پاراقوئه ساواشی
پاراقوئه ساواشی — پاراقوئه‌نین موتفیق برزیل، اوروقوئه و آرژانتین-ه قارشی ساواشی. ۱۳ دسامبر ۱۸۶۴-نجو ایل تاریخین‌ده باشلانمیش و ۱ مارس ۱۸۷۰-نجی ایله قدر داوام ائتمیش دی. بۇ ساواش اروگوئه و آرژانتینده اۆچلر بیرلی‌بینه قارشی ساواش، برزیلده پاراقوئه ساواشی، پاراقوئه‌ده ایسه بؤیوک ساواش آدلانیر. ساواش ۱۸۶۴-نجی ایلین ۱۳ دسامبریندا برزیل ایله پاراقوئه آراسیندا باشلانسا دا، سوْنرادان – ۱۸۶۵-نجی ایلده، اروگوئه و آرژانتین ده اوْنا قوشولموشلار. ساواش عۆمومی‌لیک‌ده ۴۰۰ مین اینسان ایتکی‌سی ایله نتیجه‌لنمیش، پاراقوئه ایسه اراضی‌سی‌نین یاری‌دان چوْخونو و کیشی وطنداشلارینین ۹۰%–نی ایتیرمیش‌دی. اؤلکه اهالی‌سی‌نین سایی ساواش‌دان اؤنجه ۱ ۳۳۷ ۴۳۷ نفر اوْلدوغو حال‌دا، ۱۸۷۱-نجی ایل سیاهییا آلماسینا گؤره ۲۲۱ ۷۰۹ نفره قدر آزالدی (حدی-بوللوغا چاتمیش جمعی ۲۸ ۷۴۶ کیشی قالمیش، یئرده قالانلاردان ۱۰۶ ۲۵۴-اۆ قادین و ۸۶ ۰۷۹-اۆ اۇشاق ایدی). اۆچلر بیرلیگی‌نین پاراقوئه‌نین اساس قوه‌لری اۆزرینده غلبه الده ائتمه‌سیندن سوْنرا ساواش آرتیق پارتیزان ساواشی کاراکتری آلدی. بونون نتیجه‌سینده مولکی اهالی آراسیندا ایتکیلر داها دا چوْخالدی. تورپاق ایتکی‌سی (دئمک اوْلار کی، اراضی‌سی‌نین یارییا قدری)، اهالی‌سی‌نین بؤیوک قیسمی‌نین محوی و اؤلکه تصرّفاتینین داغیلماسی پاراقوئه لاتین آمریکاسینین ان گئری قالمیش اؤلکه‌سینه چئویردی.
مۆناقیشه‌نین تاریخی
[دَییشدیر]پورتوقاللارین گونئی آمریکادا موستملکه‌سینی گنیشلن‌دیره‌رک پارانا و اروگوئه چایی حؤوزه‌سینه ایرلیلمه‌سی ایسپانیالارلا سرحد توققوشمالارینا گتیریب چیخارمیش‌دی. سرحدین معیّن لشمه‌سی اۆچون بیر چوْخ آنلاشمالار (اۇترخت صۆلح آنلاشماسی، مادرید آنلاشماسی، سان ایلدفونسو آنلاشماسی) ایمضالان‌سادا سرحدلرین تام دقیقلشدیریلمه‌سی مۆمکون اوْلمامیش‌دیر. بۇ آنلاشمالارا هر ایکی طرف اؤز ایستدیی کیمی یاناشیردی. پورتولالییا سرحدین ایقوری چایین‌دان کئچمه‌سینی دسه‌ده ایسپانیا بۇ فیکیری قبول ائتمیردی. ایسپانیالار بۇ چایی کاراپا آدلان‌دیریردیلار. بۇ مۆباحیثه‌لره باخمایاراق همین اراضیلر پاراقوئه نین اراضی‌سینه داخیل ایدی. نه قدر کی، برزیل ایله پاراقوئه آراسیندا ایستی موناسیبتلر وار ایدی. مۆناقیشه سانکی یادا دوشموردو اما ایکی اؤلکه آراسیندا موناسیبتلر کورلاندیق‌دان سوْنرا سرحد پروبلمی آکتیولشیر. ۱۸۶۰-جی ایللرده برزیل مؤوجود وضعیتی پوزاراق ایقوری چایی ساحللرین‌ده دورادوس قالاسینی تیکیر.
پاراقوئه ساواش‌دن اؤنجه
[دَییشدیر]
پاراقوئه گونئی آمریکا بولگه نین‌دا فرق‌لی اوْلاراق (خوزه قاسپری رادریقس فران‌سی و کارلوس آنتونیو لوپس دؤورونده) ایقتیصادی جهت‌دن قاپالی سیاست یریدیردی. حاکمیّت اساساً قاپالی ایقتصادیات کورسونو گؤتورموش‌دو. لوپ‌سین حاکمیّتی دؤورونده (اوْغلو فرانسیسکو سولانو لوپس) آغیر مرکزلشدیرمه سیاستی یریتدیین‌دن، وطنداش جمعیتی‌نین اینکیشافینا ایمکان یوْخ ایدی. اؤلکه سانکی لوپس عائله‌سی‌نین شخصی مولکیتین‌ده ایدی. بۇنونلا بئله ۱۸۴۴-جی ایلده اؤلکه‌ده قولدارلیق و ایشگنجه وئرمه اۆصوللاری رسمی اوْلاراق لغو ائدیلیر.
تورپاقلارین بؤیوک حیصّه سی (۹۸%) دؤولتین الینده جمع لشمیش‌دی. اؤلکه‌ده فعالیّت گؤسترن مو‌سی‌سه‌لرین بؤیوک اکثریتی‌ده دؤولتین الینده ایدی. ۶۴ سایداآدلی، دؤولت طرفیندن ایداره اوْلونان مولکیت فوْرماسی میدانا گلیر. اؤلکه‌یه ۲۰۰-دک موتخسیس اوْلان خاری‌چی وطنداش ایشلییردی. آنتونیو لوپس خاری‌چیلره هئچ‌ده ایستی موناسیبت بسلمه‌سه‌ده اؤلکه‌نین مودرنلشدیریلمه‌سینی حیاتا کچیرمک اۆچون آوروپادان موتخسیسلر جلب ائتمه‌لی اوْلور. اؤلکه‌یه گلن موتخصیصلر تلقراف و دمیریول نقلیاتینین چکیلیشلرین‌ده ایشلییردیلر. بۇ ساحه‌لرین اینکیشافی اؤز نؤوبه‌سین‌ده اؤلکه‌ده تیکینتی، توخوجولوق، کاغیذ و چاپ صنایع‌سی، گمیقاییرما و باریت هازیرلاما صنایع‌سی‌نین اینکیشافینا تکان وئرمیش‌دی.
ایخراجاتا دؤولت تام نظارت ادیردی. اؤلکه اساساً قیمت‌لی آغاج (ماده) تۆره لری‌نین و ماته آدلاندیریلان پاراقوئه چایینین ایخراجاتی ایله مشقول ایدی. قونشو دؤولتلردن فرق‌لی اوْلاراق پاراقوئه هئچ واخت داخیلی ایستیقرازلاری آلمیردی. بۇ سیاست فرانسیسکو سولانو لوپ‌سین حاکمیّتی دؤورونده ده داوام ائتمیش دیر. حکومت اوْردونون مودرنلشدیریلمه‌سینه خۆصوصی دقت یتیریردی.
۱۸۵۰-جی ایلده ایبوکوجدا ساواش امالاتخانا ایستیفاده‌یه وریلیر. بورادا دؤیوش توْپو و مورتیر صحرا توْپلاری اۆرتیم (تولید) ائدیلیردی. هاب‌له موفتلیف کالیبیرلی گول‌له‌لر ده بوراخیلیردی. آسونسوندا یئرلَشن گمیقاییرما فابریکالارین‌دا ساواش گمیلر هازیرلانیردی.
آوروپا و آمریکا دؤولتلری ایله دیپلوماتیک علاقه‌لر قۇرول‌سادا بۇ علاقه‌لر هئچ‌ده بیرمنالی اوْلمور. آمریکا بیرلشمیش ایالتلریلا مۆناقیشه حدینه گلینمیش، آرژانتیندا ۱۸۴۵-۱۸۴۶ جی ایللرده باش ورن وطنداش ساواش‌سینه ده موداخی‌له اوْلونموش‌دور. سبب ایسه آرژانتین باشکانی روساسین پاراقوئه‌نی موستقیل اؤلکه کیمی تانیماماسی ایدی. ایقتصادیاتین داوام‌لی اینکیشافی بینلخاق بازارا چیخیشین اوْلماسینی طلب ادیردی. پاراقوئه ماتریک داخیلی اؤلکه اوْلماسی اوْنون اینکیشافینا اؤز منفی تأثیرینی گؤستریردی. دنیزه پارانا چایی و پاراقوئه چایی واسطه‌‌سی ایله آخین ایستیقامتین‌ده چیخا بیلردی. لوپس آتلانتیک اوقیانوسینا چیخماق و اوْنون ساحیلین‌ده لیمان اینشا ائتمک ایستییردی، آنجاق بۇ یالنیز برزیلنین تورپاقلارینین ایشغالی ایله مۆمکون اوْلا بیلردی. اوْردونون گوچلندیریلمه‌سینه خۆصوصی دقت وئریلیردی.
