آلکان

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
ان ساده آلکان اولان مئتان

آلکانلار ( دویموش کاربوهیدروژنلر و یا پارافینلر) المنتلری آنجاق کاربون (C) و هیدروژئن (H) اولان و CnH۲n+۲ فورمولونا جواب وئرن دویموش کاربوهیدروژئنلردیر. مثلاً بیر کاربونو اولان مئتانین فورمولو CH4، ایکی کاربونو اولان ائتانین فورمولو C۲H6 کیمی یازیلیر.

آلکانلاردان بیر هیدروژن چیخاریلماسی ایله الده ائدیلن گروپا آلکیل گروپو (رادیکال گروپ) دئییلیر و 'R' ایله گؤستریلیر. مثلاً متاندان بیر هیدروژن چیخاریلیرسا متیل (CH۳)، ائتاندان بیر هیدروژن چیخاریلیرسا ائتیل (C۲H5) الده اديلير. بو موليکوللار داها بير رابيطه داها ياراداراق کربوهيدروژن زنجيرينه باغلانير.

یوخاریدا قئید اولوندوغو کیمی آلکانلارین عمومی فورمولو CnH۲n+۲ کيمي يازيلير. آلکانلارين شاخلنمه‌سي اۆچون، فورمولداکي ن ساييسينين ۳-دن بؤيوک (n>۳)، حالقالي (تسيکلو) حاليندا اولا بيلمه‌سي اۆچونسه ۲-دن بؤيوک اولماليدير (n>۲).

آلکانلاردا ایزومرلیک[دَییشدیر]

اوچ کاربوندان آرتیق کاربونو اولان آلکانلاردا ایزومئریلیک خوصوصیتی واردیر. ان ساده ایزومئر، شاخلنممیش اولان نورمال (n-) ایزومئردیر. بو ایزومر شاخه‌لنرک چوخ سایلی ایزومرلر یارادا بیلر. کاربونون سایی آرتدیقجا شاخلنمه نوعو و سایی آرتدیغیندان ایزومر سایی دا آرتار.

آدلاندیرما[دَییشدیر]

آلکانلارین سیستئملی اولاراق آدلاندیریلمالاری IUPAC آدلاندیرما سیستئمی ایله، ینی، بین الخلق نومنکلاتورادان ایستیفاده اولونور:

  1. مولئیکولدا ان اوزون کاربون زنجیری سئچیلیر و شاخلنمه یاخین اولان طرفدن باشلایاراق کاربون آتوملاری مؤمرلنیر؛
  2. کیچیک رادیکاللاردا (CH۳- və s.) بيرلشميش کاربون آتوملاريندان باشلاياراق اونلارين نؤمره‌سي و مووافيق عوضئديجي قروپون آدي گؤستريلير؛
  3. کاربوهیدروژئن زنجیریندکی کاربون آتوملارینین سایینا اویغون گلن آلکانین آدی دئییلیر. عئینی رادیکاللار یونان سایلاری دی-، تری-، تئترا-، پئنتا-، و س. ایله گؤستریلیر.

آشاغیدا آلکانلارین هومولوژی آرتیمی وئریلمیشدیر:

  • CH4: metan
  • C۲H6: etan
  • C۳H8: propan
  • C4H۱0: butan
  • C5H۱۲: pentan
  • C6H۱4: heksan
  • C7H۱6: heptan
  • C8H۱8: oktan
  • C9H۲0: nonan
  • C۱0H۲۲: dekan