شیخ عبیدالله نهری
| شیخ عبیدالله نهری | |
|---|---|
 | |
| آد | شیخ عبیدالله نهری |
| دوْغوم تاریخ | ۱۸۲۶ شمدینلی |
| اؤلوم تاریخ | ۱۸۸۳ مکه |
| میللیت | کورد |
شیخ عبیدالله نهری یا دا شیخ عبیدالله (دوغوم شمدینلی ۱۸۲۶/۱۸۲۷ - اؤلۆم مکه ۱۸۸۳/۱۸۸۴) — عۆصیانچی و باتی آذربایجاندا سوی‌قیریمی ائدن بیر شخصدیر.[۱]
یاشامی
[دَییشدیر]شیخ عبیدالله بن شیخ طاها نهری، هیجری ۱۲۴۷-جی ایلده «نهری»ده (شمدینلی) آنا‌دان اولموشدور و و اورادا دا بؤیویوب آتاسی کیمی نقشبندیلیک خلیفه‌لری سیراسینا قوشولوب. شیخ عبیدالله، قاجارلار و عوثمانلی تورپاق‌لاریندا و نهری آدلی کندده یاشامیش، هم ایران، هم ده عوثمانلی حکومت‌لری طرفین‌دن دستکلنمیش، هر ایکی اؤلکه‌نین تورپاق‌لارینا گئدیب-گلیردی.[۲]
شیخ عبیدالله‌ین اورمویا هوجومو
[دَییشدیر]
شیخ عبیدالله‌ین اورمیه‌یه اولان هوجومو، اورمیه تاریخینده چوخ اؤنملی ایدی. دئمک اولار، سون یوز ایلده آذربایجاندا و خصوصیله اورمیه‌ده باش وئرن حادثه‌لرین چوخو محض بو حادثه‌دن قایناق‌لانیر.[۳] شیخ طاهانین اوغلو شیخ عبیدالله نهری نقشبندیلیک مورشیدلرین‌دن ایدی و کورد طایفه‌لاری آراسیندا بؤیوک نفوذ صاحبی ایدی. بیر چوخ ایران و عوثمانلی کوردلری اونون امرلرینه تابع اولوب، اوزاق‌لاردان اونو زیارت ائتمه‌یه گئدردیلر. شیخ ایران‌لا عوثمانلی ایمپئریاسی‌نین سینیرلاریندا یاشاییب و هر ایکی حکومت طرفین‌دن دستکلنیب و هر ایکی اؤلکه‌یه سفر ائدیب. روسیا ایله محاربه‌ده عوثمانلی‌نی دستکلدیگی اوچون بعضی سلاح‌لاری اوسمانی طرفدارلارینا پایلامیشدی. بو سلاحین اولماسی و حؤکمرانلیق آرزوسو (اؤزونون تعبیرینجه دئسک، ایران و توران حاکمیتی) اونون اوسیانینا سبب اولوب. شئیخ کوتله‌لری قیزیشدیرماق اوچون جیهاد اعلانی یازیب کورد طایفالاری آراسیندا درج ائتدیردی. بو اعلانین درجیندن سونرا کورد کؤچری‌لری اونون اطرافینا توپلاشا‌راق گوجلرینی آرتیردی‌لار. بوندان اول ماهاباد ( سویوق بولاق ) اطرافین‌داکی بیر چوخ کؤچری‌لر، خصوصاً حمزه آغا مانقور و پیران طایفاسیندان اولان محمد امین آغا قارانی آغانین مانقور طایفاسی حؤکمداری‌نین ظلمو اوزون‌دن شیخه قوشولموش و اونو عوصیانا تشویق ائتمیشدی‌لر. شیخ اوغلو عبدالقدیری ماهابادی توتماغا گؤندردی، لاکین هئچ بیر مقاومت گؤسترمه‌دی، سونرا قوشاچایین اوزرینه هوجوم ائتدی و ساکین‌لرین گوج‌لو مقاومتی ایله اوزلشدی. نهایت، ملیک کندینی کئچیب اورادا قارت ائدیب بوناب قاشون شیخه اوغورسوز هوجوم ائتدیک‌دن سونرا اورمییه‌یه چاتدی. هیجری 1297-جی ایل زیل-قده آیی‌نین ۱۵-ده اورمیه حؤکمداری اقبال الدوله ظالم‌لاری دفع ائتمک اوچون شهرین اطرافیندا دوشرگه سالمیشدی. قبیله باشچیلاریندان بیری شیخه اورمیه‌نین مدافعه‌سیزلیگی باره‌ده معلومات وئردی. بیر ده دوکتور کاکران اونو معالجه ائتمک آدینا اونا بیلگیلر آپارمیش تورکلرین دورومونو اونا آچیقلاییر، اورمیه اهالیسینی اونا ساتیر و اونو هوجوما تشویق ائتدی. شیخ مکتوبو آلان کیمی قوه‌لرینی جمعله‌ییب موهال تئرقوردان حرکت ائده‌رک سیر کندینده دوشرگه سالدی. ائرته‌سی گون اورمیه‌یه مکتوب گؤندره‌رک شهرین تسلیم اولماسینی طلب ائتدی. اورمیه آغ‌ساققال‌لاری مصلحت‌لشدیکدن سونرا «اقبال الدوله»یه شهره قاییتماسی باره‌ده معلومات وئردی‌لر. اونلار دا شئیخه مکتوب یازدی‌لار و اونون یوروشونو قارشیلاماغا حاضرلاشماق اوچون اوچ گونلوک مؤهلت ایسته‌دی‌لر. شئیخ ده مسئله‌یه محل قویماییب و اقبال الدوله، جاماعاتی‌نین شهره بوراخیلماماسی شرطی ایله ایکی گونلوک مهلت وئریب. بو اثنادا حاضیرلیقلار آپاریب و اقبال الدوله ده توپ و عسگرلرله شهره گله‌رک، ساکین‌لرین گوج و شجاعت گؤسترمه‌سینه سبب اولدو. نهایت، شیخ اوردوسونو اورمیه طرف گؤندره‌رک شهری محاصره‌یه آلدی.[۴] اورمیه خالقی‌نین مقاوتی نتیجه‌سینده شیخین فرمانی ایله کؤچری کوردلر، اورمو کندلرینی تالاییر و میللتی قیریرلار. اورمیه اها‌لی‌سی‌نین کوردلرین هوجومونا قارشی مرد و جسور مقاومتی، تیمور پاشا خانین قوه‌لری‌نین خوی طرف‌دن کیفایت قدر حربی ایمکان‌لارلا گلمه‌سی، اقبال الدوله‌نین شهرین مدافعه‌سی اوچون گؤردوگو تدبیرلر، واختیندا تجهیزات و میرزه حسین خان سئپاهسا‌لار طرفین‌دن گولـله، توفنگ، چادیر و س. کیمی دؤیوش احتیاج‌لاری گؤندریلمه‌سی، کورد باشچی‌لاری آراسیندا پارچالانما، کسکین سویوق‌لارین آذربایجانا گلمه‌سی شیخ عبیداله‌ی و اونون تابعلیگینده اولان قوه‌لری مجبور اولورلار اورمودان اوزاقلاشسینلار.[۵]