بؤیوک هوجوم
| بؤیوک هوجوم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| شامیل دیر:تورکیه قورتولوش ساواشی ، يونان-تورکیه ساواشی‌نين (1919-22) | |||||||
 تورک اوردوسونون ايزميره گيرمه‌سی | |||||||
| |||||||
| دویوشچولر | |||||||
 تورکیه |
 یونان | ||||||
| باشچیلار و لیدرلر | |||||||
| گوج | |||||||
| تلفاتلار و ایتکیلر | |||||||
| |||||||
بؤیوک هوجوم (تورکیه تورکجه‌سی: Büyük Taarruz)، تورکیه قورتولوش ساواشی سیراسیندا تورکیه اوردوسونون یونان قووّه‌لرینه قارشی باشلاتدیغی عومومی هوجومدور. ناظیرلر شوراسی هوجوم قرارینی آلمیش و 14 آقوست 1922 تاریخینده قوشون‌لار هوجوم اوچون یوروشه کئچمیش، 26 آقوستدا هوجوم باشلامیش، 9 سپتامبردا تورک اوردوسو ایزمیره گیرمیش و 18 سپتامبردا دا یونان اوردوسونون آنادولونو تامامیله ترک ائتمه‌سی ایله ساواش سونا چاتمیشدیر.
هوجوم اؤنجه‌سی [دَییشدیر]
تورکیه اوردوسو ساکاریا مئیدان دؤیوشونده غالیب گلسه ده، یونان اوردولارینی ساواشا مجبور ائده‌رک محو ائده‌جک وضعیتده دئییلدی. تورک اوردوسونون هوجوما باشلاماق اوچون بؤیوک چاتیشمازلیق‌لاری وار ایدی. بونلارین آرادان آپارماسی اوچون خالقدان سون بیر دفعه فداکارلیق ائتمه‌سی ایسته‌نیلدی. بوتون مالیه قایناق‌لاری سون حدّه چاتدیریلدی و درحال حاضیرلیق‌لارا باشلاندی؛ ظابیط‌لر و عسگرلر هوجوما حاضیرلانماغا باشلادیلار. اؤلکه‌نین بوتون قایناق‌لاری اوردونون امرینه وئریلدی. دؤیوش‌لرین فاکتیکی باشا چاتدیغی دوغو و گونئی جبهه‌لرینده‌کی قوشون‌لار باتی جبهه‌سینه کؤچورولدو. دیگر طرفدن ایستانبولداکی تورک قورتولوش ساواشینا دستک وئرن درنک‌لر اتیلاف دؤولت‌لری‌نین سیلاح آنبارلاریندان قاچاق یوللا چیخاردیقلاری سیلاح‌لاری آنکارایا گؤندریردیلر. تورک اوردوسو ایلک کز هوجوما کئچمک نیتینده ایدی و بونا گؤره ده یونان قوشون‌لاریندان سایجا اوستون اولمالی ایدی. بو دؤنمده آنادولودا 200.000 یونان عسگری وار ایدی. تورک اوردوسو بیر ایللیک حاضیرلیق سونوجوندا اوردوداکی عسگرلری‌نین سایینی 186 مینه چاتدیراراق یونان قوشون‌لارینا یاخینلاشدی. آنجاق بوتون بو سعی‌لره باخمایاراق، تورک اوردوسو سوواری بیرلیک‌لری ایستیثنا اولماقلا، یونان قوشون‌لاری اوزه‌رینده اوستون‌لوک الده ائده بیلمه‌دی، آنجاق بیر تارازلیق الده ائده بیلمیشدی.
هوجوم واختی یاخینلاشدیقجا، ساکاریا مئیدان دؤیوشوندن اؤنجه قووّه‌یه مینن و 3 دفعه اوزادیلان و 4 آقوستدا سونا چاتاجاق باش کوماندان‌لیق یاساسی‌نین مودتی نین اوزادیلماسی گونده‌مه گلدی. بو سببدن مصطفی کمال پاشا، 20 ژوئیه تورکیه بؤیوک میلت مجلیسینده اوردونون مادّی و معنوی گوجو تام ایناملا میلّی غایه‌نی رئاللاشدیراجاق سویه‌یه چاتدیریدی. بو سببدن بیزیم عالی مجلیسیمیزین صلاحیتینه احتییاج قالمامیشدیر دئیه‌رک یاساداکی فؤوق‌لعاده مادّه لره احتییاج اولمادیغینی بیلدیردی. عالی باش کوماندان یاساسی مجلیسین قراری ایله غئیری-موعین مودته اوزادیلدی.
