بیرینجی مکزیک ایمپیراتورلوغو
Mexican Empire Imperio Mexicano (ایسپانیا دیلی) | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۸۲۱–۱۸۲۳ | |||||||||||||||
 Flag
 Imperial Coat of arms
| |||||||||||||||
| شوعار: Religión, Independencia, Unión "Religion, Independence, Union" | |||||||||||||||
.svg) | |||||||||||||||
| پایتخت | مکزیکو سیتی | ||||||||||||||
| عۆموُمی دیللر | ایسپانیا دیلی | ||||||||||||||
| دین | کاتولیک کلیساسی | ||||||||||||||
| دؤولت | مشروطیت | ||||||||||||||
| Emperor | |||||||||||||||
• ۱۸۲۲–۱۸۲۳ | Agustín I | ||||||||||||||
| Regent | |||||||||||||||
• ۱۸۲۱–۱۸۲۲ | Agustín de Iturbide | ||||||||||||||
• ۱۸۲۲ | Nicolás Bravo Rueda | ||||||||||||||
| قانون اوقانی | Congress | ||||||||||||||
| Senate | |||||||||||||||
| Chamber of Deputies | |||||||||||||||
| تاریخی دؤنم | |||||||||||||||
| ۲۷ سپتامبر ۱۸۲۱ | |||||||||||||||
• Coronation of Agustín I of Mexico | July 21 ۱۸۲۱ | ||||||||||||||
• Monarchy overthrown | March 19 ۱۸۲۳ | ||||||||||||||
| پول واحیدی | Mexican real | ||||||||||||||
| ایزو ۳۱۶۶ کودو | MX | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
مکزیک ایمپیراتورلوغو ایسپانیا دیلی Imperio Mexicano)، قیسا عؤمورلو بیر دؤولت ایدی و مکزیک ایلک موستقیل موستملکه سوْنراسی دؤولت‌دیر. ایسپانیا ایمپیراتورلوغو موستقیل‌لیک‌دن سوْنرا بیر مونارخیانی قوران تک کولونییا ایدی و قیسا مدت عرضینده برزیل ایمپیراتورلوغو ایله بیرلیکده آمریکا قاره‌سی ایکی ایمپراتورلوغودان بیری ایدی. بیرینجی مکزیک ایمپیراتورلوغو قیسا عؤمورلو ایدی، ایکی ایلدن آز بیر واخت‌دا مؤجود ایدی.
کوردووا مۆقاویله‌سینین ایمضالانماسی و ۱۸۲۳-جو ایلین سپتامبر آیین‌دا مکزیک ایمپراتورلوغونون موستقیل‌لییی‌نین اعلان ائدیلمه‌سیندن، موقتی حکومتین اقتدارا گلدیی و ۱۸۲۴-جو ایلده بیرینجی مکزیک جومهوریتی اعلان ائدیلدیی ۱۸۲۳-جو ایلین مارس آیین‌دا ایمپراتورون ایمتیناع ائتمه‌سینه قدر مؤوجود ایدی. ایلک و تک مونارخ، آقوستíن ده ایتوربیدئ ایدی و آقوستíن'ین شاه اوْلاراق سککیز آیدان داها قیسا مدت حؤکم سورموش‌دو. ایمپئراتورلوق قیساجا ۱۸۶۴-جو ایلده فرانسه طرفیندن یئنی‌دن قۇرولدو.
