ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری
ایران تورک‌لری‌نین یاشاییش یئرلری ۲۰۱۰-جی میلادی ایلده، بو خریطه‌ده ایران تورکمنلری حیساب اوْلمویوبلار.

ایران مملکتی ان قدیم زامانلاردان تۆرکلرین مسکنی اوْلوبدور. بو مسئله نین ۷۰۰۰ مین ایللیک تاریخی وار.[۱][۲] ابنی خلدون دا بو یازی نی تصدیق له یه رک یازیر: "و فی الکتب ان ارض ایران هی ارض الترک... فاما علماء الفرس و نسابتهم فیابون من هذا کله". "کیتابلاردا ایرانین تۆرک تورپاغی اولدوغو یازیلیر..." آنجاق فارس بیلگین و سوی بیلیمچیلری بو ساو (ی تابلاماق) دان بوتونویله بویون قاچیریرلار.".[۳] ایران تورکلری'نین یاشادیقلاری یئرلری اوچ بویوک یئره بولمک اولار. ایرانین قوزئی باتی سیندا یئرلشن اوستانلاری، ایرانین قوزئی دوغوسوندا یئرلشن اوستانلار و ایرانین اورتا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار.[۴][۵][۶][۷] ایرانین قوزئی باتیسیندا یئرلشن اوستانلار عومومیتله آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیبلر. قوزئی دوغو دا یئرلشن اوستانلار، آفشار یورد و تورکمن صحرایا شامیل اولورلار. ایرانین اورتاسیندا و گونئیینده یئرلشن اوستانلار، قاشقای یورد ا شامیل اولورلار.[۵][۶][۷][۸][۹]

ایران آذربایجانی

ایرانین قوزئی‌باتی‌سین‌دا یئرلشن ۱۳ اوستان‌دا تورک‌لر یاشاییرلار. بونلار دوغو آذربایجان، باتی آذربایجان، اردبیل،[۱۰] زنگان، همدان،[۱۱] قزوین، مرکزی، تهران، البورز و قوم اوستانلاری‌نین بوتون قیسمتلرینه، و گیلان، کوردوستان و کیرمانشاه اوستانلاری‌نین بعضی قیسمتلرینه شامیل اولورلار.[۵][۶][۷][۸][۱۲][۱۳]

گونئی آذربایجانین اوستان لری و بولگه لری

غربی آذربایجان

سولدوز

بو شهریستان ساکین‌لری‌نین ۶۵ فاییزی آذربایجان‌لی و ۳۵ فاییزی کورددورلر. آذربایجان‌لی‌لار شیعه و کوردلرده سونی‌دیرلر.[۱۴]

سایین قالا

بو شهریستان کندلری موختلف ائتنیک قروپ‌لارین‌دان تشکیل تاپیب‌دیر کی بو ائتنیک قروپ‌لاری، آذربایجان تورکجه‌سین‌دن علاوه، اوز محلی لهجه‌لرینه‌ده دانیشیرلار. چاردولی، زعفران‌لی، موصلان‌لی، شریبان‌لی، آجیرلی و هشترودلی بو ائتنیک قروپ‌لارین‌دان‌دیرلار.[۱۵]

بو شهریستان ساکین‌لری‌نین چوخو آذربایجان‌لی‌دیرلار و آذربایجان تورکجه‌سی بو بؤلگه‌سین اصلی دیلی‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر. بو شهریستان‌دا موختلیف فرهنگ‌لر واردیر کی آذربایجان تورکجه‌سینه دانیشماق و مذهبی مراسیمات‌دا موشاریکه ائتماق، اونلارین بیرلیغینا سبب اولور.[۱۵]

قوشاچای

قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین قربی لهجه‌سینه دانیشیرلار کی اورمیه لهجه‌سی‌نین اوخشاری‌دیر. بو شهریستان ساکین‌لری‌نین بیر آز سیراسی‌دا کورد اولوب، کورد دیلینه تکلم ائدیرلر.[۱۶] قوشاچای بؤلگه‌سی ساکین‌لری‌نین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه‌دیر و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۱۷]

خوی

خوی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی‌نین شومال‌غربی لهجه‌سینه دانیشیرلار.[۱۸] اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۱۹]

ماکی

ماکی بؤلگه‌سی ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین اکثریتی‌نین مذهبی شیعه و اقلیتی‌نین کی‌ده سونی‌دیر.[۲۰]

پلدشت

بو شهریستان ساکین‌لری آذربایجان تورکجه‌سی و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلار بیر سیراسی شیعه و بیر سیراسی‌دا سونی‌دیرلر.[۲۱]

سویوق بولاغ

ایندیلیکده بو شهرین خالقی نین ۱۰۰ ده ۱۰ین آذربایجانلی تورک خالقی تشکیل ائدیر.