ساکاریا دؤیوشوندن سونرا ایجتیماعیتده و تورکیه بؤیوک میلت مجلیسینده هوجوم اوچون صبیرسیزلیک یارانمیشدی. بو حادیثه‌لرین اوزه‌رینه مصطفی کمال پاشا 6 مارس 1922-جی ایلده تورکیه بؤیوک میلت مجلیسی‌نین گیزلی ایجلاسیندا اؤزونو ناراحات حیس ائدن‌لره "اوردوموزون قراری هوجوم ائتمکدیر. آمّا بیز بو هوجومو گئجیکدیریریک. سبب بودور کی، حاضیرلیغیمیزی تامام‌لاماق اوچون بیر آز داها واخت لازیمدیر. یاریم حاضیرلیقلا، یاریم تدبیرله هوجوم ائتمک، هئچ هوجوم ائتمه‌مکدن قات-قات پیسدیر" دئیه رک بیر طرفدن ذهن‌لرده شوبهه لری آرادان قالدیرماغا چالیشارکن، بیر طرفدن ده اوردونو سون غلبه‌نی قازاناجاق بیر هوجوما حاضیرلادی.
1922-جی ایل ژوئن‌ین اورتالاریندا باش کوماندان غازی مصطفی کمال پاشا هوجوم قراری آلدی. بو قرار یالنیز اوچ نفرله پایلاشیلدی: جبهه کوماندیری عصمت پاشا، باش قرارگاه رئیسی بیرینجی فوزی پاشا و میلّی مودافیعه ناظیری کاظم پاشا.[9] اساس مقصد؛ کسکین سونوجلو بیر دؤیوشون آردیندان دوشمنین ساواشما عزمینی و ایراده‌سینی تامامیله قیرماق ایدی.بؤیوک هوجوم و بو هوجومو تاجلاندیران باش کوماندان‌لیق مئیدان دؤیوشو تورکیه قورتولوش ساواشی‌نین سون مرحله‌سینی و زیروه‌سینی تشکیل ائتدی. مصطفی کمال پاشا 3 ایل 4 آی مودتینده تورک میلتینی و اوردوسونو آددیم-آددیم هدفه چاتدیردی. تورک اوردوسونا قارشی باتی آنادولونو مودافیعه ائتمگی پلان‌لاشدیران یونان اوردوسو؛ تخمیناً بیر ایل عرضینده گملیک کؤرفزیندن بیله‌جیک، اسکی‌شهر و افیون قاراحیصار ویلایت‌لری‌نین دوغوسونا دوغرو بؤیوک مندرس چایی‌نین آردینجا اژه دنیزینه دایانان مودافیعه خطینی مؤحکم‌لندیردی. اوزل‌لیکله اسکی‌شهر و افیون بؤلگه‌لری هم ایستحکام، هم ده قوشون سایی باخیمیندان داها گوجلو ساخلانیلمیش، حتّی افیون قاراحیصارین گونئی باتی‌سیندا کی بؤلگه بیر-بیری نین آرخاسیندا بئش مودافیعه خطی اولاراق تشکیل ائدیلمیشدیر.
تورکلرین حاضیرلادیغی هوجوم پلانینا گؤره، 1-جی اوردو قووّه‌لری افیون قاراحیصار ویلایتی نین گونئی باتی‌سیندان قوزئیه دوغرو هوجوما کئچرکن، افیون قاراحیصار ویلایتی‌نین دوغوسو و قوزئیینده یئرلشن 2-جی اوردو قووّه‌لری ده دوشمنین 1-جی اوردو بؤلگه‌سینه قووّه کؤچورمه‌سی‌نین قارشیسینی آلاجاقدی. هوجوملا موعین بیر نتیجه الده ائدیله‌جگی و دؤگر بؤلگه‌سینده کی دوشمن احتیاط‌لاری‌نین اؤزلرینه آلیناجاغی یئردن چکیلمگه چالیشیلاجاق. 5-جی سوواری کورپوسو آهیر داغلارینی کئچه‌رک دوشمنین جیناح‌لارینا و آرخاسینا هوجوما کئچه‌جک، دوشمنین ایزمیرله تلقراف و دمیر یولو علاقه‌سینی کسه‌جک. یونان اوردوسونون دارماداغین ائدیلمه سی نین باسقین پرینسیپی ایله رئال‌لاشاجاغی دوشونولوردو و مصطفی کمال پاشا 19 آقوست 1922-جی ایلده آنکارادان آکشهیره گئده رک 26 آقوست 1922-جی ایل شنبه گونو سحر ساعات‌لاریندا تورک اوردوسونا هوجوم امری وئریر.