یارادیلیشی
[دَییشدیر]
مکزیک مۆختلیف موستقیل فراک‌سییا ایسپانیا مکزیک موستقیل‌لییی اۆچون اۆچ پرینسیپ یا دا «زمانت» اطرافیندا بیرلش‌دی: مکزیک موهافیزکار بیر اوروپا شاه‌زاده‌سینین ایداره ائتدیی موستقیل بیر مشروطیت اوْلاجاغینی؛ دین و یاریم‌آدا بۇندان بئله برابر حۆقوقلارا و ایمتیازلارا صاحیب اوْلاجاق‌دی؛ و روم-کاتولیک کلیساسی توْرپاقلارین رسمی دین اوْلاراق ایمتیازلارینی و مؤقیعتی قورویاجاغینی سؤی‌له‌دی. بۇ اۆچ زمانت، موستقیل‌لیک هدفینی و بیر آنا یاسانی کاتولیک مونارخییاسینین قورونماسییلا بیرلش‌دیره‌رک بۆتون مکزیک فراک‌سییالارینی بیر آرایا گتیرن اینقیلاب‌چی پلان اوْلان ایقوالا پلانینین اساسینی قوردو. چوخ ویلایتین قاتیلدیغی ایگوالا'نین ۱۸۲۱-جی ایلین ۲۴ فوْریهیندا پلانا اۇیغون اوْلاراق مکزیک قورولتای، ایتوربیدئ باشچیلیغیندا بیر نایب‌لیک شوراسی قوردو.
۱۸۲۱-جی ایلین ۲۸ سئنتیابیریندا مکزیک ایمپراتورلوغونون موستقیل‌لیک بیاننامه‌سینی ایمزالادیق‌دان سوْنرا، مکزیک قورولتایی، ایسپانیا ایمپیراتورلوغو VII فرناندو'نون دا مکزیک ایمپراتورو اوْلاجاغی بیر اوْرتاق دؤولت قورماغی حاضیرلادی و هر ایکی اؤلکه ده آیری قانونلار و فوْرملارلا ایداره ائده‌جک‌دی. آیری قانونوئریجی‌لیک اوْرقانلاری. اگر کرال مؤوقئیین‌دن ایمتیناع ائتسه، قانون بوربونلار ائوی‌نین بیر باشقا عضوونه مکزیک تاختینا قاتیلماغا قرار وئرمیش‌دی. بۇنونلا بیرلیکده، مقصد سوْن کرال‌چیلاری راهاتلاش‌دیرماق اۆچون یالنیز سیاسی بیر تاکتیکا و تام موستقیل‌لیک گؤزلنیلیردی. آنجاق کرال فرناندو، مکزیک موستقیللیینی تانیماق‌دان ایمتیناع ائدیب و ایسپانیا ایمپیراتورلوغو هر هانسی بیر اوروپا شاه‌زاده‌سینین مکزیک تاختینی آلماسینا ایجازه وئرمیجیینی سؤی‌له‌دی.
ایتوربیدئ
[دَییشدیر]کرال ظابط‌لییی ائدن مکزیک بیر کریوللو اوْلان ژنرال آگوستین ده ایتوربیدئ، ساواشین سوْن مرحله‌لرینده اۆچ قارانتییا اوْردوسونا اداره ائتدی و موقتی حکومتین باشچی‌لیغینا و ایمپئریانین رهبرلیینی الینده ساخلایان حؤکمدارین باشینا سئچیلدی. ایتوربیدئ، موستقیل‌لیک ساواش‌سین‌ده‌کی باشاریین‌دن سوْنرا سوْن درجه‌ده مشهور اوْلموش‌دو و ۱۸۲۲-جی ایلی مارس آیینین ۱۸-نین آخشامیندا، ایتوربیدئ'نین دؤیوش اثناسیندا اداره ائتدیی جئلایا آلایی طرفیندن تشکیل ائدیلن بیر کۆتلوی (توده) نۆماییش، مکزیکو سیتی کوچه‌لرینه گئت‌دی و باش کومان‌دیرین تاختا گلمه‌سینی ایسته‌دیلر. فرامئ|ایمپئراتور I آگوستین|لئفت|۳۴۳خ۳۴۳پخ۱۸۲۲-جی