سورفکتانت
سورفَکتانت (سطح ده چالیشان مادّه)
[دَییشدیر].png)
سورفَکتانت لار (اینگیلیسجه: Surfactant)، بیر «سو سئور» باشیٛ و بیرده «سودان قاچار» قویروغو اۇلان، اُرگانیک (آلی) مولکول لارا دئییلیر. بو مولکول لار سو مۇحیطینده اۇلدوقلاریٛندا، اوّلجه سویون اۆزۆنه کؤچۆب اۇنو تام اؤرتمه یه چالیٛشیٛرلار، داها سۇنرا سویون ایچینده قویروقلاریٛن بیربیرینه یاپیٛشدیٛراراق «مایسئل» دئییله ن یوماقلار یارادیٛرلار. بئله لیکله، «سودان قاچار» قویروقلاریٛنیٛ سودان اوزاق توتاراق، سیستئمین ائنئرژیسینی آزالتماغا چالیٛشیٛرلار. [۱]
سورفکتانت لار سویون اۆزۆنده جذب اوْلدوقلاریٛندا٬ سویون «اۆز گئریلیمینی» (surface tension) آزالدیٛرلار و اوْنون راحاتلیٛقلا گَرنه شیب٬ منبسط اوْلماسینا کؤمک اوْلورلار. بیر باشقا یاندانسا٬ «سودان قاچار» قویروقلاریٛنیٛن یاغ مولکول لاریٛنیٛ سئودیکلری نتیجه سینده٬ مایسئل لر اؤز مرکزلرینده یاغلار اۆچۆن چوْخ مۆساعید بیر موْحیط یارادیٛرلار. بو مئکانیزمایلا، هم سویو کؤپۆردۆب و هم یاغلاری مایسئل لرین ایچینه چکیرلر و بئله لیکله٬ طبیعی شرط لرده بیر بیریله قاریٛشمایان «سو» و «یاغیٛ»٬ باریٛشدیٛریٛرلار. ائله بونون اۆچۆنده، بو مادّه لر بیر چۇخ صنعت ده ایستیفاده اۇلونورلار؛ میثال اۆچۆن: گؤزللیک و اؤزباخیٛم صنعتی (صابون، شامپو و اَل-اۆز کئرئملری کیمی)، نفت صنعتی، اَکینچیلیک صنعتی (آفت اؤلدۆرۆجۆلر کیمی)، داوا فورمولاسیونلاری و ساغلیٛق صنعتی، توْخوماچیٛلیٛق (نسّاجی) صنعتی٬ بۇیاق (رنگ) صنعتی٬ یوما - آغارتما صنعتی (دیئتئرجئنت لر کیمی) و داها نئجه لری.
سورفکتانت چئشیدلری
[دَییشدیر]
سورفکتانت لاریٛن باش بؤلۆمۆنۆن، ائلئکتریک یۆکلۆ اۇلوب اۇلماماسی اساسیٛندا٬ اونلاریٛ دؤرد فرقلی دسته یه بؤلمه ک اۇلور:
- یۆکسۆزلر (غیر یونی)٬
- منفی یۆکلۆلر (آنیونی)٬
- مۆثبت یۆکلۆلر (کاتیونی)،
- منفی - مۆثبت یۆکلۆلر (آمفوتِریک).