دوملوپینار دؤیوشو [دَییشدیر]
تورک هوجومو 1922-جی ایلین قوست آیی‌نین 25-دن 26-نا کئچن گئجه بئش سوواری کورپوسونون کیرکه آشیریمی ایله یونان مودافیعه خطی‌نین آرخاسینا کئچمگی نتیجه‌سینده باشلادی. آشیریم ایره‌لی‌له‌ین تورک سوواری‌لری نین آسان لیقلا محو ائتدیگی بیر قروپ یونان عسگری طرفیندن نظارت آلتیندا ساخلانیلیردی. تورک سوواری‌لری یونان‌لارین تلقراف خطلرینی و دمیریول خطینی کسمگه نایل اولدو (هر ایکیسی 26 آقوستدا ساعات 18:00-دا باش وئرمیشدیر). بئله‌لیکله، دوشمنین ایزمیر و قارا حیصار آراسینداکی علاقه‌لری جیدی فورمادا کسیلدی.
آ‌قوستون 26-سی سحری تورک بیرینجی و ایکینجی اوردولاری عئینی واختدا هوجوما کئچدی. گوجلو توپچو آتشیندن سونرا ایکینجی اوردونون هوجومو یونان‌لاری شوکا سالدی و تورکلر 5-جی یونان دیویزیاسی‌نین (یونان1. کورپوسونون) بعضی مؤوقع‌لرینی اله کئچیرمگه نایل اولدو. تورکلر طرفیندن یئنیدن باشلادیلان هوجوم‌لار آز اوغور الده ائتدی. علاوه قووّه‌لرین گلمه‌سی ایله یونان 5-جی دیویزیاسی محدود عکس-هوجوم‌لار ائده‌رک اؤز جبهه‌سینی برپا ائتدی. ایکینجی اوردو 3. کورپوسون مؤوقع‌لرینه ده هوجوم ائتمیش و نتیجه‌ده ایکی کورپوسون کؤمک ائتمه‌سی‌نین قارشیسینی آلمیشدی.
سونوج[دَییشدیر]
26 آقوست، 1922-جی ایل صاباحی باشلادیلان بؤیوک هوجومو مصطفی کمال شخصن اؤزو قوجاتپه‌دن ایداره ائدیردی. اساس ضربه قووّه‌سی اولماقلا بیر اوردو مرکزدن، ایکی اوردو قوزئیدن، اوچ اوردو ایسه گونئیدن هوجوما کئچدی. اوغورلا باشلایان عملیاتدا یونان مؤوقع‌لری اله کئچیریلدی. 27 آقوستدا، افیون یونانلاردان گئری آلیندی. 30 آقوستدا یونان اوردوسونون بؤیوک بیر قیسمی موحاصیره‌یه آلیندی. بو قووّه لرین بؤیوک بیر قیسمی محو ائدیلدی. یونان اوردوسو باش کوماندانی ژنرال تریکوپیس اسیر آلیندی. کوتاهیه یونانلاردان تمیزلندی. بو دؤیوشه، مصطفی کمالین شخصن اؤزو ایداره ائتدیگی اوچون، بعضاً باش‌کوماندانلیق مئیدان دؤیوشو ده دئییلیر. ایزمیره گئدن یول آچیلدی.
قالری[دَییشدیر]
قایناق‌لار[دَییشدیر]
- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ Belgelerle Türk tarihi dergisi, Editions 28–31, Menteş Kitabevi, 1999, page 35 (دیل:تورکیه تورکجه‌سی)
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ A. Dural: His Story: Mustafa Kemal and Turkish Revolution, آی‌اس‌بی‌ان 0595412513, iUniverse, 2007, page 93
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu: Bilinmiyen taraflariyle Atutürk, Yeni Çığır Kitabevi, 1959, page 64 (دیل:تورکیه تورکجه‌سی)
- ^ ۴٫۰ ۴٫۱ Assertion of unitary, independent national states in central and southeast europe (1821–1923), Bibliotheca historica romaniae Edition 62, Edited by Viorica Moisuc and Ion Calafeteanu, Section des sciences historiques de l'Académie de la République Populaire Roumaine., 1980, page 340 (footnote 94)
- ^ Ali Çimen, Göknur Göğebakan: Tarihi Değiştiren Savaşlar, 2. Edition, آی‌اس‌بی‌ان 9752634869, page 321. (دیل:تورکیه تورکجه‌سی)
- ^ Armistice sought by Greeks as Turks press near Smyrna, New York Times, published 8 September 1922
- ^ Clodfelter, Micheal. Warfare and armed conflicts : a statistical encyclopedia of casualty and other figures, 1492/2015 (Fourth ed.). p. 346. ISBN 1476625859.
- ^ Chronicling America - Historic American Newspapers, Turk Cavalry Routs Greeks, The Ogden standard-examiner (Ogden, Utah), 7 September 1922, page 2.
- ^ Armistice Sought By Greeks As Turks Press 8 September 1922.