عبدالله حبیبی
عبدالله حبیبی (870 ـ 865 هـ.) دوقوزونجو ـ اونونجو یوزایللرده تانینمیش تورک شاعیر.
شاه ایسماعیل خطایی‌نین درباریندا ملک الشعرا لقبی ایله یاشایان عبدالله حبیبی آذربایجان تورک شعرینین آدلیم شاعرلریندن ساییلیر.
دوغوم ایلی و یئری
[دَییشدیر]عبدالله حبیبی، ظنّ ائدیلیر 870 ـ 865 هـ. ایللری آراسیندا دنیایا گلمیش‌دیر. اونو یئنی یئتمه گنج ایکن، 883 ـ نجو ایلدن سونرا سلطان یعقوب اؤز دربارینا آپارمیشدی. اونون دوغوم تاریخینی، همین تاریخده 12 ـ 7 یاشلاری آراسیندا اولدوغونو ظنّ ائتمکله، چیخارماق اولور.[۱] دوغوم یئری سندلرده «برگوشاد» کندی آدلاندیریلمیشدیر. بو کند، ایندی آذربایجان جمهوریسینده، اوجار منطقه‌سینده گؤی‌چای یانیندا یئرلشیر. 1976 م. ایلی‌نین باش ساییمینا گؤره 4017 نفر اهالیسی‌وار ایدی.[۲]
آدی و تخللوصی
[دَییشدیر]حبیبی بیر یئرده دئییر:
اولدورور سلطان ایکی عالمده بس
چون حبیبی هرکیم عبدالله اولا.
بورادا عبدالله کلمه‌سینده ایهام واردیر. بیر طرفدن «سلطان نؤکری» اولماغی، الله عبدی و بنده‌سی اولماق ایله مقایسه ائدیر و باشقا طرفدن‌ده اؤز آدینا ظریف بیر اشاره ائله‌ییر؛ یعنی دئمک ایسته‌ییرم کی اونون بورادا اؤز آدینا رمزلی بیر اشاره‌سی واردیر. باشقا بیر سند و آیری بیر تصریح تاپیلانا قده‌ر، بیز اونون آدینی عبدالله تانیییریق.[۳]
شاعرین تخلّصو حبیبی‌دیر کی بوتون سندلر و قایناقلاردا اونا تصریح اولونور. بیر تذکره، یانلیش اولاراق اونون آدینی «جیشی» اوخوموشدور و سونرادان گلن تاریخچیلر، او جمله‌دن محمّدعلی تربیت همین ماده‌نی‌ده ضبط ائتمیشلر. رحمتلی عبدالرسول خیّام‌پور، فرهنگ سخنوران اثرینده هر ایکی تخلّصی ماده باشی ائتمیشدیر.[۴]
شاه اسماعیل درباریندا
[دَییشدیر]890 هـ. ایلینده سلطان یعقوب اؤلدوکدن سونرا، عبدالله حبیبی شاه اسماعیل ختایی‌نین دربارینا آپاریلیر و اونون یانیندا قالیر.
ظنّ ائدیریک کی شاه اسماعیل‌ین دربارینا گئتدیگی ایل، 25 ـ 20 یاشلاریندا ایمیش و گنج اولماسینا باخمایاراق اوستاد بیر شاعر کیمی تانینیردی.[۵]
حبیبینین آنا دولویا مهاجرت
[دَییشدیر]مرحوم حمید آراسلی یازیرکی یاووز سلطان سلیم تبریزه گلدیکدن سونرا، تبریزین 1700 نفر ادیب، شاعر، عالم و صنعتکارلارینی آنا دولویا کؤچورتدو. عبدالله حبیبی‌ده بو جمعیتین ایچینده تبریزدن استانبولا مهاجرت ائتمیشدی.
ها بئله، تذکره‌لرده قئید ائدیلیر کی حبیبی، یاووز سلطان سلیم زمانی وفات ائتمیشدیر.[۶] و گؤرونور کی او، استانبولدا چوخ قالمامیشدیر. بئله‌لیکله ظنّ ائتمک اولار کی ملک‌الشّعراء عبدالله حبیبی یالنیز عُمرونون سون ایللرینی استانبولدا کئچیرمیشدیر.[۷]
قینالی‌زاده‌نین یازدیغینا گؤره حبیبی 907 هـ. ایلینده آنادولویا گئتمیشدیر.
دیل اؤزه‌للیگی
[دَییشدیر]دوْکتور حسین محمدزاده صدیق نشر ائتدیگی عبدالله حبیبی دیوانی‌نین علمی نشری‌نین مقدمه‌سیندن دئییر:
«حبیبینین دیلی، چوخ ساده، اویناق و آهنگلی بیر لهجه‌دیر. اونون دیوانچاسیندا گئدن بعض مصراعلار، ضرب‌المثل حالینا گلمیش‌دیر. باکی چاپینا اؤن سؤز یازان عزیز آقا محمّدوف آشاغیداکی مصراعلاری سئچیب، حقلی اولاراق اونون اویناق دیلیندن نمونه گتیرمیشدیر:
سعادتلی آیاغی‌نین توزو هر باشا کیم قونسا،
الینی ائرديرير عرشه، آدین صاحب کلاه ائیلر.
جان وئریب بیر جان اۆچون یانسا حبیبی، غم دگیل،
ماسَوادان فارغ اولدو وصل دلدار ایسته‌ین.
عاشقین یانماقدان اؤزگه دردینه درمانی یوخ،
یانماغا پروانه بولسون شمعِ رخسار ایسته‌ین.
من کی، لعلین جان یئرینده گؤرموشم،
دردینی درمان یئرینده گؤرموشم. »[۸]
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ حبیبی، عبدالله. دیوانچه‌ی اشعار ترکی، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1390، ص 32.
- ^ آذربایجان ساوت انسیکلوپدیسی، ج. 2، ص. 150.
- ^ حبیبی، عبدالله. دیوانچه‌ی اشعار ترکی، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1390، ص 41.
- ^ خیّام‌پور، عبدالرّسول. فرهنگ سخنوران، تبريز: انتشارات دانشگاه تهران، 1332، حبیبی و جیشی ماده‌ی باشلاری.
- ^ حبیبی، عبدالله. دیوانچه‌ی اشعار ترکی، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1390، ص 49.
- ^ لطیفی، ص. 127/ قینالی‌زاده، ج. 1، ص. 28.
- ^ قینالی‌زاده، ج.1، ص. 279.
- ^ حبیبی، عبدالله. دیوانچه‌ی اشعار ترکی، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1390، ص 80.