رنه سولی پرودوم
| رنه سولی پرودوم | |
|---|---|
 | |
| آد | رنه فرانسوا آرمان پرودوم |
| قیسا بیلگی | نوبل اؤدواونو قازانمیش یازیچی، 1901 |
| دوْغوم تاریخ | ) پاریس، فرانسه |
| اؤلوم تاریخ | شاتنه مالابری, فرانسه |
رنه سولی-پرودوم (فرانسیزجا: Sully-Prudhomme؛ اصل آدی رنه فرانسوا آرمان پرودوم، ؛ ۱۶ مارس ۱۸۳۹، پاریس – ۷ سپتامبر ۱۹۰۷، شاتنه مالابری) – فرانسه شاعر، "پارناس" قروپونون عضوو، ادبیات اوزره ایلک نوبل اؤدولی قازانان (۱۹۰۱) ("بؤیوک ادبی مزیتلرینه، عالی ایدئالیزمینه، بدیعی موکممللیینه و صمیمی‌لیک ایله ایستعدادین غیری-عادی طرزده بیر-بیرینی تاماملادیغینا گؤره").
حیاتی
[دَییشدیر]ادبیات ساحه‌سین‌ده ایلک نوبل قازانان رنه فرانسوا آرمان پرودومون آدی ایندی فرانسه ادبیاتی متخصصلری استثنا اولونماقلا چوخ آز آداما معلوم‌دور. او، پاریس‌ده دوغولموش‌دو. ایکی یاشین‌دا آتاسینی ایتیردیین‌دن عمی‌سینین حمایه‌سین‌ده بؤیوموش‌دو. ایلک تحصیلینی بوناپارت لیتسئیین‌ده آلمیش‌دی. دقیق علملره، خصوصاً ده ریاضیاتا ماراغی بؤیوک ایدی. لیتسئیی بیتیردیک‌دن سونرا مۆهندیس ایختی‌ساسینا ییه‌له‌نمک اۆچون مشهور پوْلی تکنیک مکتبه داخیل اولماق ایسته‌سه ده، گؤزلرین‌ده یارانان پروبلم بونا ایمکان وئرممیش‌دی.
ائرکه‌ن گنجلیین‌دن "حیات بیلیم یوردولاری" کئچه‌ن رنه ایلک شعر مجموعسینی – "ایستانسلار و شعرلر" کیتابینی ۱۸۶۵-جی ایلده چاپ ائتدیرمیش‌دی. کیتاب دؤورون گؤرکه‌م‌لی تنقیدچیلرین‌دن بیری – شارل سنت-بؤو طرفیندن هرارتله قارشیلانمیش‌دی. بون‌دان سونرا سولی-پرودوم اؤزونو بوتونلوکله ادبیاتا حصر ائدیر.
اوغورلو شعر دئبوت سولی-پرودومو یئنی آختاریشلارا روح لاندیرمیش‌دی. نؤوبتی ایللرده چاپ‌دان چیخان "آوگی تؤوله‌لری" (۱۸۶۶)، "ایتالیا جیزگیلری" (۱۸۶۸)، "تنهالیق" (۱۸۶۹) مجموعه لری اونو ادبی دایره‌لرده داها یاخشی تانیتمیش‌دی. جاواب‌سیز مهببت، دین-علم قارشی‌دورماسی بو شعرلرین اساس مؤوضوسونو تشکیل ائدیردی.
گنج یاشلارین‌دا ادبی شؤهرت قازان‌سا دا شاعرین سونراکی حیاتی آجیلارلا دولو اولموش‌دو. عمی‌سی قیزین‌دان عائله قورماق تکلیفینه رد جاوابی آلدیغین‌دان اؤمرونون سونونا قدر ائولنممیش‌دی. ۱۸۷۰-جی ایلین اووللین‌ده بیر نئچه گون ایچری‌سین‌ده عمی‌سینی، آناسینی و خالاسینی ایتیرمیش‌دی. همین ایلین ایول آیین‌دا فرانسه -پروس ساواشی باشلایان‌دا سول‌لی پرودوم دا کؤنول‌لولر سیراسیندا وطنینین مۆدافیعه‌سینه قوشولموش‌دو. او، دریفوسون فعال طرفدارلارین‌دان اولموش‌دو. پاریسین محاصره‌سی زامانی اوزلشدیی محرومیتلر سونرالار صحتی اۆچون جدی پروبلملر یاراتمیش‌دی. آیاقلاری توتولدوغون‌دان سولی-پرودوم اوزون مدت یاتاق خسته‌سی اولموش‌دو. لاکین خسته یاتاغینا دوشمه‌سینه باخمایاراق فرانسه خالقینین میلّی ساواشینا تکجه سلاحلا دئییل، قله‌مله ده یاردیم گؤسترمه‌یه چالیشمیش‌دی. ۱۸۷۰-جی ایلده اونون حربی-وطن پرورلیک روح‌لو شعرلرینین توپلاندیغی "حرب تسوراتلاری" کیتابی چاپ ائدیلمیش و بؤیوک پوپولیارلیق قازانمیش‌دی.