بونون راللاشماسی اۆچون حرب صنایع‌سی اینکیشاف اتدیریلیردی. اوْردویا چاغیریشلار آرتیریلیر و عسگرلره یاخشی تعلیم کچیلیردی. خاریجی اؤلکه‌لرده موتتفیقلر آختاریلیردی. بۇ مقصدله اوروقوئه ین اروگوئه میلّی پارتییاسی ایله علاقه یارائدیلیردی بۇنا قارشی‌لیق اروگوئه کولورادو پارتییاسی آرژانتین و برزیل ایله موتتفیق‌لیک دانیشیقلاری آپاریردیلار.
بؤلگه دؤولتلری
[دَییشدیر]برزیل و آرژانتین موستقیل‌لیک قازاندیق‌دان سوْنرا بونوس-آیرس و ریو-ده-ژانیرو حکومتلری آراسیندا لا-پلاتا حؤوزه‌سینه صاحب اوْلماق اۇغرون‌دا موباریزه باشلاییر. هگمونلوق اۇغرون‌دا موباریزه بؤلگه دؤولتلری‌نین خاری‌چی و داخیلی سیاستلرینه اؤز تأثیرینی گؤستریردی. بۇ آددیملار ۱۸۲۵-۱۸۲۸ ایللرده بؤلگه‌ده آرژانتین و برزیل ساواشینه سبب اوْلور. بونون نتیجه‌سینده اروگوئه موستقیل دؤولت اوْلور (برزیل اوْنو یالنیز ۱۸۲۸-جی ایلده تانیییر). بۇندان سوْنرا دوز ایکی دفعه بۇ سبب‌دن ایکی اؤلکه آراسیندا آز قالا ساواش‌یه سبب اوْلور. آرژانتینین آماچ لا پلاتا ویتسه کرال‌لیغینا داخیل اوْلان اراضیلری (اروگوئه و پاراقوئه) بیرلش‌دیرمک ایدی. XIX عصرین بیرینجی یاریسیندان بۇنا دوغرو ایرلیلییردی آنجاق بۆتون جدهلری هج بیر نتیجه ورمیردی. سبب ایسه برزیلین اوْنا مانیه اوْلماسی ایدی. مهس برزیل هله پورتوقال نین موستملکه‌سی اوْلارکن ۱۸۱۱-جی ایلده پاراقوئه‌نین موستقیللیینی تانیمیش‌دیر. برزیل آرژانتینین بؤلگه‌ده آرتان مؤوقیینی زییفلتمک و بالانسی قوروماق اۆچون پاراقوئه و اروگوئه ین موستقیللیینی دستکلییردی. اوْنلارین ایستیقلالیتی‌نین اساس قارانتی اوْلان اؤلکه ایدی. اۆسته‌لیک پاراقوئه اؤزوده دفعه‌لرله آرژانتینین سیاستینه قاریشیردی. ۱۸۴۵-۱۸۵۲ جی ایللرده بونوس-آیرس حکومتینه قارشی ووروشان کوررنتس و انتره- ریوس بؤلگه‌لرینی اؤز قوشونو ایله دستکلییردی.
بۇ ارفه‌ده پاراقوئه و برزیل آراسیندا ایستی علاقه‌لر مؤچوجود ایدی. اۆسته‌لیک آرژانتین باشکانی خوان مانول روساسا قارشی دۆشمن موناسیبت بسلنیلیردی. اوْنون حاکمیّت‌ده اوْلدوغو ۱۸۵۲-جی ایله قدر برزیل پاراقوئه‌یه ساواش-تکنیکی یاردیم گؤستریردی. پارانا چایی حؤوزه‌سینی گوچلندیرمه‌یه و اوْدویا یاردیم ائتمه‌یه خۆصوصی فیکیر وریردی. برزیلین ماتو قراسو ایله بیر باشا علاقه‌سی یاراتماق اۆچون پاراقوئه‌نین چایلارین‌دان ایستیفاده ائتمک مجبوریتین‌ده ایدی. سبب ایسه بؤلگه ایله قۇرو علاقه‌سی‌نین اوْلماماسی و یالنیز سۇ ایله علاقه‌نین یارادیلماسی ایدی. بۇ مسئله‌ده بعضاً ایجازه‌نین آلینماسینا پاراقوئه‌لیلر طرفیندن بللی مانیه‌لرین تؤردیلیردی. دیگر بیر پاراقوئه اۆچون خوشا گلینمین وضعیت ایسه برزیلین دمک اوْلار کی، اروگوئه ی ایقتیصادی جهت‌دن الینده ساخلاماسی ایدی. برزیلین بۇ مسئله‌ده ایقتیصادی ماراقلاری واردی. اۆسته‌لیک اروگوئه ین برازیلیالی مولکو اهالی‌سی ایقتیصادی و سیاسی جهت‌دن بؤیوک گوچه مالیک ایدیلر. برازیلیالی بیزنسمن ایرینو اوانقلیستا دی سوزا اصلینده اروگوئه ین دؤولت بانکی روْلونو اوْیناییردی. میللیتچه برزیللی اهالی‌دن تشکیل اوْلونموش ۴۰۰ یاشاییش منطقه‌سی واردی. هانسی کی، اؤلکه اهالی‌سی‌نین ⅓ تشکیل ادیردیلر.
بۇ ارفه‌ده برزیل اۆچ دفعه اروگوئه ا سیاسی و ساواش موداخی‌له ائتمیش دیر. ۱۸۶۴-جی ایلده کولورادو پارتییاسینین رهبری ونانسیو فلورس و حکومت نماینده‌لری‌نین برزیلیا موراجیتی و بونون نتیجه‌سینده آتوماسیو آقیرر‌نین حاکمیّت‌دن اۇزاقلاشدیریلماسی ساواش‌یه تکان ورن اساس سببلردن بیری ایدی. چوْخ بؤیوک احتیمال کی، بۇ آددیملاردا بؤیوک بریتانیانین بؤیوک تأثیری اوْلموش‌دور.
ساواشنین باشلاماسینا اساس سبب کیمی کولونیستلر دؤنمین‌دن قالان پروبلملر و لوپ‌سین[۱] اکسپونسیونیست سیاستین‌ده گؤرولور. بئله کی، اوْنون حاکمیّتی دؤورونده اروگوئه ، آرژانتین و برزیلین داخیلی ایشلرینه موداخی‌له ائدیلیردی. دیگر بیر موختلیف ایسه بؤیوک بریتانیانین بؤلگه داکی ماراقلارین‌دان یارانمیش‌دی. اوْ بؤلگه‌نین گوچلنمه‌سینی و واحید دؤولت آلتیندا بیرلشمه‌سینی ایستمیردی. سبب ایسه بؤلگه احتیاطلارینا آسان شکیل‌ده ییلنمک ایستیی ایدی. آمریکا بیرلشمیش ایالتلری وطنداش ساواشی نتیجه‌سینده بریتانیا احتیاجی اوْلان پامبیق احتیاجینی مهس بؤلگه حسابینا اؤد‌مک ایستییردی.
برزیلین اروگوئه ده موداخیله‌سی
[دَییشدیر]برزیل ۱۸۶۴-جو ایلین آوریلین‌ده اروگوئه ا ژوزه آنتونیو سارایوانی دیپلوماتیک نومایین‌ده اوْلاراق گؤندریر. نومایه‌ده‌نین آماچ برزیل قاوجو-فرمرلرینه اروگوئه فرمرلری طرفیندن دیمیش ضررین اروگوئه طرفیندن اؤدنیلمه‌سینی تامین ائتمک ایدی. بئله کی، اروگوئه ساواش‌سین‌ده برزیللی فرمرلره دیمیش ضرری اروگوئه اؤدمه‌لی ایدی.
