جوهر دودایئو
 |
| جوهر دودایئو | |
|---|---|
| آد | جوهر دودایئو |
| قیسا بیلگی | ساواش و سیاست آدامی، چچنستانین پریزیدئنتی |
| دوْغوم تاریخ | 15 فئوریه 1944 چچن |
| اؤلوم تاریخ | 21 آپریل 1996 |
| اؤلوم سببی | سوء قصد (روسلار گرا توتوب، موشک ایله ووردولار مقرّینی). |
| میللیت | چچن |
| آیری آدلار | جوهر موسا اوغلو دودایئو |
جوهر دودایئو - چئچئن ساواشچی، سيياستچيسي و دؤولت آدامی. چئچئنيستانين ايلک رئیس‌جمهورو. هاوا گوجلری ژنرال-مايورو، چئچئنلرين سوئتلر بیرلیگی اوردوسوندا تاريخي بويو يگانه ژنرالي.
یاشام
[دَییشدیر]ايستالینين سورگون ائله‌ديگي 800.000 اينسانين ايچريسينده جؤوهر آدلي 15 گونلوک بير اوشاق دا وار ايدي اؤزلريني دونيانين ان قديم خالقلاريندان بيري اولاراق گؤرن چئچئنلرين روسيه ايله موناسيبتلري تزار ليق دؤنمينه قدر اوزانير. جنوبا دوغرو گئنيشله‌مه سيياستي چرچيوه‌سينده روسيه ايله چئچئنيستان آراسينداکي گرگينليک 18-نجي عصرين سونلاريندان باشلاييب. بو ايللردن اعتيباراً چئچئنلر شيخ منصور، شيخ شاميل کيمي رهبرلرین باشچيليغي آلتيندا عوصيان حرکاتلارينا قاتيليبلار. لاکين بو عوصيان حرکاتلارينين ان گوجلوسو 20-نجي عصرين سونوندا اولدو. عصرلر بويو بير اوووج خالق، بؤیوک ايمپراطورلوق طرفيندن ظولملره معروض قالدي. چئچئنلر دفعه‌لرله موختليف يئرلره سورگون ائديلدي. بو سورگونلردن بيريني ده استالين ائتدي. استالينين امري ايله 23 فئوریه 1944-نجو ايلده 800.000 چئچئن ائولريندن چيخاريلاراق قازاخيستانا و سيبری‌یه سورگون ائديلديلر.
قازاخیستان سورگونلوگونده
[دَییشدیر]ائولريني، اشيالاريني بوراخيب گئتمک مجبوريتينده قالان بو اينسانلار 13 ايل بويونجا سورگونده ياشاديلار. همين دؤور عرضينده چئچئنيستانا روسلار يئرلشديريلدي. بو يوللا چئچئنلر خريطه‌دن سيلينمه‌لي ايدي. آمّا استالين بونو باجارا بيلمه‌دي. استالينين سورگون ائله‌ديگي 800.000 اينسانين ايچريسينده جؤوهر آدلي بير اوشاق دا وار ايدي. سورگون دؤورونده جؤوهر آناسينين قوجاغيندا 15 گونلوک بير کؤرپه ايدي. بلکه ده، جؤوهر سورگونده اولان ان کيچيک کؤرپه ايدي. سویوق هاوا شراييطينه گؤره سورگون ائديلنلرين دئمک اولار کي، ياريسي حياتيني ايتيردي. آمّا کيچيک جؤوهر مؤعجيزه نتيجه‌سينده هله ده ساغ ايدي. گوناهکار اولاراق دوغولان جؤوهر، قازاخيستانين چيمکنت شهرينده 13 ايل ياشادي. او، آناسينين و آتاسينين دانيشديغي چئچئنيستاني هميشه يوخولاريندا گؤره‌رک بؤيودو. 13 ياشيندا اولان بو اوشاق هله اؤز دوغما تورپاغيني گؤرمه‌ميشدي.