ایلین مئی آیینین ۱۹-دا مکزیک قورولتایی، ایتوربیدئ'نی آنا یاسالی بیر ایمپراتور اوْلاراق آدلاندیردی. ۲۱ مئی‌دا، بۇ گؤروشو تسدیقلین بیر فرمان نشر ائتدی. بۇ قرار، رسمی اوْلاراق بیر اوروپا حؤکمدارینین مکزیک ایداره ائدنلرین قدر کئچیجی بیر تدبیر اوْلاراق آلیندی. ایتوربیدئ'نین رسمی تیتولو "ایلاهین تق‌دیری و میلّی کوْنقره سی، مکزیکین ایلک آنا یاسالی ایمپراتورو" ایله (ایسپانیا دیلی: پور لا دیوینا پروویدئنجیا ی پور ائل جونگرئسو ده لا ناجیون، پریمئر ائمپئرادور جونستانتوجیونال ده مéخیجو) ایدی. اوْنون تاجقویما مراسی‌می ۲۱ جۇلای ۱۸۲۲-جی ایلده مکزیکو سیتی رئاللاش‌دی. شابلون:مکزیک تاریخی ۱۸۲۲-جی ایلین آگوست آیین‌دا مونارخیانی دئویرمک مقصدلی بیر سوی-قصد آشکار اوْلون‌دو و ۲۵ آگوست‌دا، ۱۶ قورولتای عضوونو ده ائهتیوا ائدن چیزیجیلئر حبس اوْلون‌دو. قورولتای فراک‌سییا ایتوربیدئ'نی و سیاستلرینی سرتجه تنقید ائتمه‌یه باشلادیقجا، ایمپراتور ۳۱ اۇکتوبر دا جسه‌دی اریتمه‌یه قرار وئردی. بۇ، اوستان عۆصیانلارینا یوْل آچدی، بۇنلارین ان اهمیت‌لیلری، داها سوْنرا تگزاس ایالتی آیری‌لیق دؤورونده مکزیک باشچی‌لیغینا گله‌جک اوْلان آنتونیو لوپئز ده سنتا آننا رهبرلیین‌ده‌کی وئراکروز'داکی قارنیزون و فلاکت مکزیک-آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ساواشی'نده. سنتا آننا و بیرلیکلری، ۱ دسامبر
۱۸۲۲-جی ایلده قورولتای برپاسینی طلب ائدن ایتوربیدئ'یه عۆصیان ائتدی. سنتا آننا، ایمپئراتورلوق گۆجلری‌نین کومان‌دیری ژنرال ائچáوارری'نی، طرفلری دییشدیریب اعلان ائدیلمه‌یه حاضیر اوْلدوغون‌دا اینقیلابی بۆتون مکزیک اعلان ائدیلمه‌یه حاضیر اوْلان‌دا دستک‌له‌مک اۆچون گیزلیجه راضی ائتمیش دی. موستقیل‌لیک قهرمانلاری ویسئنتئ قوئررئرو، نیکولاس براوو و قوادالوپئ ویکتورییا یاخیندا بیرلشه‌رک، ۱۸۲۳-جو ایلین ۱ فوْریهیندا، قورولتای برپاسینی طلب ائدن کاسا ماتا پلانینی ایمضالاییبلار.
داغیلماسی
[دَییشدیر]دیگر مکزیک ژنراللار، قوبئرناتورلار و یۆکسک روتبه‌لی دؤولت وظیفه‌لیلری طرفیندن یاخیندا ایمزالانان کاسا ماتا' پلانی بیرینجی مکزیک ایمپراتورلوغوسینی تانیمادی و یئنی بیر قوروجو قورولتای توپلانماسینی ایسته‌دی. قیاملار تکلیفلرینی ایالت حکومتلرینه گؤندردیلر و پلانا اۇیغون گلمه‌لرینی ایسته‌دیلر. یالنیز آلتی هفته بویونجا، کاسا ماتا پلانی تگزاس ایالتی کیمی اۇزاق یئرلره گئت‌دی و فوری فوری بۆتون ایللر پلانی دستک‌له‌دی.