اروگوئه باشکانی آتاناسیو آقیرره بۇ ایدیانی رد ادیر. سولانو لوپس دانیشیقلاردا اؤزونون واسطه‌چی روْلونو تکلیف اتسه‌ده، برزیل بۇ تکلیفی قبول اتمیر. بۇندان سوْنرا لوپس برزیلین اروگوئه ا موداخیله‌سی بؤلگه‌ده بالانسی پوزاجاغینی بیلدیریر. بۇندان سوْنرا ۱۸۶۴-جو ایلده پاراگوئه برزیل ایله بۆتون سیاسی علاقه‌لری کسیر. ۱۲ اۇکتوبر دا برزیل اوْردوسو اروگوئه ا موداخی‌له ادیر. بۇ زامان ونانسیو پلورس و کولورادو پارتییاسی آرژانتینین دستیی سایه‌سین‌ده برزیللیلارلا بیئرلشیر. نتیجه‌ده ایسه آقیرره حاکمیّت‌دن اۇزاقلاشدیریلیر
ساواش
[دَییشدیر]
برزیل اروگوئه ا هوجوم زامانی بلانکو پارتییاسی (میلّی پارتییا) لوپس‌دن یاردیم ایستییر. پاراقوئه بۇ چاغیریشا زامانین‌دا جواب وره بیلمیر. بونون عوضینه ۱۲ نوْامبر ۱۸۶۴-جو ایلده پاراقوئه‌لیلرا مخصوص "تاکواری" گمی‌سی برزیلین پاراقوئه چایین‌دا اۆزن "مارکیز اوْلین‌دا" گمی‌سینه هۆجوم تشکیل ائدیلیر. گمی‌ده کول‌لو میقداردا قیزیل، سیلاح-سورسات و ریو-قران‌دی-دو-سول ایالتی‌نین قوبرناتورو فدریک کارنیرو کانپوس‌دا واردی. ۱۳ دسامبر ۱۸۶۴-جو ایلده پاراقوئه برزیلیا ساواش اعلان ادیر. پاراقوئه اروگوئه ین "بلانکوس" پارتییاسینا زامانین‌دا یاردیم ائده بیلممه‌سی‌نین اساس سببی پاراقوئه قوه‌لری‌نین بؤلگه‌یه گتمه‌سی اۆچون آرژانتین اراضی‌سیندن کئچمه‌سی ایدی. بۇ سبب‌دن ف. س. لوپس ۱۸۶۵-جی ایلین مارسین‌دا آرژانتین باشکانی بارتولومه میتریه موراجیت ادیره‌رک ۲۵،۰۰۰ عسگری ونسسلاو رابل‌سین باشچی‌لیغی ایله کوررنتس ویلییتین‌دن کچمک‌له اروگوئه ا گتمه‌سینه ایجازه ورمه‌سینی ایستییر. بارتولومه میتره برزیل و اروگوئه لا رازیلاشمادا اوْلدوغون‌دان بۇنا راضی اوْلمور. ۱۸۶۵-جی ایلین ۱۸ مارس پاراقوئه آرژانتین ساواش اعلان ادیر. اروگوئه ایسه آرتیق ونانسیو فلور‌سین باشچی‌لیغی آلتیندا برزیل و آرژانتین ایله بیرلییه قوشولور. بۇنونلا دا اۆچلر بیرلیگی میدانا گلیر.
ساواشنین اوّلین‌ده پاراقوئه اوْردوسونون احتیاطین‌دا ۶۰،۰۰۰ قوه واردی کی، اوْنون‌دا ۳۸. ۰۰۰ یاخشی تعلیم گؤرموش عسگرلر ایدیلر. پاراقوئه دونانماسی ۲۳ بؤیوک اوْلمایان بوخار گمی‌سیدن و بیر سیرا کیچیک قاییقلاردان (تاکواری کانونری) عبارت ایدی. بونلارین‌دا چوْخو مولکی گمیلرین ساواش سیلاحلارلا تهجیز ائدیله‌سی حسابینا ساواش‌چیلرین ایستیفاده‌سینه وریلمیش‌دی. آوروپادان گول‌له کچیرمز، زیره‌لی گمیلر سیفاریش وریلیر اما ساواش باشلییانا قدر اوْلار گتیری‌له بیلینمیر. سوْنرادان بۇ گمیلری برزیل طرفیندن آلیر و اوْنون ساواش دونانماسینا قاتیلیر. پاراقوئه نین آرتیلرییا جهددن ۴۰۰ توْپو واردی. بۇ باخیمین‌دان اۆچلر بیرلیگی پاراقوئها اۇدوزوردو. موتتفیقلردن آرژانتینین دایمی ۸۵۰۰ عسگری، اسکادری‌لییاسین‌دا ۴ پاراخود و بیر شخون واردی. اروگوئه ا ایسه آرژانتین دونانماسیز گیرمیش‌دی، هۆجوم ۲۰۰۰ قۇرو قوشونو ایله تمثیل اوْلونور. برزیل ۱۶۰۰۰ قۇرو قوشونو واردی کی، اوْنون‌دا بؤیوک اکثریتی اؤلکه‌نین جنوبونا یرلشدیریلمیش‌دی.
بونولا برزیلین گۆج‌لو دونانماسی واردی. دونانما اساساً ۴۲ ساواش پاراخود، ۲۳۹ سیلاح و ۴۰۰۰ شخصی هییت‌دن عبارت ایدی. دونانمانین بؤیوک قیسمی مارکیز تاماندا‌نین باشچی‌لیغی ایله لا-پلاتا حؤوزه‌سین‌ده تمرکوزلشمیش‌دی. اوْنلار آگیرر‌نین حاکمیّت‌دن اۇزاقلاشدیریلماسی اۆجون بؤلگه‌یه یرلشدیریلمیش‌دی. اوْردونون چوْخ‌لوغونا باخمایاراق برزیل اوْردوسو ساواش‌یه حاضیر دییل‌دی. اوْردو یاخشی تهجیز اوْلونمامیش‌دی. اروگوئه دا دؤیوشن قوه‌لر اساساً بؤلگه سیاست‌چیلردن و میلّی قواردییادان تشکیل ائدیلمیش‌دی. بۇ سبب‌دن پاراقوئه ساواش‌سین‌ده ایشتیراک ادن برزیل قوه‌لری اساساً حرفه ایلار دییل‌دی. اوْنلارین بؤیوک قیسمینی کؤنول‌لولردن تشکیل ائدیلمیش‌دی. برزیلدا اوْنلاری "وطن کؤنول‌لولری" شابلون:لانگ-پت آدلان‌دیریردیلار. کؤنولولرین بؤیوک اکثریتی قوللار ایدی کی، اوْنلارین‌دا بیر قیسمینی فرمرلر گؤندریردی. کاوالرلر ایسه میلّی قواردیانین ریو-قران‌دی-دی-سول ویلاییتین‌دن توپلانمیش عسگرلری ایدی. ۱ مئی ۱۸۶۵-جی ایل بونوس آیرسده اۆچ اؤلکه آراسیندا اۆچلر بیرلیگی ساواش اتفاقینین یارادیلماسی حاقیندا سازیش ایمضالانیر. بۇ بیرلیگه برزیل، آرژانتین و اروگوئه داخیل ایدی. بیرلگین هدفی پاراقوئه‌یه قارشی بیرگه موباریزه آپارماق ایدی. بۇ بیرلیگه عالی باش کومان‌دان آرژانتین باشکانی باتولومه میتره[۲] تعیین ائدیلیر.
پاراقوئه نین هوجومو
[دَییشدیر]ساواشنین اوّلین‌ده بؤیوک اۆستونلوک پاراقوئه نین الینده ایدی. ایلک دؤیوشلر ۱۸۶۴-جو ایلین دسامبریندا ماتو-قراسونون شیمالین‌دا، ۱۸۶۵-جی ایلین اوّلین‌ده ایسه روی-قران‌دی-دی-سول ویلاییتی‌نین جنوبون‌دا و آرژانتینین کوررنتس ویللایتین‌ده باش وئریر. پاراقوئه ایکی قورپلا ماتو-قراسویا سوخولور. پاراقوئه اوْردوسو سای باخیمین‌دان چوْخ اوْلماسی اوْنون ایررلمه‌سینی و ایشغالینی سورتلن‌دیریردی. ۵۰۰۰ اوْردو ویسنته بارریوسانین باشچی‌لیغی ایله پاراقوئه چایینین سیمالینا دوغرو ۱۰-لارلا گمی ایله ایستیقامت‌لنیرلر. نووا کویمبرا لیمانینا ائدیلن هۆجوم زامانی کیچیک قروپلا (۱۵۵ نفرلیک قوه) ارمنقیل‌دو دی آلبوکرکه پورت کارررو (سوْنرادان بارون پورت کویمبا تیتولو آلیر) ایستهکامین مۆدافیه‌سینی یالنیز اۆچ گون تشکیل ائتمک مۆمکون اوْلور.
سیلاحین بیتمه‌سی ایله مۆدافیه‌چیلر "آنیامبای کانونر قاییغیندا" لیمانی ترک ائتمه‌لی اوْلورلار. ترک ائدیلمیش لیمانی اله کچیرن پاراقوئه‌لیلار اوْرادان شیمالا دوغرو ایستیقامت‌لنیرلر. ۱۸۶۵-جی ایلین ژانویهین‌دا اوْردو آلبوکرکه و کورومبا شهرلرینی توتماغا موفّق اوْلور. بورادا پاراقوئه‌لیلار بیر نجه گمی، اوْ جمله‌دن‌ده "آنیامبای" قاییغی اله کچیرلیر. ایکینجی کولوننا ۴،۰۰۰-لیک قوه ایله پولکوونیک فرانسیسکو ایسیدورو رسکی‌نین باشچی‌لیغی ایله ماتو قراسو بؤلگه‌سی‌نین جنوبونا ایررلیلییر. بۇ بیرلشمه‌نین بیر بؤلویو مایور مارسین اۇربت [[۲۹ دسامبر ]]دا ۱۸۶۴-جو ایلده برزیلین الده بؤیوک اوْلمایان، ۱۶ نفردن عبارت بؤلویونه هۆجوم تشکیل ائدیلیر. اوْنلارا آنتونیو ژوامه ریبیرو باشچی‌لیق ادیردی. اوْنلار تام محو ادیلدیک‌دن پاراقوئه‌لیلار یولونا داوام ائدیرلر. پولکوونیک ژوزه دیاز دا سیلویانین قوه‌لری مغلوب ادیلدیک‌دن سوْنرا اوْنلار نیواکوه و میران‌دا رایونلارینا ایستیقامت‌لنیر. ۱۸۶۵-جی ایلین آوریلین‌ده کوسین رایونونا هۆجوم تشکیل ائدیرلر. پاراقوئه‌لیلارین بؤیوک اۇغورلارینا باخمایاراق کویابویا هوجومو دایان‌دیریرلار مقصد لا پلاتا حؤوزه‌سینی ایشغال ائتمک و برزیل اوْردوسونو جنوب‌دان یایین‌دیرماق ایدی. ایکینجی آددیم کوررینتس و برزیلین ریو قران‌دی دو سول اراضی‌سینه هوجوم ائتمک ایدی. لوپس آرژانتین هۆجوم زامانی کوررینتس و انتره ریوس بؤلگه‌لری‌نین قوبرناتورو خوستو خوزه ده اۇرکی‌سا موراجیت ادیر. اوْ میتر‌نین، بونوس-آیرس حکومتی‌نین الهداری و فدرالیستلرین باشچی‌سی ایدی.
