اوتیز ایمنی البلغاری
گبدرحیم (عبدالرحیم) اوتیز ایمنی البلغاری ـ (اصل آدی عبدالرحیم عثمان[۱]؛ باشقوردجا. Ğәbdеrəhim әl-Bolğari غبدئرهیم ال-بولغاری، تاتارجا. Габдерәхим Гусман Утыз Имәни әл-Болгари قابدئرهیم قوسمان اوقیلی اوتیز-ایمنی ال-بولقاری[۲]؛ د.1752 — اؤ.1836 (بعضی منبعلره گؤره 1754—1834) — تاتار[۳][4][5][6] و باشقورد[7] شاعیری، عالیم، دین خادیمی و معاریفچی. ایسلام دونیاسیندا همچنین قدیم قورآنین ایتیریلمیش حیصه‌لرینین برپاچیسی کیمی تانینان عالیم (خه‌لیفه عوثمانین یازدیغی قورانی).[8]
حیاتی
[دَییشدیر]بیوقرافیک معلوماتلار ضیدیتلیدیر. بئله کی، ق. قاضیز، ک. ناسیری، ق. راهیم و ق. ساقدینین فیکرینجه قابدرهیم اوتیز ایمنی 1730-جو ایلده آنادان اولوب، و 1815-جی (یاخود 1816-جی) ایلده وفات ائدیب. لاکین عنعنه وی وئرسییالارا اینانساق قابدرهیم 1754-جو ایلده آنادان اولوب. آتاسی عوثمان، اونون آنادان اولماسینا قدر وفات ائدیب و آناسی قافیفا قابدرهیمین ده آنادان اولدوغو دوغما کندی اوتیز-ایمنه قاییتماغا مجبور اولموشدو. قابدرهیم این 2-3 یاشی اولاندا آناسی دا وفات ائدیر. او، قوهوملارینین هیمایه‌سینده بؤیویوب باشا چاتیر. ائرکن یاشدا آولون مدرسه‌سینده و موللا ویلدانین یانیندا تحصیل آلماغا باشلاییر.
قابدراخیم تعلیمده (تهسیلد) بؤیوک مووففقیتلره نایل اولور و زامانلا مدرسه‌نین موعلیمی ده اولور. الده ائتدیگی بیلیکله کیفایتلنمیه‌رک اورئنبورق قوبئرنییاسینین تاتار کارقالاسی کندینه گئدیر. بو کندده او واخت جنوبی اورالداکی ان بؤیوک موسلمان تحصیل موسسیسه‌لری کومپلئکسی یارانمیشدی. بو کومپلئکسین مدرسه‌سینده والید ایبن محمد ال-امیندن درس آلمیشدیر (والید ایبن محمد امین ال-کایبیچی ال-کارقالی). والید ایشان صوفی قارداشلیغی جمعیتی اولان نقشبندیییه-موجددیدیییه‌نین شئیخی ایدی. بو جمعیت شئیخ فایزخان ایبن خوزیرخاندان اؤز باشلانغیجی گؤتورور. اونون مشهور طلبه‌لری آراسیندا آبدولجاببار ایبن آبدوررهمان ات-تایسوقانی، احمد ایبن حسن ال-مسته‌کی،قوبایدوللا ایبن جفر ال-کیزلئوی، جاقفار ایبن ایمای ال-بیکمتی، قوتلوهمد ایبن زاهید اد-دوسماتی، ماقاز ایبن بئگمهممد ال-کارامالی، نعمتوللا ایبن قوومار ال-اوتارینین آدلارینی قئید ائده بیلریک.
علمی و یارادیجیلیق فعالیتی
[دَییشدیر]قابدرهیم اوتیز ایمنینین تخمیناً 60 اثری قورونوب ساخلانیلمیشدیر. اونلاردان یاریدان چوخو پوئزییا، دیگر قیسمی ایسه لینقویستیکا، فلسفه و دین اوزره علمی اثرلردیر. قابدرهیم اوسمان باشقیرد پوئزییاسینی قزل، حیکمت، مرثیه،بایاتی کیمی ژانرلارلا زنگینلشدیرمیشدیر. محمد قزه‌لینین "ایهیا ال-قولومد اد-دین" (دین حاقیندا ائلملرین یئنیدن جان وئریلمه‌سی") کیتابینا، جمعی ار-روموز" (یشاره‌لرین جمعی") درسلیگینه و دیگر اثرلره دایر شرحلری-لوغتلری ترتیب ائتمیشدیر.
قابدرهیمین پوئتیک اثرلرینه میثال اولاراق "قاواریف از-زامان" (دؤورون تحصیللی اینسانلاری")، "ابیاتی تورکیفی-فزیلتی گیلم" ("بیلیگین مئیارلای حاقیندا تورک بایاتیلاری") "تنزیه ال-افکار فی نصیحت ال-اهیار" ("دوشونجه‌نی تمیزله‌ین تعلیملر") و باشقا اثرلرینی قئید ائده بیلریک. قابدرهیم اوسمان اؤز اثرلرینده وارلیلاری، حیله گر موللالاری و آجگؤز ایشانلاری موهاکیمه ائدیر.[9]
همچنین باخ
[دَییشدیر]قایناق
[دَییشدیر]- ^ Хусаинов Г. Б. Габдрахим Усман. // Башкортостан: краткая энциклопедия. — Уфа: Научное издательство «Башкирская энциклопедия», 1996. — 672 с. — С. 218.
- ^ М. Усманов. Габдерәхим Утыз Имәни әл-Болгари: чор, иҗат һәм мирас // Габдерәхим Утыз-Имәни әл Болгари. Шигырьләр, поэмалар. Казан, 1986.
- ^ Литературный энциклопедический словарь / М.: Советской энциклопедии, 1987.[دائمی اولو باغلانتیلی]