نوقای اوردا‌سی

نوقای اورداسی
۱۴۴۰–۱۶۳۴
بایراق
پایتخت	کیچیک سارای
عۆموُمی دیللر	نوقای تورکجه‌سی
دین	ایسلام
دؤولت	خاقانات
خان
تاریخی دؤنم
• یارادیلدی	۱۴۴۰
• قورتولوش تزار روسیه‌سی	۱۶۳۴

نوقای اوْردا (نوقایجا:Noğay ordası / Ногай ордасы) — آلتین اوردو ییخیلدیقتان سوْنرا ۱۹-جو یوزیلین سوْنلاریندا قافقاز و دشت قیپچاق بؤلگه‌سینده چنگیزخانین سولا‌له‌سیندن اوْلمایان تورک مانقیت بوْیونون افسانوی رهبری ائدیگئی طرفیندن قۇرولان تورک دؤولتی.

تاریخی

ادیگی لیدرلیین‌ده‌کی بویلارین کونفدراسیا‌سینا مانقیت خاریجینده کونقیرات باشدا اوْلماقلا مۆختلیف بویلار قاتیلماقدای‌دی.

ادیگی اؤنجه تیمورون دستیینی آلان جوجی خان اۇلوسونون خانی توختامیش ایله موجا‌دی‌له ائتمیش آنجاق توختامیشین امیر تیمورا قارشی میدان اوْخوما‌سیندان سوْنرا امیر تیمور ایله اتفاق قوروب توختامیشی مغلوب ائتمیشدیر.

آنجاق ادیگو، چینگیز خانین سویون‌دان گلمدیی اۆچون دؤنمین عنعنه‌سینه گؤره خان اوْلا بیلممیش‌دیر. ۱۳۹۸-جی ایلده جوجی خان اۇلوسونون توغا تیمور خان سولا‌له‌سیندن تیمور قوتلوقو خان اوْلا‌راق سچمیش و اؤزو طرفیندن امیرلرین باشینا تعیین ائدیلمیشدیر. ادیگیین نوه‌لری ده "بی" (بی) یا دا "امیر" عۆنوان لارینی ایشلتمیش‌دیلر.

ایدیل و اۇرال چایلاری آراسینداکی بؤلگده هاکیمیتی کوران ادیگه ۱۴۱۹-جو ایلده اؤلدورولموش و کونفدراسیا نورددین لیدرلیینده داوام ائتمیشدیر. نورددین آزوف دنیزیندن آرال گؤلونه قدر توْرپاغینی گنیشلتمیش‌دیر. بۇ کونفدراسیانین دستیی‌له آستاراخان خانلیغی قۇرولموش‌دور.

۱۵-جی یوزیل‌ده بۇ کونفدراسیونا نوقای اوْلا‌راق خیطاب ادیلمیه باشلامیشتیر. نوگای آدینین چنگیزخانین اوْغوللاریندان بوالین اوْغلو نوقای خاندان گلدیی دوشونولیر.

شرقدن گلن اوْیرات و تورقوت بویلارینین (گۆنوموزده‌کی کالمیکلار) نوقای اوْوا‌سینا یرلشمسی‌له اوْردان قووولموش اوْلان نوقایلار، ۱۶۴۲-جی ایلده اطاعت ائتمیش لر و نوقای اوْردا اوْرتا‌دان قالخمیش‌دیر.

یوسوفون سولال‌سی یوسوپ‌اوف (Юсупов)، اۇروس'اۇن سولال‌سی اۇروس‌اوف (Урусов) آدلی چار روسیاسینین قراف، بارون، دوک عائله‌لری اوْلموش‌دور.

نوگای اوْردا ییکیلدیکتان سوْنرا دا کوبان نوگای، جدیسیکول نوگای، بوجاک نوگای، جانبویلوک نوگای، یدیسان نوگای آدییلا بیلینن نوقایلار وارلیغینی کوروموشتور. بۇنلاردان بیر کیس‌می قیریم خانلیغینین آسکری گۆجو اوْلاراک کوللانیلمیشلاردیر. گئری کالانلار ایسه بیر مۆدت آشاغی ایدیل بوْیون‌دا یاشامیشلاردیر.

گونوموزده نوگای آدینی کوللانان اتنیک گروپ سادجه داغیستانداکی سولالدن اوْلانلاردیر.