ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری

ایران مملکتی ان قدیم زامانلاردان تۆرکلرین مسکنی اوْلوبدور. بو مسئله نین ۷۰۰۰ مین ایللیک تاریخی وار.^[۱]^[۲] ابنی خلدون دا بو یازی نی تصدیق له یه رک یازیر: "و فی الکتب ان ارض ایران هی ارض الترک... فاما علماء الفرس و نسابتهم فیابون من هذا کله". "کیتابلاردا ایرانین تۆرک تورپاغی اولدوغو یازیلیر..." آنجاق فارس بیلگین و سوی بیلیمچیلری بو ساو (ی تابلاماق) دان بوتونویله بویون قاچیریرلار.".^[۳] ایران تورکلری'نین یاشادیقلاری یئرلری اوچ بویوک یئره بولمک اولار. ایرانین قوزئی باتی سیندا یئرلشن اوستانلاری، ایرانین قوزئی دوغوسوندا یئرلشن اوستانلار و ایرانین اورتا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار.^[۴]^[۵]^[۶]^[۷] ایرانین قوزئی باتیسیندا یئرلشن اوستانلار عومومیتله آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیبلر. قوزئی دوغو دا یئرلشن اوستانلار، آفشار یورد و تورکمن صحرایا شامیل اولورلار. ایرانین اورتاسیندا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار، قاشقای یورد ا شامیل اولورلار.^[۵]^[۶]^[۷]^[۸]^[۹]

ایران آذربایجانی

ایرانین قوزئی‌باتی‌سین‌دا یئرلشن ۱۳ اوستان‌دا تورک‌لر یاشاییرلار. بونلار دوغو آذربایجان، باتی آذربایجان، اردبیل،^[۱۰] زنگان، همدان،^[۱۱] قزوین، مرکزی، تهران، البورز و قوم اوستانلاری‌نین بوتون قیسمتلرینه، و گیلان، کوردوستان و کیرمانشاه اوستانلاری‌نین بعضی قیسمتلرینه شامیل اولورلار.^[۵]^[۶]^[۷]^[۸]^[۱۲]^[۱۳]

غربی آذربایجان

سولدوز

بو شهریستان ساکین‌لری‌نین ۶۵ فاییزی آذربایجان‌لی و ۳۵ فاییزی کورددورلر. آذربایجان‌لی‌لار شیعه و کوردلرده سونی‌دیرلر.^[۱۴]

سایین قالا

بو شهریستان کندلری موختلف ائتنیک قروپ‌لارین‌دان تشکیل تاپیب‌دیر کی بو ائتنیک قروپ‌لاری، آذربایجان تورکجه‌سین‌دن علاوه، اوز محلی لهجه‌لرینه‌ده دانیشیرلار. چاردولی، زعفران‌لی، موصلان‌لی، شریبان‌لی، آجیرلی و هشترودلی بو ائتنیک قروپ‌لارین‌دان‌دیرلار.^[۱۵]

بو شهریستان ساکین‌لری‌نین چوخو آذربایجان‌لی‌دیرلار و آذربایجان تورکجه‌سی بو بؤلگه‌سین اصلی دیلی‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر. بو شهریستان‌دا موختلیف فرهنگ‌لر واردیر کی آذربایجان تورکجه‌سینه دانیشماق و مذهبی مراسیمات‌دا موشاریکه ائتماق، اونلارین بیرلیغینا سبب اولور.^[۱۵]

قوشاچای

قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین قربی لهجه‌سینه دانیشیرلار کی اورمیه لهجه‌سی‌نین اوخشاری‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین بیر آز سیراسی‌دا کورد اولوب، کورد دیلینه تکلم ائدیرلر.^[۱۶] قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه‌دیر و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.^[۱۷]

خوی

خوی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی‌نین شومال‌غربی لهجه‌سینه دانیشیرلار.^[۱۸] اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.^[۱۹]

ماکی

ماکی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.^[۲۰]

پلدشت

بو شهریستان ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلار بیر سیراسی شیعه و بیر سیراسی‌دا سونی‌دیرلر.^[۲۱]

سویوق بولاغ

ایندیلیکده بو شهرین خالقی نین ۱۰۰ ده ۱۰ین آذربایجانلی تورک خالقی تشکیل ائدیر.

