فاتیح قانون‌نامه‌سی
فاتیح قانون‌نامه‌سی (آنادولو تورکجه‌سی: Fatih Kanunnâmesi)، ایستانبولون فتحیندن سوْنرا دؤولت تشکیلاتینا ایمپیراتورلوغون بؤیوکلوگونه و جوغرافی وضعیتینه یاراشان بیر کاراکتر وئرمک، موختلیف موسسیسه‌لرین وظیفه‌لرینی موعیین ائتمگه ایحتیاج دۇیولدوغوندان، فاتیح سولطان محمد طرفیندن تنظیم و تطبیق اوْلونان قۇراللار توْپلوسودور.
فاتیح سولطان محمد دؤولت تشکیلاتیندا یئنی تنظیملمه‌لره اوْلان ایحتیاجین تأثیری ایله، قانونلار تطبیق ائدیب و بۇ آرادا بی‌لره عایید بیر چوْخ مقامی دا یئنی‌دن تنظیم ائتدی. فاتیحین بۇ یوْلدا ایلک ائتدیگی ایش پایتخت‌دکی معیشت دفترلرینه تکجه سیپاهی آدینی قئید آلماییب، بۇ دفترلره معیشت گلیرلرینین و قارانتی‌لرینین سورعتی‌نی حک ائتدیرمک اوْلموشدور.[۱]
ایچریکلری
[دَییشدیر]فاتیح قانون‌نامه‌سی اۆچ قیسمت‌دن عیبارت ایدی. بیرینجی قیسمت‌ده، دؤولت مأمورلاری‌نین سولطانا تقدیم ائده‌بیلجکلری مراسیم‌لرده توتدوقلاری و کادی‌لارین رۆتبه‌لریندن بحث ائدیلیر؛ ایکینجی قیسمت‌ده، سلطنت ایشلرینین ترتیبینه، یعنی دیوان، خاص اوْتاق تشکیلاتینا و سارای خیدمتچیلری‌نین قوتلاشما مراسیملرینه؛ اۆچۆنجۆ قیسمت ده ایسه، جینایتلر و قارشیلیقلاری ایله منسب صاحیب‌لرینین گلیرلرینه داییر معلوماتلاری ائحتیوا ائدیردی. آیریجا سوْن قیسمت‌ده غیر-موسلمان دؤولت‌لرین وئرجکلری ایللیک وئرگیلر ایله دؤولت وظیفه‌لیلری و سولاله منسوبلارینا داییر لقب اؤرنکلری یئر آلیر.[۲]
فاتیح قانون‌نامه‌سینده "نیظام عالم" اۆچۆن قارداش قتلی مسئله‌سی ایله باغلی مادده؛[۳]
‘‘ و هر کسه اؤولادیمدان سلطنت مۆمکۆن اوْلا، قارینداشلارین نیظام عالم اۆچۆن قتل ائلمک مۆناسیب دیر. اکثر عۆلمالارا داهی ایجازه وئریلمیشدیر. آنؽنلا عامیل اوْلالار ’’
بۇندان باشقا، بۇ قانون‌نامه مدرسه‌لرین ایداره ائتمه، تدریس پلانی و آکادمیک قورولوشونو یئنی‌دن تشکیل ائدن، آکادمیک هیئتین سئچکی و تعیین اوْلونماسی ایله معاشلارین موعیین اوْلونماسینا داییر عملیاتلاری اۆسول و اساسلارا باغلامیشدیر. بۇ فرمان تۆرک تاریخینده ایلک عالی تحصیل قانون‌وئریلیجیگینی یاراتماسی باخیمیندان دا اؤنملی دیر.[۴]
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ Doç. Dr. Coşkun Üçok. Osmanlı Devleti Teşkilatında Tımarlar, IV. Mali Bakımdan Tımarlar. s.89.. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-03-02. یوْخلانیلیب2022-03-25.
- ^ قانون‌نامه.
- ^ Fatih Sultan Mehmed’in kardeş katline imkan tanıdığı kanunnameyi ve niçin yapıldığını detaylı bir şekilde izah eder misiniz
- ^ Ali Rıza ERDEM. Üniversitelerimizin Bilim Tarihimizdeki Yeri. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, Ocak 2005, Cilt 5, Sayı 1, Sayfa(lar). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-06-13. یوْخلانیلیب2022-03-25.
- Kardeş katli ve Fatih Kanunnamesi
- Kardeş Katlinin Yasal Dayanağı: Fatih Kanunnamesi
- Özcan, Abdülkadir (2017). Atam Dedem Kanunu. İstanbul: Kronik Kitap. ISBN 9789752430129.