همدان

همدان

همدان شهری بیر تورک‌دیلی اولان منطقه‌ده یئرلشیب‌دیر و بو شهرین اطرافین‌دا کی کندلرین هامیسی تورک‌لرین یاشاییش یئرلرین‌دن‌دیر. همدان تورک‌لری اوغوزلاردان‌دیرلار کی بو بؤلگه‌سین شومال، شومال‌قرب و شرق حیصه‌لرین‌ده ساکین‌دیرلر. همدان بؤلگه‌سی‌نین مرکزی بخشین‌ده تورک دیلین‌دن علاوه، فارس و لور دیل‌لرینه‌ده تکلم اوْلونور؛ آمما شرا بخشین‌ده تکجه تورک دیلینه دانیشیلیر.[۲۲]

کوردوستان

قوروه

قوروه بؤلگه‌سی‌نین ساکین‌لری تورک و کورد دیل‌لرینه دانیشیرلار. اونلارین مذهب‌لری شیعه و سونی‌دیر.[۲۳]

بیجار گروس

بوگونکو گونده کوردیستان اوستانی نین هئچ اولماسا دوردن بیری سی تورک لرله مسکون دور. بو اراضی لر تاریخی آذربایجان سینیرلاری ندا یئرلشیب لر.[۲۴] کوردیستان اوستانی نین دوغو بولومو گروس منطقه سی آدلانیر. بوردا یاشایان اهالی عومومن شیعه و تورک دور لر.[۲۵] بیجار بولگه سی نین اهالی سی نین چوخو تورک دورلر.[۲۶] بو بولگه بوتون دوره لرده تورک یا تورک سویلو نوماینده ایران میلّی مجلیسینه گوندریب.[۲۵]
بیجار بولگه‌سی‌نده ۱۳۵ تورک دیل‌لی کند وار.[۲۷][۲۸]

آفشاریورد و تورکمن‌چولو

ایرانین قوزئی‌دوغوسون‌دا -آفشاریورد و تورکمن‌چولو بولگه‌لری‌نین محدوده‌سین‌ده یئرلشن رضوی خوراسان، کیرمان، قوزئی خوراسان، سیمنان، گولوستان[۲۹][۳۰] و مازندران اوستانلری‌ده تورکلرین یاشادیق‌لاری یئرلردن‌دیرلر.[۸][۱۲][۱۳]

قاشقای‌یورد

ایرانین اورتا و گونئیین‌ده یاشایان تورک‌لر، فارس، چاهارماحال و بختییاری، ایصفاهان، بوشهر، خوزیستان، کیرمان و هرمزگان اوستان‌لرین‌ده یاشاییرلار.[۱۲][۱۳]

بولگه‌لر

اردبیل | موغان شهر (پارساآباد) | گئرمی (موغان) | نیر | سرین (سرعین) | بیله سووار | خالخال | خیاو (مشکین شهر) | نمین | کوثر | مرند | تبریز | اهر | ساراب | توفارقان (آزرشهر) | اوش قایا (اوسکو) | اوجان (بوستان‌آوا) | بوناب | جولفا | چار اویماق | خودافرین | شبیستر | عجب شیر | کلئیبر | ماراغا | ملیک کندی (ملیکان) | میانا | ورزیقان | هریس | سار آس کند (هشتری) | اورمو | خوی | سالماس | ماکی | سولدوز (نقده) | قوشاچای (میانداب) | بوکان | سویویق بولاق (ماهاباد) | خانا (پیرانشهر) | سایین قالا (شاهین دژ) | شوط | چای پارا | تیکان تپه (تکاب) | چالدیران | سردشت | قاراعین (پولدشت) | اوشنو (اوشنویه) | زنگان | ابهر | ایجرود | خوررم دره | خودا بنده | طارم | ماهنیشان | همدان | نهاوند | ملاییر | کبودرآهنگ | فامنین | رزن | تویسیرکان | باهار | اسدآباد | آستارا | تالیش | انزلی | فومن | قزوین | تاکیستان | بوئین‌زهرا | آبیک | الوند | اراک | ساوه | تفرش | آشتیان | کمیجان | خمین | شازند | محلات | دلیجان | فیروز کوه | شهریار | شمیرانات | ری | رباط کریم | دماوند | تهران | پیشوا | پاکدشت | ایسلام‌شهر | ورامین | ملارد | قودس | سونقور | کرج | ساووج بولاق | نظرآباد | طالیقان | قوم | بیجار گروس | قوروه | لردگان | بروجن | شیراز | آباده | اقلید | فسا | فیروز آباد | کازرون | لامرد | ممسنی | صفاشهر | بجنورد | شیروان | فاروج | مانه و سملقان | جاجرم | ایسفرایین | مشهد | نئیشابور | سبزیوار | قوچان | توربت – ی - جام | درگز | کلات | گورگان | کالالا | مینودشت | رامیان | گونبد | علی‌آباد | آق قالا | تورکمن | گز بندری | آزاد شهر | کرد کوی | بئهشهر | ایصفاهان| سمیروم | فریدون | دهاقان | یاسوج (یاستی اوج) | | شهر-ی کورد|شاهرود| گرمسار | هفتگل[۱۲][۱۳]