همدان

همدان شهری بیر تورک‌دیلی اولان منطقه‌ده یئرلشیب‌دیر و بو شهرین اطرافین‌دا کی کندلرین هامیسی تورک‌لرین یاشاییش یئرلرین‌دن‌دیر. همدان تورک‌لری اوغوزلاردان‌دیرلار کی بو بؤلگه‌سین شومال، شومال‌قرب و شرق حیصه‌لرین‌ده ساکین‌دیرلر. همدان بؤلگه‌سی‌نین مرکزی بخشین‌ده تورک دیلین‌دن علاوه، فارس و لور دیل‌لرینه‌ده تکلم اوْلونور؛ آمما شرا بخشین‌ده تکجه تورک دیلینه دانیشیلیر.^[۲۲]

کوردوستان

قوروه

قوروه بؤلگه‌سی‌نین ساکین‌لری تورک و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر.^[۲۳]

بیجار گروس

بوگونکو گونده کوردیستان اوستانی نین هئچ اولماسا دوردن بیری سی تورک لرله مسکون دور. بو اراضی لر تاریخی آذربایجان سینیرلاری ندا یئرلشیب لر.^[۲۴] کوردیستان اوستانی نین دوغو بولومو گروس منطقه سی آدلانیر. بوردا یاشایان اهالی عومومن شیعه و تورک دور لر.^[۲۵] بیجار بولگه سی نین اهالی سی نین چوخو تورک دورلر.^[۲۶] بو بولگه بوتون دوره لرده تورک یا تورک سویلو نوماینده ایران میلّی مجلیسینه گوندریب.^[۲۵]
بیجار بولگه‌سی‌نده ۱۳۵ تورک دیل‌لی کند وار.^[۲۷]^[۲۸]

آفشاریورد و تورکمن‌چولو

ایرانین قوزئی‌دوغوسون‌دا -آفشاریورد و تورکمن‌چولو بولگه‌لری‌نین محدوده‌سین‌ده یئرلشن رضوی خوراسان، کیرمان، قوزئی خوراسان، سیمنان، گولوستان^[۲۹]^[۳۰] و مازندران اوستانلری‌ده تورکلرین یاشادیق‌لاری یئرلردن‌دیرلر.^[۸]^[۱۲]^[۱۳]

قاشقای‌یورد

ایرانین اورتا و گونئیین‌ده یاشایان تورک‌لر، فارس، چاهارماحال و بختییاری، ایصفاهان، بوشهر، خوزیستان، کیرمان و هرمزگان اوستان‌لرین‌ده یاشاییرلار.^[۱۲]^[۱۳]

بولگه‌لر

کندلر

ایرانین موختلف شهرلری‌نین تورک‌لرین یاشام‌یئری اولان کندلری‌نین سایی:^[۱۲]^[۱۳]

تهران: ۲۰۹.
شهریضا: ۱۹.
قزوین: ۴۴۱.
شهرکورد: ۳۰.
اراک: ۳۳۴.
فیرییدون: ۸۲.
ساوه: ۲۲۴.
بیجار: ۱۳۵.
دماوند: ۲۸.
تویسیرکان: ۹.
قوم: ۱۷.
ایسلام‌آوا: ۲.
محللات: ۱۲.
کیرمانشاه: ۸.
تالیش: ۶۸.
همدان: ۴۵۲.
رشت: ۳۹.
اهواز: ۵.
انزلی: ۱۰.
خوررم‌آوا: ۶۵.
فومن: ۴.
آباده: ۶۵.
لاهیجان: ۴.
بوشهر: ۵۷.
آمول: ۲.
شیراز: ۲۹.
ساری: ۷.
فسا: ۴۷.
شاهری: ۱۵.
فیروزآوا: ۱۲.
قورقان: ۱۰۷.
کازیرون: ۵۳.
نوشهر: ۱.
سیرجان: ۴.
سنندج: ۸۳.
درگز: ۹۹.
ایصفاهان: ۷.
سبزه‌وار: ۱۰۹.
لار: ۱۰.
بجنورد: ۱۹۳.
مشهد: ۲۵.
قوچان: ۳۳۰.
نئیشابور: ۴۶.