اۇرکیس پاراقوئه‌لیلارا ایکی‌لی موناسیبت بسلییردی هانسیکی، ۲۰۰ km جنوبا ایرلیلدیک‌دن سوْنرا دایانمالی اوْلموش‌دولار. پاراقوئه اسکادراسی پارانا چایی ایله اۆز‌رک بورادا آرژانتین گمی‌سینی کوررینتس لیمانینا سیخیشدیریر. روبل‌سین قوه‌لری ایسه شهری اله کچیریر. عئینی زامان‌دا پولکوونیک آنتونیو ده لا کروز استیققیبی‌نین باشچی‌لیغی ایله ۱۰،۰۰۰-لیک قوه ایله آرژانتین سرحددینی انکارنوسوندونون جنوبون‌دان کچیر. ۱۸۶۵-جی ایلین مئیین‌دا اوْ برزیلین ریو-قان‌دی-دی-سول ویلاییتینه جاتیر. اوْرادان‌سا اروگوئه چایینا انیرلر، بۇندان سوْنرا ۱۸۶۵-جی ایلین ۱۲ ژۇئنوندا سان-بورژا شهری توتولور. جنوب‌دا یئرلَشن اۇروقواینا ۵ آگوستدا الده بؤیوک مقاومته راست گلینمه‌دن اله کچیریلیر.
ساواشین گدیشین‌ده آرژانتیندا وضعیت
[دَییشدیر]آرژانتینلیلاری پاراقوئه ساواشی‌نین اوّلین‌ده بیرلش‌دیرمک مۆمکون‌سوز اوْلور. اوْنلار میتر‌نین برزیل ایله مشترک فعالیّتینی هج ده بیر معنالی قارشیلامیردیلار. بیر چوْخلاری پاراقوالیلارا قارشی ساواش‌نی قارداشلارینا قارشی ساواش حساب ائده‌رک اوْنا قارشی چیخیردیلار. اوْنلار ساواشنین سببینی پاراگقوئه نین ایشغال‌چی سیاستین‌ده دییل، میتر‌نین شخصی هدفلرین‌ده گؤروروردولر. بۇ فیکیر طرفدارلاری دوشونوردولر کی، لوپس برزیلیا هۆجوم ائدرکن آرگنتینانی اؤزونه آرخا، حتی موتتفیق حساب ادیر. میتر‌نین ایسه برزیل طرفه کئچمه‌سی پاراقوئه طرفی اۆچون گؤزلنیلمز اوْلموش‌دور.
کوررنتس ویلاییتینده قادینلارین اوْغورلانماسی خبری باشکندا چاتیر و بۇ خبر گؤزلنیلمز اوْلسادا ساواش طرفدارلاری اۆچون گؤی‌دن دوشمه اوْلور. حادیثه ساواش طرفدارلارینین لهینه اوْلور. آرژانتیندا بؤیوک عکس-سدایا سبب اوْلور. خالقین بؤیوک بیر قیسمی بۇ حادیثه‌نی میلّی تحقیر حساب ادیر. نتیجه‌ده ایسه ساواش طرفدارلارینین سایی دورمادان آرتیر و ساواشنین گنیشلنمه‌سینه سبب اوْلور.
ساواشنین گدیشین‌ده ساواش الهدارلارینین یوروشلری و چیخیشلاری ایله زنگین اوْلموش و ساواش‌یه قارشی چیخمیشلار. بۇنا مثال کیمی ۳ جۇلای ۱۸۶۵-جی ایلده باسوالدودا ۸،۰۰۰ ساواش قۇللوق‌چو انتره-ریوس ویلاییتینده پاراقوئه‌لیلرا قارشی ووروشماق‌دان ایمتیناع ائتمیش دیلر. بۇ حادیثه‌یه بونوس-آیرس الده چَتین تدبیر گؤرمه‌دیلر. نؤوبتی عۆصیان ۱۸۶۵-جی ایلین نوْامبرین‌دا تولدودا باش وئریر. انتره-ریوس‌داکی عۆصیان‌دان فرق‌لی اوْلاراق عۆصیان برزیل قوه‌لری‌نین سایه‌سین‌ده آمان‌سیزلیقلا یاتیریلیر. ۱۸۶۶-جی ایلین نوْامبرین‌دا مندوسا ویلاییتینده عۆصیان باش وئریر. سوْنرادان عۆصیان سان-لویس، سان-خوان و لا-ریوخ ویلاییتلرینه کچیر. بۇ عۆصیانلارین یاتیریلماسی اۆچون آرژانتین اؤز قوه‌لری‌نین بیر حیصّه سینی اراضییه گؤندریر. حتی باشکان میتره پاراقوئه‌ده‌کی ایشی‌نی یاریمچیق ساخلایاراق اوْردویا اداره اۆچون اوْرا گتمه‌لی اوْلور. ۱۸۶۷-جی ایلده سنتا-فه ویلاییتینده و ۱۸۶۸-جی ایلده ایسه کوررنتس‌ده عۆصیانلار باشلاییر. ساواش بیتدیک‌دن سوْنرادا بئله عۆصیانلار سنگیمیردی. ۱۸۷۰-جی ایلین آوریلین‌ده بونوس-آیرس حکومتینه قارشی انتره-ریوس ویلاییتینده عۆصیان باش وئریر. بۇ عۆصیانلار آمان‌سیزلیقلا یاتیریل‌سادا، آرژانتینین حقیقی معنادا قوه‌سینی توکندیرمیش و اوْنو چوخ زییفلتمیش‌دی.
برزیلین آددیملاری
[دَییشدیر]۱۸۶۵-جی ایلین آوریلین‌ده برزیل قوشونلاری ۲۷۸۰ نفرلیک دسته‌سی پولکوونیک مانول پدرو دراقانون باشچی‌لیغی ایله میناس-ژرایس ویلایتی‌نین اۇبرابا شهرین‌دن چیخیرلار. هدف ایسه ماتو-قروسو ویلایتینه گله‌رک بورا هۆجوم ادن پاراقوئه‌لیلرین قارشی‌سینی آلماق ایدی. ۱۸۶۵-جی ایلین دسامبر ین‌دا دسته آغیر ایکیوز کیلومتر لیک (دؤرد ویلاییتی کئچن‌دن سوْنرا) یوروش‌دن سوْنرا کوشینه چاتیرلار. آنجاق کوشینه دسته گلیب جاتانا قدر پاراقوئه‌لیلر اوْرانی آرتیق ترک ائتمیش دیر. ۱۸۶۶-جی ایلده پولکوونیک دراقونون قوشونو میران‌دا رایونونا گلیر. اوْرانی‌دا آرتیق پاراقوئه‌لیلر طرفیندن ترک ائدیلمیش‌دیر. ۱۸۶۷-جی ایلین ژانویه آیین‌دا دسته ۱۶۸۰ نفره قدر آزالیر، سوْنرادان ینی کومان‌دیر کارلوس دی مورایس کامیسانونون باشچی‌لیغی ایله پاراقوئه اراضیلرینه یوروش تشکیل اتسه‌لرده اوْنلار پاراقوئه کاوالرلری (سوواریلری) طرفیندن گئری اوْتوزدورولور.
برزیللیلارین ۱۸۶۷-جی ایلین ژۇئن آیین‌دا کوروتبوداکی اۇغورلارینا باخمایاراق، پاراقوئه‌لیلر ماتو-قروسو ویلایتین‌ده مؤحکم‌لنه بیلیرلر. اوْنلار بۇ اراضیلری آنجاق ۱۸۶۸-جی ایلده ترک ائتمه‌لی اوْلورلار. سبب ایسه ساواشنین اؤلکه‌نین جنوبونا کئچمه‌سی ایدی. اوْنلار قوه‌لری فقط جنوبا یرلشدیرمیش‌دیلر.
لا-پلاتا حؤوزه‌سین‌ده بیر نجه قۇرو یول اوْلسادا اراضیلره اساس گدیش-گلیش اساساً چایلار واسطه‌‌سی ایله حیاتا کچیریلیردی. چایلارا نظارت ادن ساواشنین گدیشینه تأثیر گؤستره بیلردی.
