جومله
جمله - بیتمیش فیکری ایفاده ائدDemon21390Demon21390نDemon21390 سؤز و یا سؤزلرین بیرلشمه سی. مقصديميزي تام اولاراق ايضاح ائدن سؤز دؤزؤنلرینه (سلسله لرینه - سرياللارينا) جوملDemon21390ه دئييريک.
جومله خوصوصيتلري:
جومله بؤيوک حرفله باشلانار.
جومله لرين سونونا نؤقته، سوال ايشاره سي و يا نيدا ايشاره سي قويولار.
بو ايشاره لردن سوْنرا گلن جومله لرين باش حرفلري بوروک يازيلار.
جوملنين ائلئمئنتلري(اؤیه لری)
سؤزلرين جومله ده کي وظيفه لرينه جومله نين اؤرئلئري دئييلير. بير جومله ده اوچ نؤوع ائلئمئنت اولار.
يوکلم، اؤزنه(موبتدا)، تؤملچ(تامامليق)
جومله نؤوعلري (يوکلملرينه گؤره):
يوکلملرين گؤره جومله لر ايکييه آيريلار:
آ. فعل(حرکت) جومله سي: يوکله مي فعل(حرکت) اوْلان جومله لردير.
سينجاب آغاجا ديرماشدي.
ب. ایسم(آد) جومله سي: يوکله مي آد سويوندان اوْلان جومله لردير.
اورمیه گؤزل بير شهردير.
یاپیلارینا(ستروکتورلارينا) گؤره جومله لر
آ. یالین(ساده، بسیط) جومله: تک تک بير دوشونجه ني ايضاح ائدن سؤز سئريالينا یالین جومله دئييلير.
ايشيقلار پارچا پارچا سانکي آياقلاريميزين ديبينده سؤنوردو.
ب. بیرلشیک(بيرلشميش) جومله: تاملايان و تاملانان جوملجيکلردن قورولموش سؤز سئريالينا بیرلشیک(بيرلشميش) جومله دئييلير.
آنام گلمه دن بولاشیکلاری(قاب- قاجاقلاري) یکالامالییق(يوماليييق)
ج. سيرالي جومل: آراسيندا آنلام ماراقي اولمايان موستقيل جومله لرين وئرگول يا دا نؤقته لي وئرگول کؤمگييله بير-بيرينه باغلانماسيندان عيبارت اوْلان جملئلئردير.
خالق اويونلاري اوينايارکن، اللر راحات، آياقلار جانلي، باشلار ديکلشر و اينسان سسي موزیکه(موسيقييه) اشلیک(يولداشليق) ائدر.
د. باغلي جومله: آنلامجا(آنلام طرفيندن) آرالاريندا ایلگی(ماراق) اوْلان جومله لرين باغلاييجيلارلا باغلانماسيندان عيبارت اوْلان جملئلئردير.
اورتا بولاقدان ساغا دؤنوب و اورمانا(مئشه يه) گيرينجه، گؤزل بير چيچک قوخوسو، بوکئتي( چیچک) ايله قارشيلاشارسينيز آما؛ بۇ سيزي يانيلتماسين.
ديزيليشلئرينئ(ردیف لرینه) گؤره جومله لر
قوراللی(نظاملي) جومله، دوریک(آشميش) جومله
آ. قوراللی(نظاملي) جومله: يوکله مي سوندا اوْلان جومله لردير. بۇ چئشيت جومله لر قايدايا اويغون قورولدوقلاري اۆچون قوراللی جومله دئييريک.
حسن، برکت يوکلو باهارا موتور سسلرييله اوياندي.
ب. دوریک(آشميش) جومله: يوکله مي باشدا و يا اورتادا اوْلان جومله لردير. بۇ چئشير جومله لره دوریک(آشميش) جومله دئييريک.
سيلکيندي قارانليغيندان پئرئل پئرئل(ترته ميز) سحرلره.
آنلاملارينا گؤره جومله نؤوعلري
يوکلم آنلاملارينا (آنلاملارينا) گؤره جومله لر بئشه آيريلار.
1. اولوملو(موثبت) جومله: حرکتين ائديلديگي يا دا ايشين اوْلدوغونو بيلديرن جومله لردير.
گونش آخشاملاري ائرکن باتير.
2. اولومسوز(منفي) جومله: ايشين و ائلمین(حرکتين) ائديلمه ديگيني بيلديرن جومله لردير. اولومسوز(منفي) جومله، فعلی جومله لرينده کي يوکلمين سونونا " -مئ " اولومسوزلوک(منفيليک) علاوه ، اينديکي زامان کيپي نين سونونا گلديگينده دارالار. " -مي، -مي، -مو، -مو " حاليني آلار.
موعليم افندي هئچ چاشماز. آيسئل نزاکتلي دئييل.
3. اؤنلم(نيدا) جومله سي: سئوينج، قورخو، حئيرت و کدر کيمي دويغولاري ايضاح ائدن جومله لردير.
واه واه، چوخ اؤزؤلدوم (کدرلنديم). آا، سن نه ائديرسن؟
4. سورو(سوال) جومله سي: بير ايشين، ائلمین(حرکتين) اوْلوب اولماديغيني سوران(سوروشان)، ایچریینی(مضمونونو) آراشديران جوملئردير.
سنه کيم باخدي؟ هانسي اويونچونو گؤردون؟
5. شرط جومله سي: بير ايشين یاپیلماسینی(ائديلمه سيني)، بير باشقا ايشين ائديلمه سي شرطينه باغلي ائدن جومله لردير.
پولو گؤتورسم، دوغرو ائوه دؤنه جگم .