بیرده باخ

ایران تورک‌لری‌نین سایی

قایناق‌لار

^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-09-24. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ http://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=4427/10/1389^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ تاریخ ابن خلدون (ق۱، ج ۲، ص ۱۵۴)، المسمی بکتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، فی ایام العرب و العجم و البریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان
^ باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ ^۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ [۱]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ ^۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ [۲]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ ^۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ [۳]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ ^۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام مئهران وارد نشده است
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-01-02. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ http://www.ardabil.ir/WebPartPages/ArtAndCulture/default.aspx^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ http://www.ostan-hm.ir/fa/showpages.aspx?i=0&mid=112&spi=1^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ ^۱۲٫۰ ^۱۲٫۱ ^۱۲٫۲ ^۱۲٫۳ ^۱۲٫۴ ماحمود پناهییان، فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین، ۱۳۵۱ شمسی.
^ ^۱۳٫۰ ^۱۳٫۱ ^۱۳٫۲ ^۱۳٫۳ ^۱۳٫۴ جاواد هیئت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، اوچ‌اونجو چاپ، ۱۳۸۰ شمسی، ص ۳۰۷.
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-12-22. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ ^۱۵٫۰ ^۱۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-07-20. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=332^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=331^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ http://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx?PageContentID=266^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-10-10. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ http://www.makoo-ag.ir/tabid/1037/Default.aspx?PageContentID=136^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-04-23. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-12-18. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-08-08. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ bicar.blogsky.com/category/cat-6/
^ ^۲۵٫۰ ^۲۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-14. یوْخلانیلیب2015-02-08.
^ http://www.bicar.blogsky.com/1386/06/23/post-9/^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}
^ دکتر م پناهایان، مجموعه‌ای در چهار جلد به نام " فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین " سال 1351
^ (سیری در تاریخ زبان ولهجه‌های ترکی، دکتر جواد هئیت- چاپ سوم، سال1380,ص307
^ http://turkmensofiran.orgfree.com/sarzamin.htm
^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-12-16. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[1] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-09-24. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[2] ttp://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=4427/10/1389^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[3] تاریخ ابن خلدون (ق۱، ج ۲، ص ۱۵۴)، المسمی بکتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، فی ایام العرب و العجم و البریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان

[مهران-4] باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[گوناز-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ [۱]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[دیره‌نیش-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ [۲]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[گوناسکام-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ [۳]^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[مئهران-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ ^۸٫۲ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام مئهران وارد نشده است

[9] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-01-02. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[10] ttp://www.ardabil.ir/WebPartPages/ArtAndCulture/default.aspx^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[11] ttp://www.ostan-hm.ir/fa/showpages.aspx?i=0&mid=112&spi=1^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[پناهییان-12] ۱۲٫۰ ^۱۲٫۱ ^۱۲٫۲ ^۱۲٫۳ ^۱۲٫۴ ماحمود پناهییان، فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین، ۱۳۵۱ شمسی.

[هئیت-13] ۱۳٫۰ ^۱۳٫۱ ^۱۳٫۲ ^۱۳٫۳ ^۱۳٫۴ جاواد هیئت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، اوچ‌اونجو چاپ، ۱۳۸۰ شمسی، ص ۳۰۷.