۱۸۶۵-جی ایلین ۱۱ ژۇئندا دونانمالار آراسیندا ریاجولو دنیز دؤیوشو اوْلور. ف. س. لوپ‌سین پلانینا اساساً پاراقوئه دونانماسی گؤزلنیلمه‌دن اؤزون‌دن دفعه‌لرله بؤیوک اوْلان برزیل دونانماسینا قفیل ضربه اندیرمه‌لی ایدی. آنجاق تکنیکی جهت‌دن گؤزلنیلمز ضربه اندیرمک پلانی مۆمکون اوْلمور. برزیل دونانماسی فرانسیسکو مانول بارروزو دو سیلوا باشچی‌لیغی آلتیندا پاراقوئه‌نین گوچ‌لو دونانماسینی محو ادیر و پاراقوئه‌لیلرین آرژانتینین داخیلینه ایرلیلمه‌سی‌نین قارشی‌سی آلینیر. بۇ دؤیوش فاکتیکی اوْلاراق ساواشنین گدیشاتینی اۆچلر بیرلیگی‌نین لهینه دییشیر. پاراقوئه بۇندان سوْنرا فعّال اوْلاراق دونانمانی ایستیفاده ائده بیلمیردی. بۇ قالیبیات‌دان سوْنرا اۆچلر بیرلیگی لا پلاتا حؤوزه سی چایلارینا نظارتی تام اله کچیریرلر[۳]. بۇ ارفه‌ده لوپس کوررینت‌سی اله کچیرن قوه‌لری گئری چکیلمیی امر ادیر. جنوبا دوغرو ایسه قوه‌لر ایر‌لی‌له‌یه‌رک ایتاکی و اۇروقوایانو اله کچیریرلر. ۱۷ آگوستدا دسته‌لردن بیری (۳۲۰۰ قوه پدرو دوارت‌نین کومان‌دان‌لیق اتدیی دسته) اروگوئه چایی ساحیلین‌ده فلور‌سین اداره اتدیی قوه‌لر طرفیندن ژاتای دؤیوشون‌ده دارماداغین ائدیلیر. ۱۶ ژۇئندا برزیل اوْردوسو ریو قران‌دی دو سول اۇروقوایانینی محاصره‌یه آلیر. بیر مدت سوْنرا موتتفیق قوه‌لری اوْنلارا قوشولور. بیرلیین قوه‌لری کونکوردییا شهری یاخینلیغین‌داکی دوشرگه‌ده توپلانمیش‌دی (آرژانتین، انتره-ریوس ویلاییتی). عۆمومی کومان‌دان‌لیق میتره، برزیل قوه‌لرینه ایسه فرد-مارشال مانول لویس اوْزوریو باشچی‌لیق ادیردی. قوه‌لرین بیر حیصّه سی گنرال-لیتنات مانول مارکیز دی سوزانین (بارون پورتو-آلقری) باشچی‌لیغی ایله اروگوئه داکی پاراقوئه قوه‌لرینی محو ائتمه‌یه گؤندریلیر. بونون نتیچه‌سین‌ده ۱۸ سپتامبر ۱۸۶۵-جی ایلده پاراقوئه اوْردوسو تسلیم اوْلماغا مجبور اوْلور. نؤوبتی آیلاردا ایسه آرژانتین تورپاقلاری پاراقوئه‌لیلردن تمیزلنیر. پاراقوئه‌لیلر کوررینتس و سان کوسم‌نی ترک ائتمه‌لی اوْلور. ۱۸۶۵-جی ایلین سوْنلارین‌دا "اۆچلر بیرلیگی" طرفیندن آرتیق ۵۰،۰۰۰ عسگر توپلانیلیر و اوْنلار پاراقوئه‌یه هۆجوم ائتمه‌یه حاضیر ایدیلر.
موتتفیقلرین پاراقوئه‌یه هوجومو
[دَییشدیر]موتتفیقلر پاراقوئه‌یه اساساً پاراقوئه چایی ایستیقامتین‌دن داخیل اوْلور. ایلک هۆجوم پاسو-ده-لا-پارتییا قالاسینا تشکیل ائدیلیر. ۱۸۶۶ آوریل - ۱۸۶۸-جی ایللر عرضینده ساواش عملیّاتلار اساساً پاراقوئه و پارانا چایی حؤوزه‌سین‌ده گدیردی. بۇنا سبب ایسه پاراقوئه قوه‌لری اوْرادا یئرله‌شیردی.
اۆچلر بیرلیگی ایلک اۇغورلارا باخمایاراق بۇ ایستهکاملار اوْنلارین ایررلمه‌سینی ۲ ایل گچیکدیریر. ایلک اله کچیریلن ایستهکام ایتاپیرو اوْلور. پاسو ده لا پارتییا دؤیوشون (۲۵ آوریل ۱۸۶۶) و استرو-بلیاکودان سوْنرا موتتفیقلر تویوتی باتاقلیغین‌دا دوشرگه سالیرلار.
اوْنلارا ۲۴ مئی ۱۸۶۶ -جی ایلده پاراقوئه‌لیلر موتتفیقلره هۆجوم ادیرکر آنجاق مغلوب اوْلورلار. بیرینجی تویوتی دؤیوشو گونئی آمریکا تاریخین‌ده ان بؤیوک دؤیوش اوْلور. جۇلای ۱۸۶۶-جی ایلده ۱ م برزیل کورپوس رهبری اوْزوریو پولیدور دا فونسک کینتاهیلیا ژوردانلا عوضلنیر. بۇ ارفه‌ده دؤیوش بؤلگه‌سینه ریو-قران‌دی-دو-سول ۲ برزیل کورپوسو داخیل اوْلورکی، اوْنلارین سایی ۱۰،۰۰۰ نفر اوْلاراق بارون پورتو آلقری اداره ادیر. اوْنلار اۇمایته ایستهکامینی اله کچیرمک اۆچون ایلک نؤوبه‌ده کوروسو و کوروپایتی چؤکمه‌لی ایدی. کوروسونو پورتو آلقری بیر هم‌له ایله پاراقوئه مؤقعلرینی اله کچیریلیر. [[شکیل:باتتله اوْف پوتررو ساوجه ۰۱. ژپگ|تهومب|۲۵۰پخ|۱۲ جۇلای ۱۸۶۶]] کوروپایتی‌ده ایسه گنرال خوزه ادوویخس دیاس گۆج‌لو دیرنیش گؤستریر. ۲۰،۰۰۰-لیک آرژانتین و برزیل قوه‌لری میتره و پورتو آلقری و آدمیرال تامانداره باشچی‌لیغی ایله ایرره‌له‌سه‌ده گئری اوْتوردولورلار. موتتفیقلر بیر نجه ساعت چکن دؤیوش‌ده ۵،۰۰۰ ایتکی وریرلر. بۇ حادیثه موتتفیق اوْردوسون‌دا بحران یارادیر و هۆجوم عملیّاتلاری بللی مدته سنگیگیر.
هللدیجی دؤیوشلر
[دَییشدیر]۱۲ سپتامبردا ۱۸۶۶-جی ایلده سولانو لوپس آرژانتین پرزیدنتی میتره ایله گؤروشور اما دانیشیقلار باش توتمور. دانیشیقلارین موثبت نتیجلنممه‌سی‌نین اساس سببی برزیلین بۇنا بؤیوک تپکی گؤسترمه‌سی ایدی. بئله کی، برزیل ساواشنین بۇ فوْرمادا بیتمه‌سینی ایستمیردی. ساواش عملیّاتلار سنگیمک بیلمیردی.
۱۰ اۇکتوبر ۱۸۶۶ برزیل اوْردواونا ینی کومان‌دان لویس آلویس دی لیما سیلوا، مارکیز کاشیاس (سوْنرادان هرسوق تیتولو آلیر) تعیین ائدیلیر. کاشیاس نوْامبردا پاراقوئه‌یه گلرکن، بورادا برزیل اوْردوسونون تامامن چؤکدویونه شاهید اوْلور. آرژانتین و برزیل اوْردوسو پراکن‌ده شکیل‌ده بیر-بیرین‌دن آرالی یئرلرده دوشرگه سالمیش‌دیلار. میتره و فلورس اؤلکه داخیلی ایشلرله علاقه دار اؤلکه‌لرینه قاییتمالی اوْلورلار. تاماندار‌نی وظیفه‌دن کنارلاشدیریلیر و اوْنون یئرینه خواکین ژوزه ایقناسیو تعیین ائدیلیر. بۇ ارفه‌ده ریو-قران‌دی-دو-سول‌دا برزیلین ۵۰۰۰-لیک اوْردوسو واردی. میتر‌نین یوْخ‌لوغو زامانی کاشیاس موتتفیق قوه‌لرینه رهبرلیگی اؤز اۆزرینه گؤتورور و اوْردونو یئنی‌دن تشکیل ادیر. ۱۸۶۶ نوْامبردان ۱۸۶۷-جی ایله قدر بیر چوْخ قاباقلاییجی تدبیرلر گؤرور. بئله کی، ساغ‌لیق مرکزلری یارائدیلیر، اپید‌میایا قارشی تبیرلر گؤرولور (هدف ضرر چکمیش عسگرلره یاردیم ائتمک و وبا ایله موباریزه آپارماق ایدی)، اۆسته‌لیک اوْردونون تهجیزاتی آرتیلیر. بۇ ارفه‌ده ساواش لوکال کاراکتر آلیر، یالنیز کیچیک توقوشمالار باش وئریر و کوروپایتی بومبالانیر. لوپس ایسه بۇ مدت‌دن ایستیفاده ائده‌رک مۆدافیه‌نی گوجلندیریر اۇمایتی‌نین مۆدافیه‌سی تهجیزاتی آرتیریلیر. کاشیاس اساس ضربه‌نی پاراقوئه ایستهکاملارینین سوْل جیناهینا اندیرمیی پلانلاشدیریر. هدف ایسه اۇمایتی ایله آسونسون آراسیندا علاقه‌نی کسمک ایدی. اوْ اوْردویا تویویا-کویه ایررلمیی امر ادیر. آنجاق آگوست ۱۸۶۷-جی ایلده میتره اوْردو کومان‌دان‌لیغینا قایی‌دیر. اوْ دؤیوشلری داوام اتدیرمیی و پاراقوئه نین ساغ ایستیقامتین‌ده یئرلَشن ایستهکاملارا هۆجوم اتمیی طلب ادیر اما بۇندان اوّلکی بۇ ایستیقامتلرده‌کی دؤیوشلرده بؤیوک ایتکیلر وئرمیش‌دی. اوْنون امری ایله برزیل اسکادرونو ایر‌لی‌لییه دوغرو گت‌سه‌ده اۇمایتی قالاسی اؤنون‌ده دایانمالی اوْلور. موتتفیق اوْردو رهبرلیگی آراسیندا یئنی‌دن فیکیر آیری‌لیغی یارانیر.