چچنستانا دؤنوش و تحصیل
[دَییشدیر]قانلي ديکتاتور استالينين اؤلوموندن سونرا ايمپراطورلوق، چئچئنلرين حاقسيزليغا معروض قالديغيني قبول ائتدي و اونلارين اؤز دوغما تورپاقلارينا قاییتماسینا ايجازه وئريلدي. 1957-نجي ايلده باش توتان قاییدیش کاروانينا، جؤوهر و عاييله‌سي ده قاتيلدي[۱]. 13 ايل قاباق استالينين عاغلينا دا گلمزدي کي، اونون سورگون ائتديگي 800.000 اينسانين آراسيندان بير نفر چيخاجاق و روسيه‌يه سؤزون اصل معناسيندا قان اوددوراجاق. 13 ياشلي جؤوهر و عاييله‌سي اونلارين ائولرينه يئرلشميش روسلاري قوودولار. اؤز دوغما تورپاغي ايله تانيش اولان جؤوهر، ايللر سونرا ايمتاحانلاردان اوغورلا کئچدي و تامبوو هاوا دؤیوش مکتبينه داخيل اولدو. مکتبي اوغورلا بيتيرن جؤوهر، سووئت اوردوسوندا گنج بير پيلوت اولاراق خيدمتينه باشلادي. اؤز ايشينده دوروستلوگو و باجاريغي سايه‌سينده جؤوهر، قيسا زاماندا يوکسلمه‌يه باشلادي. جؤوهر داها سونرا چوخ عذابلي حياتيني بؤلوشه‌جگي آللا دودايئوا ايله ائولندي. آللا، چئچئن دئييلدي. آما جؤوهرين اؤلوموندن سونرا غورورلا حياتيني سوردورمه‌سي بو گلينين چئچئن عادت عنعنه‌لرينه باغلي اولدوغونو گؤستريردي. ايللر کئچميشدي و جؤوهر اؤز وظيفه‌سينده يوکسلميشدي. 1989-نجو ايل ايدي. سووئت سيستئمينده آرتيق ايلک چاتلار گؤرونمه‌يه باشلاميشدي. قورباچووون تطبيق ائتديگي "قلاسنوست" و "پرئسترويکا" سيياستلري کومونيزمه گون سايديريردي. 1991-نجي ايلين سونوندا گؤزلنن سون، رئاللاشدي و سووئت ايمپراطوزلوغو چؤکدو.
ایستونی مأموریتینده
[دَییشدیر]ايمپراطورلوق چؤکوشو اؤنجه‌سي جؤوهر، آرتيق ژنرال روتبه‌سينه قدر يوکسلميشدي. او، ایستونیده خيدمتينه داوام ائديردي. ژنرال ایستوني‌ده خيدمتده اولدوغو بير زاماندا، استاديومدا کئچيريلن بير تدبيرده ایستوني‌لي گنجلر، ایستونی بايراغي آچاراق آزادليقلاريني اعلان ائتديلر. سووئت اوردوسوندا ژنرال اولان جؤوهر، بو حرکتي نورمال قارشيلادي. داها سونرا ژنرالا بو تيپ اعتراضلارا موداخيله ائتمک امري وئريلدي. لاکين ژنرال موداخيله ائتمه‌دي و ایستونی‌لی‌لر آراسيندا چوخ حؤرمت قازاندي. ایستوني‌ده‌کي بو حاديثه‌لر زاماني جؤوهرين اؤز اؤلکه‌سينده - چئچئنيستاندا حرکتلي گونلر ياشانيردي. موسکو ژنرالين ايطاعتسيزليگيني هضم ائده بيلمه‌دي و جؤوهري جزا اولاراق قروزنييا گؤندردي.