آنتیک پوئزییانین تأثیرینی یارادیجیلیغین‌دا همیشه حیس ائدن سولی-پرودومون بعضی اثرلرینین مؤوضو و ایده سی قدیم دؤوردن گؤتورولموش‌دو. مثلاً، "عدالت" (۱۸۷۸) فلسفی شعری قدیم روما شاعری لوکرئت‌سینین تأثیری ایله یازیلمیش‌دی. مؤلفین فیکرینجه، اینسان عدالتی خاریجی عالم‌ده دئییل، اؤز داخیلین‌ده آختارمالی‌دیر. "خوشبخت‌لیک" (۱۸۸۸) آدلاندیردیغی دؤرد مین میصراعلیق دیگر فلسفی پوئماسین‌دا ایسه سول‌لی پرودوم اینسانین یالنیز علمه جان آتماق، هر شئیله ماراقلانماق، فضیلت و اؤزونو قوربان وئره بیلمک سایه‌سین‌ده سادته قوووشاجاغی ایدئیاسینی اساسلاندیرماغا چالیشمیش‌دی.
بشریتین طالعیین‌ده بؤیوک فاجیوی دؤورون یاخینلاشدیغی ارفه‌ده سول‌لی پرودوم هومانیست ایده‌آللارین تره‌ننومونو یارادیجیلیغینین اساس قایه‌سینه چئویرمیش‌دی. تنقیدچی ژان بئدئنین یازدیغی کیمی، "او، پوئزییانی پوزیتیویستلرین بدبین‌لیگی نتیجه‌سین‌ده دوشدویو زولمت‌دن قورتارمیش، خوشبخت‌لییه آپاران یولون عذابلاردان، فداکارلیق و قارداشجاسینا مهببت‌دن کئچمه‌سی فیکرینی آشیلاماغا چالیشمیش‌دی".
سولی-پرودوم ادبی فورما و ژانرلارا موناسیبت‌ده موهافیزکار مؤقیعتی ایله تانینیردی. "ادبی وصیّعت" کیتابین‌دا (۱۹۰۰) او، کلاسیک فرانسه پوئزییاسی عنعنه‌لرینه طرفدار چیخمیش، سربست شعره، سیموولیستلرین آختاریشلارینا و دئکادانس ادبیاتینا تنقیدی موناسیبتینی ایفاده ائتمیش‌دی.
۱۹۰۱-جی ایلده سولی-پرودوم اثرلرینین "بؤیوک ادبی مزیتلرینه، عالی ایدئالیزمینه، بدیعی موکممللیینه و صمیمی‌لیک ایله ایستعدادین غیری-عادی طرزده بیر-بیرینی تاماملادیغینا گؤره" ادبیات ساحه‌سین‌ده ایلک نوبل اؤدولی قازانان اولدو. سوئد آکادمیسینین بو قراری چوخلاری اۆچون گؤزلنیلمز ایدی. چونکی همین دؤورده یئنی اؤدولا ان لایق‌لی نامیزد روس یازیچی سی لئو تولستوی ساییلیردی. لاکین سندلرینی گئج تقدیم ائتمه‌سی بهانه گتیریله‌رک اونون نامیزدلیینه باخیلمامیش‌دی. بون‌دان سونرا بیر قروپ سوئد یازیچی سی (او جمله‌دن بو اؤدولین گله‌جک قازانان سلما لاگرلوف) آچیق مکتوب یازاراق آکادمینین قرارینا اعتراض ائتمیشلر و تولستویون نامیزدلیینی مۆدافیعه ائتدیکلرینی بیلدیرمیشلر. بون‌دان سونرا طبیعی کی، پرودومو چوخلاری دؤرد بیر یان‌دان تنقید آتشینه توتموشلار.
اؤدولین تقدیمات مراسیمین‌ده سوئد آکادمیسینین عضوو کارل ویرسئن نیه محض سولی-پرودومون سئچیلمه‌سی مسئله‌سینه موناسیبت بیل‌دیره‌رک قئید ائتمیش‌دی کی، لاورئات "هر شئیین مغزینه واران و اینسانین معنوی بؤیوکلویونو درک ائدن موشاهیده‌لری ایله سئچیلیر" و بو باخیم‌دان نوبلین "ادبیات‌دا ایدئالیست تمایول" آدلاندیردیغی فیکیر جرهیانینی دیگر یازیچیلاردان داها یاخشی تجسوم ائتدیریر".
سولی-پرودوم خسته اولدوغون‌دان تقدیمات مراسیمین‌ده ایشتیراک ائده بیلممیش‌دی. اونا گؤره ده ایلک اؤدولین دیپلومو و مدالی ایستوکهولم‌داکی فرانسه سفیرینه تقدیم اولونموش‌دو.
حیاتینین سون ایللرینی خسته یاتاغین‌دا کئچیره‌ن سولی-پرودوم پوئزییادان چوخ کریستیان اخلاقی و فلسفه پروبلملری ایله ماراقلانمیش، "پاسکالین حقیقی دینی" (۱۹۰۵) و "سربست سئچیم سایکولوژیسی" (۱۹۰۶) کیمی تراکتاتلار یازمیش‌دی.
سولی-پرودوم هم ده نوبل اؤدولین‌دان ایستیفادنین نجیب نومونه‌سینی قویوب گئتمیش‌دی. وصیّتینه اساساً اؤدول‌دان قازاندیغی یاردیم حسابینا گنج فرانسه شاعرلری اۆچون ادبی فوند تأسیس ائدیلمیش‌دی.