پلانی قبول ائدن هر اوستان حکومتی بئله‌جه ایمپیراتورلوغو حکومتینه اوْلان باغلی‌لیغینی گئری چکدی و اؤز اوستان ایچین‌ده سووئرئن‌لییی بوْینونا گؤتوردو.
بۇ، ایمپراتور آگوستین'i مکزیکو سیتی خاریجین‌ده‌کی آز دستک‌له و ایمپیراتورلوغو اوْردوسونون بیر نئچه فراکسیانین‌دان آیری توتدوم. نتیجه اوْلاراق، داها اوّل قالدیردیغی، تاخت‌دان ایمتیناع و ۱۸۲۳-جی ایلین مارس آیینین ۱۹-دا اؤلکه‌نی ترک ائتدیی قورولتای یئنی‌دن قوردو. [[شکیل:پولیتیجال دیویسیونس اوْف مئخیجو ۱۸۲۱ (لوجاتیون ماپ سجهئمئ).سوگ|تهومب|مکزیک سیاسی بؤلمه‌لری. ۱۸۲۱|۳۰۳خ۳۰۳پخ]] سنتا آننا و کاسا ماتا پلانینین دیگر مۆدافیه‌چیلری، ائرته‌سی سونراکی ایلده یئنی بیر آنایاسا لاییحه‌سینین حاضیرلانماسینی و بیرینجی مکزیک جومهوریتی قۇرولماسینا نظارت ائتمه‌یه داوام ائتدی.
اراضیسی
[دَییشدیر]مکزیک ایمپئریاسینین توْرپاقلاری، کوبا باش کاتیبی، سانتو-دومینقو و فیلیپین چیخماقلا، ایسپانیا ایمپیراتورلوغو سرحدلرینه مُعادل ائتدی. گواتمالا کؤهنه باش کونسولونون اورتا آمریکا توْرپاقلاری، قۇرولوشون‌دان قیسا بیر مدت سوْنرا ایمپراتورلوغویا علاوه و بیرینجی مکزیک ایمپراتورلوغونون شومالی آمریکا ۴٬۵ میلیون km² ان بؤیوک اؤلکه ایدی.
بیرینجی ایمپیراتورلوغو دؤورونده، مکزیک، کالیفورنیا ایالتی، باشلانغیج‌دا مکزیک ایمپراتورلوغونون بیر پارچاسی حالینا گلمیی قبول ائتمه یَن آنجاق موستقیل‌لیکلریندن قیسا بیر مدت سوْنرا ایمپراتورلوغویا قاتیلان اورتا آمریکا اوستان قدر (کولومبیانین بیر پارچاسی اوْلان پاناما خاریج) ان بؤیوک توْرپاق سرحدینه چاتدی.
ایمپراتور ائودن آیریلدیق‌دان سوْنرا، ۲۹ مارس‌دا آیریلان مکزیک ژنرال ویسئنتئ فیلیسولا، یئنی بیر اورتا آمریکا قورولتای چاغیردی و ۱ جۇلای ۱۸۲۳-جو ایلده اورتا آمریکا اوستان، مرکزی آمئریکانین فدرال جومهوریتیسینی قوردو، یالنیز چیاپاس'این قالماسی اۆچون سئچیلن ایلدی. مکزیک ایالتینین بیر حیصّه سی. اؤنوموزده‌کی اوْن ایللر بویونجا (اساساً آمریکا بیرلشمیش ایالتلری اۆچون) مکزیک آردین‌دان‌دا توسعه ائدن بؤلگه توسعه سوْنون‌دا مکزیک ماکسیموم اؤلچوده یارییا ائندیرردی.
گؤرونتولر
[دَییشدیر]
.svg)
بیرده باخ
[دَییشدیر]ایستینادلار
[دَییشدیر]خاریجی کئچیدلر
[دَییشدیر]- [۱]
- [۲] Archived 2007-02-07 at the Wayback Machine.