[Nəqədə-14] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-12-22. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[صایین‌قالا-15] ۱۵٫۰ ^۱۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-07-20. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[قوشاچای۱-16] ttp://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=332^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[قوشاچای۲-17] ttp://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=331^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[خوی۱-18] ttp://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx?PageContentID=266^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[خوی۲-19] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-10-10. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[ماکی-20] ttp://www.makoo-ag.ir/tabid/1037/Default.aspx?PageContentID=136^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[پلدشت-21] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-04-23. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[همدان-22] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-12-18. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[قوروه-23] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-08-08. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[24] r.blogsky.com/category/cat-6/

[farsi.qurtulush.info-25] ۲۵٫۰ ^۲۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-14. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[26] ttp://www.bicar.blogsky.com/1386/06/23/post-9/^{[دائمی اولو باغلانتیلی]}

[27] دکتر م پناهایان، مجموعه‌ای در چهار جلد به نام " فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین " سال 1351

[28] (سیری در تاریخ زبان ولهجه‌های ترکی، دکتر جواد هئیت- چاپ سوم، سال1380,ص307

[29] ttp://turkmensofiran.orgfree.com/sarzamin.htm

[30] rchive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-12-16. یوْخلانیلیب2015-02-08.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری
ايالتلر	اردبیل • دوغو آذربایجان • باتی آذربایجان • زنگان • همدان • گیلان • قزوین • مرکزی • تئهران • البرز • قوم • كیرمانشاه • كوردوستان (گونئی آذربایجان) • چارماحال بختیاری • لوریستان • قاشقایورد (فارس) (قاشقای یورد) • ایسفاهان • كیرمان • بوشئهر • خوزیستان • قوزئی خوراسان • آفشاریورد (رضوی خوراسان) • سیمنان • تورکمن‌چولو (گولوستان) • مازندران
بولگه‌لر	اردبیل • بیله سووار • خالخال • خیاو (مشكین شهر) • كوثر • موغان شهر (پارساباد) • موغان (گئرمی) • نمین • نیر • تبریز • اوجان(بوستان آوا) • اوسكو • اهر • بوناب • توفارقان(آزرشهر) • جولفا • چار اویماق • خودافرین • ساراب • شبیستر • عجب شیر • كلئیبر • ماراغا • مرند • ملیك كندی (ملیكان) • میانا • ورزیقان • هریس • سار آس كند (هشتری) • اورمو • اوشنو (اوشنویه) • بوكان • تیكان تپه (تكاب) • چالدیران • خانا (پیرانشهر) • خوی • سالماس • سایین قالا (شاهین دژ) • سولدوز(نقده) • سویویق بولاق (ماهاباد) • قوشاچای (میانداب) • ماكی • زنگان • ابهر • ابجرود • خوررم دره • خودا بنده • طارم • ماه نیشان • همدان • اسد آباد • باهار • تویسیركان • رزن • فامنین • كبودرآهنگ • ملاییر • نهاوند • آستارا • انزلی • تالیش • فومن • لاهیجان • قزوین • آبیك • الوند • بوئین زاهرا • تاكیستان • اراك • آشتیان • تفرش • دلیجان • خمین • ساوه • شازند • كمیجان • محلات • تئهران • ایسلام شهر • پاكدشت • پیشوا • دماوند • رباط كریم • ری • شمیرانات • شهریار • فیروز كوه • قودس • ملارد • ورامین • كرج • ساووج بولاق • طالیقان • نظرآباد • قوم • كیرمانشاه • سونقور • سنندج • بیجار گروس • قوروه • شهر-ی كورد • بروجن • لردگان • یاسوج (یاستی اوج) • ایصفاهان • دئهاقان • سمیروم • شهرضا • فیریدون • سیرجان • اهواز • هفت‌گول • شیراز • آباده • اقلید • صفاشهر • فسا • فیروز آباد • كازرون • لامرد • ممسنی • بجنورد • ایسفرایین • جاجرم • شیروان • فاروج • مانه و سملقان • مشهد • درگز • سبزیوار • قوچان • توربت – ی - جام • كلات • نئیشابور • شاهرود • گرمسار • گورگان • آزاد شهر • آق قالا • توركمن • رامیان • علی‌آباد • كرد كوی • كلاله • گز بندری • گونبد • مینودشت • ساری • آمول • بئهشهر • گلوقاه
ایران اهالیسی