کندلر

ایرانین موختلف شهرلری‌نین تورک‌لرین یاشام‌یئری اولان کندلری‌نین سایی:[۱۲][۱۳]

  • تهران: ۲۰۹.
  • شهریضا: ۱۹.
  • قزوین: ۴۴۱.
  • شهرکورد: ۳۰.
  • اراک: ۳۳۴.
  • فیرییدون: ۸۲.
  • ساوه: ۲۲۴.
  • بیجار: ۱۳۵.
  • دماوند: ۲۸.
  • تویسیرکان: ۹.
  • قوم: ۱۷.
  • ایسلام‌آوا: ۲.
  • محللات: ۱۲.
  • کیرمانشاه: ۸.
  • تالیش: ۶۸.
  • همدان: ۴۵۲.
  • رشت: ۳۹.
  • اهواز: ۵.
  • انزلی: ۱۰.
  • خوررم‌آوا: ۶۵.
  • فومن: ۴.
  • آباده: ۶۵.
  • لاهیجان: ۴.
  • بوشهر: ۵۷.
  • آمول: ۲.
  • شیراز: ۲۹.
  • ساری: ۷.
  • فسا: ۴۷.
  • شاهری: ۱۵.
  • فیروزآوا: ۱۲.
  • قورقان: ۱۰۷.
  • کازیرون: ۵۳.
  • نوشهر: ۱.
  • سیرجان: ۴.
  • سنندج: ۸۳.
  • درگز: ۹۹.
  • ایصفاهان: ۷.
  • سبزه‌وار: ۱۰۹.
  • لار: ۱۰.
  • بجنورد: ۱۹۳.
  • مشهد: ۲۵.
  • قوچان: ۳۳۰.
  • نئیشابور: ۴۶.

بیرده باخ

قایناق‌لار

  1. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-09-24. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  2. ^ http://www.gunaskam.com/tr/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=4427/10/1389[دائمی اولو باغلانتیلی]
  3. ^ تاریخ ابن خلدون (ق۱، ج ۲، ص ۱۵۴)، المسمی بکتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر، فی ایام العرب و العجم و البریر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان
  4. ^ باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران[دائمی اولو باغلانتیلی]
  5. ^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ [۱][دائمی اولو باغلانتیلی]
  6. ^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ [۲][دائمی اولو باغلانتیلی]
  7. ^ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ [۳][دائمی اولو باغلانتیلی]
  8. ^ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام مئهران وارد نشده‌است
  9. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-01-02. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  10. ^ http://www.ardabil.ir/WebPartPages/ArtAndCulture/default.aspx[دائمی اولو باغلانتیلی]
  11. ^ http://www.ostan-hm.ir/fa/showpages.aspx?i=0&mid=112&spi=1[دائمی اولو باغلانتیلی]
  12. ^ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ ماحمود پناهییان، فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین، ۱۳۵۱ شمسی.
  13. ^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ جاواد هیئت، سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی، اوچ‌اونجو چاپ، ۱۳۸۰ شمسی، ص ۳۰۷.
  14. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-12-22. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  15. ^ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-07-20. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  16. ^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=332[دائمی اولو باغلانتیلی]
  17. ^ http://www.miandoab-ag.ir/tabid/1522/Default.aspx?PageContentID=331[دائمی اولو باغلانتیلی]
  18. ^ http://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx?PageContentID=266[دائمی اولو باغلانتیلی]
  19. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-10-10. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  20. ^ http://www.makoo-ag.ir/tabid/1037/Default.aspx?PageContentID=136[دائمی اولو باغلانتیلی]
  21. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-04-23. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  22. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-12-18. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  23. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-08-08. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  24. ^ bicar.blogsky.com/category/cat-6/
  25. ^ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-14. یوْخلانیلیب2015-02-08.
  26. ^ http://www.bicar.blogsky.com/1386/06/23/post-9/[دائمی اولو باغلانتیلی]
  27. ^ دکتر م پناهایان، مجموعه‌ای در چهار جلد به نام " فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین " سال 1351
  28. ^ (سیری در تاریخ زبان ولهجه‌های ترکی، دکتر جواد هئیت- چاپ سوم، سال1380,ص307
  29. ^ http://turkmensofiran.orgfree.com/sarzamin.htm
  30. ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-12-16. یوْخلانیلیب2015-02-08.