میتره هوجومو داوام اتدیرمیی تکید ادی‌دی، برزیللیلار ایسه شیمال‌دا یئرلَشن سان-سولانو، پیکه و تایینی توتماغی و بۇنونلادا هومایتا ایله آسونسونون علاقه‌سینی کسمیی دوشونوردولر کی، بودا کاشیاسین ایلکین پلانلاری ایدی. بۇنا جواب اوْلاراق پاراقوئه‌لیلر تویویاتییه هۆجوم تشکیل ائدیرلر آنجاق بۇ اۇغورسوزلوغا دوجار اوْلورلار. ژانویه ۱۸۶۸-جی ایلده میتره یئنی‌دن آرژانتین قاییتمالی اوْلور و کاشیاس یئنی‌دن کومان‌دان‌لیغی اۆزرینه گؤتورور. اوْنون امرینه اساساً ۱۸ فوْریه ۱۸۶۸-جی ایلده برزیل گمیلری دلفین کارلوسا دی کاروالیونون (سوْنرادا بارون پاسساژما تیتولو آلیر) باشچی‌لیغی ایله کوروپایتی و اۇمایتی ایستهکالارینین آرخاسینا کچه‌رک اوْنلاری پاراقوئه‌نین دیگر اراضیلرین‌دن تدریج ادیر. ۲۵ جۇلایدا هومایتا محاصره‌سی قالانین فتحی ایله باشا چاتدلریلیر. ۲۴ آگوستدا لوپ‌سه تسلیم اوْلماق تکلیفی ائدیلیر. موتتفیقلر آسونسونا دوغرو ایستیقامت‌لنیرلر و بورادا ۲۰۰ km-لیک مۆدافیه خطینی کچیرلر (پیکیسسیری چایین‌دان باشلایاراق آقوستورو و ایتا-ایباتیه قدر اۇزانیردی). لوپس بورادا ۱۸،۰۰۰ گوووه توْپ‌لوایا بیلمیش‌دی. کاشیاس جبهه دؤیوشونه گیرمک ایستمه‌یه‌رک تاکتیکی گدیشلر ادیر. موتففیق دونانماسی گوچلندیریلمیش آنقوستورایا هۆجوم اتدیی آندا اوْردو چاکو باتاقلیغین‌دا ایر‌لی‌له‌مک اۆچون یول اینشا ادیردی. بۇ ایستیقامت‌دن اوْردو چایین ساغ ساحیلینه کئچیرو بورادان ایسه شیمال-شرقه ایستیقامت‌لنیرلر. ویلتا شهری یاخینلیغین‌دا اوْردو یئنی‌دن چایین دیگر ساحیلینه کئچمه‌لی اوْلور. بۇ آددیملارین هدفی ایستهکاملارلا آسونسون آراسیندا علاقه‌نی کسمک اوْلور. اوْردونون بۇ جور حرکتی "پکیسسیری مانوری" آدینی آلیر. علاقه کسیلدیک‌دن سوْنرا کاشیاس کؤمک‌سیز قالان آسونسون اۆزرینه هۆجوم عوضینه جنوبا ایستیقامت‌لنه‌رک پاراقوالیلارین اساس ایستهکاملارینا ضربه اندیریر.
دسامبر
۱۸۶۸-جی ایلده کاشیاس محاصره‌ده اوْلان پاراقوئه قووه‌لری اۆزرینده بیر سیرا غلبه‌لر الده ادیر. دؤیوشلر: ایتورورو (۶ دسامبر)، آواری (۱۱ دسامبر و لوماس-والنتیناس و آنقوستوره (۳۰ دسامبر
). بۇ دؤیوشلرده پاراقوئه اوْردوسونون قالیقلاری تام اوْلاراق دارماداغین ائدیلیر. ۲۴ دسامبردا موتتفیق قوه‌لری کومان‌دانلاری (برزیلدان کاشیاس، آرژانتیندان ژل‌لی و اوْبس، اروگوئه دان انریکه کاسترو) لوپ‌سه تسلیم تکلیفی ائدیرلر. فرانسیسکو سولانو لوپس بۇ تکلیفی رد ائده‌رک داغ‌لیق اراضی‌سی اوْلان سررو لانا قاجیر. ۱ ژانویه ۱۸۶۹ دا پولکوونیک هرمس ارمستو دا فونسکا (برزیل مارشالی، ۸-جی باشکان ارمس رودریقس دا فونسکانین آتاسی) آسونسونا داخیل اوْلاراق شهری تۇتور. بورادا چوْخ‌لو سای‌ده سیلاح-سورسات قنیمت اوْلاراق اله کچیریلیر. بۇ ایسه دوردونون تهجیزاتینی آرتیریر و زفه‌لری برپا ائتمه‌یه ایمکان وئریر. ۵ گون‌دن سوْنرا فردمارشال کاشیاسین قوه‌لری شهره داخیل اوْلور. ۱۳ گون‌دن سوْنرا اوْ کومان‌دان‌لیغی تهویل وئریر و لویس فیلیپ قاستون دی اوْرلانسلا عوضلنیر.
سوْن دؤیوشلر
[دَییشدیر]ساواشنین سوْنونا یاخین ارفه‌ده برزیل اوْردوسونا ایمپراتور II پدرونون کورکه‌نی لویس فیلیپ قاستون دی اوْرلانس تعیین ائدیلیر. اوْنون آماچ تکجه پاراقوئه‌یی چؤکدورمک دییل، هم‌ده برزیلین مؤوقیینی بؤلگه‌ده گوجلن‌دیرمک ایدی.
۱۸۶۹-جو ایلین آگوستون‌دا اۆچلر بیرلیگی آسونسوندا موووقتی حکومت تشکیل ائدیرلر. سیریلو آنتونیو ریوارولا آکوستا موووقتی حکومته باشچی تعیین ائدیلیر. بونولا بئله فرانسیسکو سولانو لوپس موباریزه‌نی داوام اتدیره‌رک آسونسونون شیمال-شرقین‌ده یئرلَشن داغلارا چکیلیر. ساواشنین سوْن بیر ایلین‌ده قراف لویس فیلیپ ۲۱،۰۰۰-لیک قوشونلا پاراقوئه‌نین پارتیزان دسته‌لرینه قارشی ووروشور. پیریببوی و آکوستا-نیا دؤیوشلرین‌ده پاراقوئه طرفیندن ۵۰۰۰ نفر ایتکی وریلیر. اوْنلارین بؤیوک اکثریتی اۇشاقلاردان ییغیلمیش عسگرلردن تشکیل ائدیلمیش‌دی. سولانو لوپس ۲۰۰ نفرلیک دسته ایله شیمال مشه‌لیکلرین‌ده گیزلنیردی. موتتقیلر اوْنو تعقیب ادیردیلر. ۱ مارس ۱۸۷۰-جی ایلده گنرال ژوزه آنتونیو کورریا دو کومارو پاراقوئه‌لیلرین سوْن ایستینادگاهی اوْلان سررو-کورایانی اله کچیریرلر. فرانسیسکو سولانو لوپس تعقیب ائدیلیر و چایی کچمک ایسترکن اؤلدورولور. اوْنون سوْن سؤزلری "من وطن اۇغرون‌دا اؤلورم اوْلور. بونولادا پاراوای ساواش‌سینه سوْن قویولور.
