامه (۱۹۳۲)
- میسافیر (۱۹۳۴)
- اسرار خودی
- رموز بیخودی (۱۹۱۸)
- پیام مشرق
- بانگ درا
- زبور عجم
- پس چه باید کرد ای اقوام شرق
- مثنوی مسافر
- بال جبرئیل
- ضرب کلیم
- ارمغان حجاز
اشعارین نمونه سی
[دَییشدیر]جهان از عشق و عشق از سینه تست
سرورش از می دیرینهٔ تست
جز این چیزی نمیدانم ز جبریل
که او یک جوهر از آئینهٔ تست
درین بتخانه دل با کس نبستم
ولیکن از مقام خود گسستم
ز من امروز میخواهد سجودی
خداوندی که دی او را شکستم
اناالحق جز مقام کبریا نیست
سزای او چلیپا هست یا نیست
اگر فردی بگوید سر زنش به
اگر قومی بگوید ناروا نیست
دل تو داغ پنهانی ندارد
تب و تاب مسلمانی ندارد
خیابان خودی را داده ئی آب
از آن دریا که طوفانی ندارد
وجودش شعله از سوز درون است
چو خس او را جهان چند و چون است
کند شرح اناالحق همت او
پی هر «کن» که میگوید «یکون» است
به بند صوفی و ملا اسیری
حیات از حکمت قرآن نگیری
بهیاتش ترا کاری جز این نیست
که از «یسن» اوسان بمیری
بخاک ما دلی ، در دل غمی هست
هنوز این کهنه شاخی را نمی هست
به افسون هنرن چشمه بگشای
درون هر مسلمان زمزمی هست
حرم جز قبله قلب و نظر نیست
طواف او طواف بام و در نیست
میان ما و بیت الله رمزیست
که جبریل امین را هم خبر نیست
اگر خاک تو از جان محرمی نیست
بشاخ تو هم از نیسان نمی نیست
ز غمزاد شودم را نگهدار
که اندر سینهٔ پردم غمی نیست
جوانمردی که دل با خویشتن بست
رود در بحر و دریا ایمن از شست
نگه را جلوه مستی ها حلال است
ولی باید نگه داری دل و دست
برون کن کینه را از سینهٔ خویش
که دود خانه از روزن برون به
ز کشت دل مده کس را خراجی
مشو ای دهخدا غارتگر ده
کف خاکی که دارم از در اوست
گل و ریحانم از ابر تر اوست
نه «من» را می شناسم من نه او را
ولی دانم که من اندر بر اوست
شنیدم مرگ با یزدان چنین گفت
چه بی نم چشمن کز گل بزاید
چو جان او بگیرم شرمسارم
ولی او را ز مردن عار ناید
چو اشک اندر دل فطرت تپیدم
تپیدم تا به چشم او رسیدم
درخش من ز مژگانش توان دید
که من بر برگ کاهی کم چکیدم
مسلمان را همین عرفان و ادراک
که در خود فاش بیندر مزلولاک
خدا اندر قیاس مانگنجد
شناسنرا که گوید ما عرفناک
مقام شوق بی صدق و یقین نیست
یقین بی صحبت روح الامین نیست
گر از صدق و یقین داری نصیبی
قدم بیباک نه کس در کین نیست
بسوزد مومن از سوز و جودش
گشود هرچه بستند از گٹودش
جلال کبریائی در قیاش
جمال بندگی اندر سجودش
چه پرسی از نماز عاشقانه
رکوعش چون سجودش محرمانه
تب و تاب یکی الله اکبر
نگنجد در نماز پنجگانه