جؤوهر دودايئو 1990-نجي ايلين ماي آييندا اؤز وظيفه‌سيندن ايستعفا وئردي. دودايئو 1990-نجي ايلده توپلانان چئچئن خالقينين قورولتايينا دعوت ائديلدي و داها سونرا "چئچئن خالق کونقرئسي" آديني آلان بو خالق مجليسينين ايداره هيئتینه صدر سئچيلدي. 1991-نجي ايلده کئچيريلن سئچکيلرده جؤوهر دودايئو 85% سس توپلاياراق چئچئنيستانين پرئزيدئنتي سئچيلدي. بوندان سونرا روسلارا قارشي "چئچئن موباريزه‌سي" باشلادي. يئنيدن آياغا دورماغا جهد ائدن روسيه، چئچئنيستاندا باش وئرنلره بير مودت سونرا ال اوزاتدي. روسيه جؤوهر دودايئوه قارشي اولان موخاليف قروپلاري گيزلي شکیلده دستکله‌دي. دؤولت، چئچئنلري بير-بيرينه قيرديراراق سوندا خيلاصکار کيمي بؤلگه‌يه گيرمه‌یي پلانلاشديرميشدي. لاکين اوزون مودت سووئت اوردوسوندا خيدمت ائتميش دودايئو، روسيه‌نين بو پلانيندان خبردار ايدي و بو پلانا قارشي آدديملار آتدي. 1994-نجو ايلين سونوندا ايسه روسلارين چئچئنيستاندا باشلاتديغي ايشغال و سوي‌قيريم حرکتلرينه قارشي دودايئو "سون چئچئن جانيني وئرمه‌دن روسلار اؤلکه‌ميزه حاکيم اولا بيلمز" دئيه‌رک خالقيني "جهاد"ا سسله‌دي. روسيه مودافيعه ناظيري همين دؤنم چئچئن تئرورچولارين جمعي 2 ساعاتا محو ائديله‌جه‌یيني دئدي. لاکين دودايئوين رهبرليگينده‌کي چئچئن خالقي، 2 ايله ياخين بير مۆدتده شانلي بير آزادليق موباريزه‌سي آپاردي. روسيه مودافيعه ناظيرينين 2 ساعاتا هر شئي يولونا قويولاجاق دئديگي مثل، 2 ايل چکدي و سوندا 1996-نجي ايلده چئچئنيستان روسلاردان تميزلندي. دودايئو قافقاز تاريخينده يئني بير صحيفه آچدي. لاکين بو سئوينج اوزون چکمه‌دي. بير نئچه آي سونرا جؤوهر دودايئو اؤلدورولدو.
دودایئف نئجه اؤلدورولدو؟
[دَییشدیر]جؤوهر دودايئو اؤلدورولمه‌ميشدن اول تورکيه باش ناظیري نجم‌الدين اربکانلا گؤروشموشدو. باش ناظیر دودايئوه "نئج ايممئرسات-م" تئلئفونو هديه ائتميشدي. ائله بو تئلئفون دا اونون سونو اولدو. ايديعالارا گؤره همين تئلئفون واسيطه‌سي ايله جؤوهر دودايئوين يئري اؤيره‌نيليردي. باش ناظیر نجم‌الدين اربکانين بوتون پلانلاردان خبرسيز اولدوغو دئييليردي. دودايئوه هديه ائديلميش بو تئلئفون واسيطه‌سي ايله اونون يئري جيا (مرکزي کشفيات ايداره‌سي) طرفيندن اؤيره‌نيلدي و معلوماتلار ک‌گ‌ب-يه اؤتورولدو. لاکين معلوماتين تام الده ائديلمه‌سي اۆچون تئلئفونون اوزون مودت سيقنال گؤندرمه‌سي لازيم ايدي. بونون اۆچون تک بير شئي لازيم ايدي. دودايئوين تئلئفونو بير مودت مشغول اولمالي ايدي. بو وظيفه‌ني ده يوکسک روتبه‌لي بيري حياتا کئچيردي. دودايئوله باش توتان تئلئفون دانيشيغي اوزون چکدي. ج. دودايئوين يئري تام اؤيره‌نيلدي. الده ائديلميش مختصاتا راکئت آتشي گئرچکلشديريلدي. 21 آوریل 1996-نجي ايلده عسگرلرله گؤروشدن قاييدان جؤوهر دودايئو اؤلدورولدو.
جوهردن سونرا چچنستان
[دَییشدیر]جؤوهرين اؤلدورولمه‌سينه باخماياراق چئچئنلرين موباريزه‌سي بيتمه‌دي. بو موحاريبه ايللرله سوردو. اؤلکه‌ده حال-حاضيردا ياشايان چئچئنلر، آرتيق هر اللي ايلدن بير موباريزه‌نين يئنيدن باش قالديراجاغينا اينانيرلار. چئچئنلرين قهرماني جؤوهر دودايئو اؤلسه ده، اونون قوردوغو سيستئم بير مودت ياشادي. دودايئوين حيات يولداشي آللا دودايئوا ايسه غورورلا حياتيني داوام ائتديردي و حيات يولداشي حاقيندا "ميليون بيرينجي" آدلي کيتابيني يازدي.