ساواشنین عۆمومی خۆصوصیتلری
[دَییشدیر]ساواش هر ایکی طرف‌دن قان‌لی کاراکتر داشیییردی. هج کسه رحم ادیلمیردی. لوپس حتی اؤز قارداشی پاراقوئه یپیکوپونا بئله رحم اتممیش‌دیر. ساواش‌ده چوْخ‌لو سایدا کیشی اهالی‌سی‌نین ایتکی‌سی سببین‌دن اوْردویا حتی قادینلار و اۇشاقلاردا چاغریلیردی. ۱۶ آگوست ۱۸۶۹-جو ایلده آکوستا-نیو دؤیوشون‌ده ۳۵۰۰ نفر اۇشاق ایشتیراک ائتمیش دیر. اوْنلار اساساً ۹-۱۵ یاش‌لی اۇشاقلار تشکیل ادیردیلر. عۆمومی‌لیک‌ده دؤیوشلرده ۶۰۰۰ نفر اۆشاق ایشتیراک ائتمیش دیر. بۇ قهرمانلیغا گؤره گونوموزده پاراقوئه‌ده ۱۶ آگوست اۇشاق گونو کیمی قئید ائدیلیر. هر ایکی طرف‌دن اسیرلره قارشی چوْخ قددار موناسیبت بسلنیلیردی. موتتفیقلره اسیر دوشن پاراقوئه‌لیلرین چوْخو قول کیمی ساتیلیردی. اۆسته‌لیک اسیر دوشن پاراقوئه‌لیلر یئنی‌دن تشکیل ائدیلن پاراقوئه لگیونونا تهکیم ائدیله‌رک، اؤز اؤلکه‌لرینه قارشی ووروشماغا وادار ائدیلیردیلر. بۇ جور اؤز اؤلکه‌سینه قارشی ووروشماغا مجبور ائدیلن ۸۰۰ نفر پاراقوئه‌لی بۇ آقیبتی یاشامیش‌دیر.
ساواشنین عۆمومی نتیجه‌لری
[دَییشدیر]ایتکیلر
[دَییشدیر]پاراقوئه ساواشنین گدیشین‌ده آغیر اینسان ایتکیلری وئریر. اوْنون میقیاسی مۆباحیثه کوْنوسو (موضوع سۇ) اوْلاراق قالیر آنجاق بؤیوک سایدا اهالی ایتکی‌سی فاک‌دیر. ۱۸۷۱-جی ایلدکی سیاهییا آلینمادا اؤلکه‌ده ۲۲۱،۰۰۰ اینسانین یاشاماسی بللی ائدیلیر. بۇ ساواش‌دن اؤنجه ایسه اؤلکه‌ده ۵۲۵،۰۰۰ نفر اینسان یاشامیش‌دیر. دمه‌لی ساواش ۳۰۰،۰۰۰ اینسانین حیاتینا سوْن قویدوغونو گؤستریر. بۇ چور بؤیوک ایتکیلرین سببی اؤلکه اهالی‌سی‌نین لوپ‌سه فاناتیک صداقتی ایله باغلانیلیر. اؤلکه‌نین باشکندی توتولدوق‌دان سوْنرا ساواش پارتیزان ساواشی کاراکتری داشیییر. بۇ دا ایتکیلرین میقدارینی داهادا آرتیریر. بۇ ساواش‌ده ایکینجی ان آغیر ایتکی ورن اؤلکه برزیلدیر. برزیلدان ۱۲۳،۰۰۰ عسگر بۇ ساواش‌ده ایشتیراک ائتمیش دیر. بۇندان ۵۰،۰۰۰ اؤلموش‌دور. بۇ اینسانلارین چوْخو ایسه اهالی‌دن توپلانان (ماتو قروسو ویلاییتین‌دن)، کؤنول‌لو عسگرلر و قوللار ایدیلر. آرژانتین ساواش‌یه ۳۰،۰۰۰ عسگر گؤندرمیش، اوْنون‌دا ۱۸،۰۰۰ دؤیوشلرده اؤلموش‌دور. بونون دا بؤیوک حیصّه سی کوررنتس ویلاییتین‌دن ییغیلان مولکی اهالی تشکیل ادیردی. اروگوئه ساواش‌یه ۵،۶۰۰ عسگر گؤندرمیش‌دیر کی، بونون‌دا ۳،۱۰۰ نفری آوروپادان گلن موزدلو عسگرلر ایدیلر. ساواش ایتکیلره نیسبت‌ده مولکو ایتکیلر داها بؤیوک ایدی. ایتکیلرین بؤیوک اکثریتی نوخوشلوقلر، آجلیق و طیبی یاردیمین زییف اوْلماسی‌دان ایر‌لی گلیردی. بۇنا مثال کیمی برزیل دونانماسین‌دا ۱۷۰ نفر دؤیوشلرده اؤلموش‌دوسه ده ۱۰۷ نفر عادی وضعیت‌ده، ۱۴۷۰ نفر ایسه نوخوشلوق نتیجه‌سینده وفات ائتمیش دیر. برزیل اوْردوسونون اساسینی اؤلکه‌نین شیمال، شیمال-شرق بؤلگه‌لرین‌دن اوْردویا چاغریلان کندلیلر تشکیل ادیردیلر. اوْنلار جنوبا گلدیکلری زامان ایقلیم دییشیک‌لیکلری، بؤلگه یئیجکلاری و یئمکلرین‌ده‌کی فرق‌لی‌لیکلر آغیر نتیجه‌لره گتیریب چیخاریردی. ساواش‌ده ان چوْخ جان آلان ایسه ویروس نوخوشلوقلری ایدی.
نتیجه‌سی
[دَییشدیر]۱۸۷۰-جی ایلده ساواش سوْنا جاتدیق‌دان و پاراقوئه دارماداغین ادیلدیک‌دن سوْنرا آرژانتین برزیلیا گیزلی آنلاشما تکلیف ایر‌لی سورور کی، اوْرادا قران-جاکونو آرژانتین وئریلمه‌سینی ایستییر. اساس سبب ایسه اراضیلرده کبراسا آدلی بیر محصول واردی کی، اوْنو دا دریلرین آشیلانماسین‌دا ایستیفاده ادیردیلر. حتی پاراقوئه نین تام بؤلونمه‌سی مسئله‌سی آکتوال ایدی. بۇنونلا برزیل حکومتی پاراقوئه دؤولتی‌نین یئر اۆزون‌دن سیلینمه‌سینی ایستمیردی. سبب ایسه آرژانتین آراسیندا بوفر زوناسینی ساخلاماق ایستییردی. اوْنا گؤره‌ده تکلیف رد ائدیلیر. برزیل اوْردوسو اؤلکه‌نی ساواش بیتدیک‌دن سوْنرا بئله ترک اتمیر. ۱۸۷۶-جی ایلده اوْردو اؤلکه‌دن چیخاریلیر. فاکتیکی برزیلین سایه‌سین‌ده پاراقوئه اؤز ایستیقلالیتینی و مؤوجودلوغونو قورویوب ساخلایا بیلیر. آرژانتین ایسه قران-چاکویا اوْلان ادعاسین‌دان ال چکمیر. بۇ ایسه موتتفیقلری ساواش حدینه گتیریر. ساواش بیتدیک‌دن سوْنرا هانسی‌سا صۆلح آنلاشماسی ایمزالانماسادا اۆچلر بیرلیینه داخیل اوْلان دؤولتلرله آیری-آیری‌لیق‌دا آنلاشمالار ایمزالانممیش‌دیر. آرژانتین و پاراقوئه آراسیندا سرحدلرین دقیقلشدیریلمه‌سی اۆچون اۇزون-اۇزادی دانیشیقلار باش وئریر. بۇندان سوْنرا سرحدلر مویینلشیر. ۳ فوْریه ۱۸۷۶-جی ایلده ایکی اؤلکه آراسیندا سرحد آنلاشماسی ایمضالانیر. میسونس بؤلگه‌سی‌نین بؤیوک اکثریتی و قران-چاکونون بیر حیصّه سی (پیلکومایو چایی و ریو-برمخو چایلاری آراسینداکی اراضیلر) آرژانتین وریلیر. تهومب|لفت|پاراقوئه‌نین ایتیردیی اراضیلر بعضی اراضیلر ایسه (ورده و پیلکومایا چایینین اساس قوْللاری آراسینداکی اراضیلر) مۆباحیثه کوْنوسو (موضوع سۇ) اوْلاراق قالیر. بۇ مسئله بینلخاق محکمه‌یه قدر گدیب چیخیر. محکمه‌ده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری باشکانی راترفورد هیس مثلاًی پاراقوئه‌نین لهینه حل ادیر. اوْنون شرفینه اؤلکه دپارتامنتلرین‌دن بیری اوْنون آدی وریلیر. ۹ ژانویه ۱۸۷۲-جی ایلده برزیل ایله پاراقوئه آراسیندا سپارات مۆقاویله ایمضالانیر. مۆقاویله‌نین شرطلرینه اساساً پاراقوئه چایین‌دا گمیلرین سربست اۆزمه‌سینه ایجازه وریلیر. ایکی اؤلکه آراسیندا سرحدلر ایسه ساواش‌دن اؤنجه برزیلین ادعا اتدیی اراضیلرین اوْنا وئریلمه‌سی اساسین‌دا حل ائدیلیر. برزیل اله کچیردیی اراضیلرین سایه‌سین‌ده ماتو-قراسو بؤلگه‌سی‌نین اراضی‌سینی چوخ گنیشلندیریر. پاراقوئه همجی‌نین برزیلین ساواش‌یه صرف اتدیی یاردیمی اوْنا قایتاراجاغینی اۆزرینه گؤتورور. بۇ اؤدمه یالمیز ۱۹۴۳-جو ایلده برزیل باشکانی ژتولیو وارقاس طرفیندن بورچون سیلینه‌سی حاقیندا ژستی سایه‌سین‌ده دایاندیریلیر. آرژانتین و برزیل عۆمومی اوْلاراق ۱۴۰. ۰۰۰ km² اراضی الده ائدیرلر کی، بودا اوْ واختکی پاراقوئه اراضی‌سی‌نین یاریسیندان بیر قدر آز ایدی. ساواش‌دن سوْنرا بؤلگه‌ده وضعیت دییشیر. بئله کی آرتیق پاراقوئه آرژانتینین داخیلی ایشینه موداخی‌له ائده بیلمیر. بۇنونلا بئله آرژانتین مانییه‌سیز اوْلاراق قران-جاکونون ایستیلاسینا باشلاییر. ۱۸۷۰-۱۹۱۷-جی ایللر عرضینده جاکونون ایستیلاسی باشا چاتدیریلیر. قران-چاکو ویلایتی‌نین بیر حیصّه سی آرژانتینین الینه کچیر.
