غربی تراکیا تورکلری
غربی تراکیا تورکلری (تورکجه: Batı Trakya Türkleri یونانجا: Τούρκοι της Δυτικής Θράκης) بو گون یونان سرحدلری ایچینده‌کی غربی تراکیا بؤلگه‌سینده یاشایان تورک خالقی دیلار. غربی تراکیا تورکلری تورکیه-یونان اهالی موبادیله‌سی چرچیوه‌سی‌نین خاریجینده توتولموش تورک موسلمان جمعیتی اوچون و بو جمعیت ایله بیرباشا علاقه‌لری مؤوجود تورکیه جومهوریتی وطنداش‌لاری‌نین مملکت‌لرینی و یا کؤکلرینی ایفاده ائتمک اوچون ایستیفاده ائدیلن سؤزدور.
یونانین رسمی رقملرینه گؤره تراکیادا 49.000 (تراکیادا یاشایان موسلمان اهالیسی 98.000 ' نین یاریسی) [1] و رسمی اولمایان تخمینه گؤره 130.000 تورک یاشاماقدادیر. غربی تراکیاداکی مدنیت و تحصیل درنک‌لری نین تخمین ائتدیگی رقم ایسه 150.000 -دیر.[۱]
تاریخی[دَییشدیر]
گونوموزده کی غربی تراکیا تورکلری نین منشأیی عوثمانلی فتح‌لری ایله بؤلگه یه آنادولودان یئرلشدیریلن منشایی اوغوز تورک‌لرینه سؤیکنن آنادولو تورک‌لری‌دیر. غربی تراکیا، عوثمانلی ایمپراتولوغو طرفیندن 1363 جی ایلده فتح ائلدیلیشیندن و بؤلگه‌یه تورک‌لرین یئرلشمگه باشلاماسی نین آردیندان 1913-جی ایلده 1. بالکان دؤیوشو ایله بولغاریستانا کئچنه قدر 549 ایل عوثمانلی حاکیمیتینده قالمیشدیر. بؤلگه یه 1357-1359 ایللری آراسیندان آنادولودان تورک کؤچلری سیخ بیر شکیلده رئال‌لاشمیشدیر. 1360-جی ایله عایید سندلرده بو بؤلگه ده تورکجه آدلار داشییان بیر چوخ کند وفرمانین قورولموش اولدوغو گؤرولمکده دیر.
15 مه 1922 تاریخینده غربی تراکیا مودافیعه و حوقوق جمعیتی نین آنکارا حؤکومتینه موراجیعتی:
" غربی تراکیانین گله‌جگی خالقی نین رأیینه موراجیعت ائده رک تعیین اولونمالی‌دیر. بو بؤلگه ده کوْشوکاواک، أیری‌دره، کیرجاعالی، ساری شابان قزالاریندا تورکدن باشقا بیر عونصور یوخدور. گومولجینه، ایسکئچه، آهی‌چلبی، دراما، کاوالا، نئوره‌کوپ‌دا دا یوزده سکسنی چوخ سیخ بیر تورک اکثریتی واردیر. مئریچ ایله اوُستروُما آراسینداکی تورک اکثریتی یوزده یئتمیشی اولوشدورماقدادیر. تورپاغین یوزده سکسن بئشی تورک‌لرین الینده دیر. میثاق میلّي غربی تراکیانی اونوتمامیشدیر. میلّی حؤکومت، غربی تراکیا اوچون نوفوذونو داها چوخ ایستیفاده ائتمه‌لی‌دیر. "
آنادولودا یونان‌لارین مغلوبیته اوغرادیلماسی نین آردیندان بؤلگه ده یونان‌لارا قارشی آخین‌لار و باسقین‌لار 1923-جی ایلین ژوئیه آیینا قدر داوام ائتمیشدیر. آنکارا حؤکومتی طرفیندن 24 ژوئیه 1923-جی ایلده ایمضالانان لوزان باریش آنلاشماسینا گئدن تورک هئیتینه وئریلن بخشنامه‌ده غربی تراکیانین گله‌جگی نین رفراندم یولو ایله بلله‌نه‌جگی ایدی لاکین لوزان آندلاشماسی ایله غربی تراکیا یونانا بوراخیلدی. لوزان باریش آندلاشماسینا گؤره غربی تراکیا تورکلری میلّی دئییل، دینی آزلیق استاتوسوندادیر. آنلاشمایا گؤره آدلاندیریلمالاری موسلمان آزلیق‌دیر.
1923-جی ایلده 191،699 اولان غربی تراکیا اهالیسی نین 129،120-سی تورک (%67)، 33،910-و یونان (%18)، 28،669-و بولغار گئری قالان اهالیسی ایسه آز بیر ائرمنی و یهودی جمعیتی تشکیل ائدیر.
| شهرلر | تورک | یونان | بولغار | یهودی | ائرمنی |
|---|---|---|---|---|---|
| گومولجینه | 59،967 | 8،834 | 9،997 | 1،007 | 360 |
| دده آغاج | 11،744 | 4،800 | 10،227 | 253 | 449 |
| صوفولو | 14،736 | 11،542 | 55،490 | – | – |
| ایسکئچه | 42،671 | 8،728 | 522 | 220 | 114 |
| توپلام | 129،120 | 33،910 | 26،266 | 1،480 | 923 |
غربی تراکیاداکی اهالی نین بؤیوک اکثریتینی تورک‌لرین تشکیل ائتدیگی سببی ایله غربی تراکیا تورکلری 1923-1924 تورکیه-یونان اهالی موبادیله‌سینیدن معاف توتولموشلار آنجاق لوزانداکی گؤروشمه‌لرده، مئستا-کاراسو ایله مئریچ چایی آراسی غربی تراکیا اولاراق قبول ائدیلدیگیندن، مستا ایله اوُستروُما چایلاری آراسیندا قالان کاوالا، دراما، سئرئز بؤلگه‌لرینده کی تورک‌لر موبادیله‌یه تابع اولموشلار و تورکیه‌یه گلمک مجبوریتینده قالمیشلار.
غربی تراکیا تورک لری نین اهالی قورولوشو اوزرینده بؤیوک ضربه یاراتمیش خوصوصی بیر فاکتور یونان حؤکومتی نین بو اؤلکه نین وطنداش‌لیق قانونو متنینده 1955-1998 ایللری آراسیندا موحافیظه ائتدیگی و اینسان حوقوق‌لارینا اساسدان ضیدّ اولان " مادّه 19 " اولموشدور. بو مادّه چرچیوه سینده یونان حؤکومتی نین " ائتنیک باخیمدان " یونان اولمایان وطنداش‌لارین وطنداش‌لیغینی فسخ ائتمه حاقی باقی قالمیش و غربی تراکیالی و یا اون ایکی آدالی تورک لر، آتا تورپاق‌لاریندا وطنداش‌لیق حوقوق‌لارینی بو مادّه داخیلینده ایتیرمیشدیلر. بو قانون 1998-جی ایلده کئچمیشی تلافی ائتمه‌دن قووّه دن قالدیریلمیشدیر.[۲]
قایناق[دَییشدیر]
- ^ Western Thrace Minority University Graduates Association 2009
- ^ Batı Trakya Türk toplumu Avrupa Federasyonu'nun basın bildirisi. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-09-27. یوْخلانیلیب2020-09-08.