۱۹۷۵-جی ایلده برزیل باشکانی ارنتو بکمان و پاراقوئه باشقانی آلفردو ایسترسسنر آراسیندا ایمزالانان 'دوستلوق و ایشداش‌لیق' حاقیندا مۆقاویله‌نین شرطلرینه اساساً برزیل ساواش‌ده الده اتدیی قنیمتی پاراقوئه‌یه قایتاریر.
برزیل ساواش‌یه گؤره چوْخ اؤدمه‌لی اوْلور. ساواش فاکتیکی اوْلاراق لندن بانکی و بانکیر اوْلان برینق قارداشلاری طرفیندن مالیلشیردی. برزیل ساواشنین ۵ ایلینه داها چوْخ مالییه آییریردی نیین کی الده ادیردی. بودا اؤلکه‌ده ایقتیصادی بحرانا یول آچیر. خاری‌چی اؤلکه‌لردن آلینان کول‌لو میقداردا بورج اؤلکه ایقتصادیاتینا اوْن ایللیکلره اؤز منفی تأثیرینی گؤستریردی. بیر چوْخلارینین فیکیرینه گؤره ساواش مونارخیانین دوئریلمه‌سینه، اۆسته‌لیک قولدارلیغین لغوینه اؤز تأثیرینی گؤسترمیش‌دی (۱۸۸۸-جی ایل). برزیل اوْردوسو آرتیق ینی گۆجه مالیک اوْلاراق، سیاسی روْل اوْیناماغا باشلاییر.
آرژانتیندا ساواش اؤلکه ایقتصادیاتینین مودرنلشمه‌سینه وسی‌له اوْلور. بیر نجه اوْن ایللیکلر عرضینده اوْ لاتین آمریکاسینین آردیجیل اینکیشاف ادمیش اؤلکه‌سینه چوریلیر. ینی تورپاقلارین اله کچیریلمه‌سی اوْنو لا پلاتا حؤوزه سی‌نین گۆج‌لوسونه چوریلیر.
فاکتیکی بۇ ساواش‌ده غالیب گلن بریتانیا اوْلور. آرژانتین و برزیل اوْندان چوْخ‌لو میقداردا بورج آلیرلار. بورجون اؤدنیلمه‌سی گونوموزده‌ده داوام ادیر. برزیل بۇ بورجو ژتولیو وارقاسین دؤنمین‌ده تام اؤلدنیلیر. بۇندان سوْنرا نه آرژانتین نده برزیل اروگوئه ین داخیلی ایشینه فعّال موداخی‌له اتمیرلر. اروگوئه دا کولورادو پارتییاسی حاکمیّته گلیر و اؤلکه‌نی ۱۹۵۸-جی ایله قدر ایداره ادیر.
پاراقوئه‌یه گلدیک‌ده ایسه اوْنون اۇجقالارین‌دا یئرلَشن اراضیلر ساواش نتیجه‌سینده بوشالیر و آسونسون اتافینا کؤچورلر. اؤلکه‌نین چوخ بؤلگه‌لرین‌ده اهالی ناتورال تصرّفاتا کچیرلر. اراضیلرین بؤیوک حیصّه سی بوشالیر. بۇ اراضیلرین چوْخو خاری‌چیلره، خۆصوصی ایله آرژانتین ایجاره‌یه وریلیر. اؤلکه‌ده تصرّفاتی دارماداغین ادیلدیش، اؤلکه بازاری بریتانیا ماللاری اۆچون آچیق اعلان ائدیلمیش‌دی. اؤلکه تاریخین‌ده ایلک دفعه اوْلاراق داخیلی بازارا عۆمومی دَیَری ۱ میلیون فونت ایسترلینق دَیَرین‌ده ایستیقرازلار دؤورویه‌یه بوراخیلیر. ساواش پاراقوئه‌یه بؤیوک میقداردا بورج گتیریر. ۱۸۷۶-جی ایله قدر اؤلکه ایشغال آلتیندا قالیر.
ساواشنین اینجه صنعته تأثیری
[دَییشدیر]پاراقوئه ساواشی بؤلگه دؤولتلری‌نین اینچسنت ساحه‌لرینه تسیرسیز قال‌میر. بۇ ساواشنین ساواش عملیّاتلار مؤوضوعسون‌دا چکیلمیش تابلولار اۆستونلوک تشکیل ادیر. بۇ مؤوضوعیا آرژانتینلی کاندیدو لوپس و ایقناسیو قارمن‌دییا، برزیللی ویکتور میرلس، پدرو آمریکو، اروگوئه لی خوزه مانول بلانس موراجیت ائدیرلر. ساواش ادبیاتا دا اؤز تأثیرینی گؤستریر. بیر چوْخ اثرلر مؤلفلرینه دونیا شؤهرتی قازاندیریر. بۇنا مثال کیمی ایتالیا یازیچی سی امیلیو سالقاری‌نین "پاراقوئه پرزیتنتی‌نین خزینه‌سی" اثرینی گؤسترمک اوْلار. ساواشنین بعضی حادیثه‌لری آرتور کانن دویلین شرلوک هولمس حاقیندا یازدیغی "وسرریا لودژده باش وئرمیش حادیثه‌لر" آدلی پووستین‌ده سان-پدرو آدلی اۇیدورولموش اؤلکه‌نین تیمسالین‌دا پاراقوئه‌یی گؤرمک اوْلار. سالقاری اگر پاراقوئه‌لیلرا بللی سئوگی ایله یاناشیر، اوْنلاری اۆستون تۇتورسا دا، بۇ پووسته کونان دویلیا دیکتاتورو سان-پدرو اؤلکه‌سی‌نین قان تؤکه‌نی، ظالم بیری‌سی کیمی تصویر ادیر. بۇندان باشقا بۇ مؤوضوعدا بیر سیرا نووللالار یازیلمیش‌دیر.
ساواش‌یه مۆعاصیر باخیش
[دَییشدیر]ساواش ایندینه قدر مۆباحیثه کوْنوسو (موضوع سۇ) اوْلاراق قالیر. اساساً پاراقوئه‌ده بۇ ساواش کیچیک بیر خالقین اؤز حۆقوقلارینی دیکته ائتمه جدهی کیمی قیمتلندیریلیر. آنجاق نتیجه‌ده ایسه بیر خالقین محوی (سویقیریمی) ایله نتیجه‌لنیر. مۆعاصیر دونیامیزدا بۇ ساواش هئچ‌ده بیر معنالی قارشی‌لانمیر. بئله کی، بعضیلری مۆعاصیر دؤنم‌ده اوْ زامان کی پاراقوئه دؤولت رهبرینی دیکتاتور، ساواش‌ینی ایسه همین توتالیتار رژیمین عمللری‌نین نتیجه‌سی کیمی قیمتلندیریر.
حال-حاظیرکی وضعیت
[دَییشدیر]ساواشنین نتیجه‌لری پاراقوئه نین اینکیشافینا اؤز منفی تأثیرینی گؤستریر. بۇ ساواشین نتیجه‌سینده پاراقوئه دونیانین بین‌الخالق عالم‌ده هر هانسی بیر سؤز صاحیبی اوْلان اؤلکه‌لری سیاهی‌سین‌دن بیردفعه‌لیک آدینی چیخاریر. اؤلکه بۇ خاوس‌دان چیخماق و دموقرافیک بالانسی برپا ائتمک اۆچون اۇزون زامان صرف ائتمه‌لی اوْلور. بۇنونلا بئله بۇ ساواشین فیسادلاری گونوموزده بئله تام آرادان قالدیریلماییب. بئله کی، پاراقوئه لاتین آمریکاسینین ان کاسیب و ایقتیصادی باخیمدان گئری قالمیش اؤلکه‌سی‌دیر.
قایناق
[دَییشدیر]ایستینادلار
[دَییشدیر]بؤلمه:پاراقوئه تاریخی
بؤلمه:گونئی آمریکا ساواش‌لری بؤلمه:پاراقوئه‌نین ساواش‌لری بؤلمه:برزیلین ساواش‌لری بؤلمه:آرژانتینین ساواش‌لری بؤلمه:اروگوئه ین ساواش‌لری بؤلمه:۱۳ دسامبرداکی حادیثه‌لر بؤلمه:۱۸۶۴-جو ایلدکی حادیثه‌لر بؤلمه:۱۸۶۴-جو ایلده پاراقوئه بؤلمه:پاراقوئه ساواشی بؤلمه:برزیل–اروگوئه موناسیبتلری بؤلمه:برزیل–پاراقوئه موناسیبتلری بؤلمه:آرژانتین–برزیل موناسیبتلری
