فتحعلی خان خویسکی
Fatali Khan Khoyski Fətəli-xan Xoyski | |
|---|---|
 | |
| Minister of Foreign Affairs of Azerbaijan Democratic Republic (ADR) | |
| ایشده 26 December 1918 – 14 March 1919 | |
| رییس‌جومهور | علیمردان بی توپچوباشوو (Chairman of Azerbaijani Parliament) |
| قاباقکی | علیمردان بی توپچوباشوو |
| سونراکی | Mammad Yusif Jafarov |
| ایشده 24 December 1919 – 1 April 1920 | |
| رییس‌جومهور | Mammad Yusif Jafarov (Chairman of Azerbaijani Parliament) (acting) |
| قاباقکی | Mammad Yusif Jafarov |
| سونراکی | office eliminated |
| Minister of Internal Affairs of ADR | |
| ایشده 28 May 1918 – 17 June 1918 | |
| قاباقکی | office created |
| سونراکی | Behbud Khan Javanshir |
| Minister of Defense of ADR | |
| ایشده 18 November 1918 – 25 December 1918 | |
| قاباقکی | office re-established |
| سونراکی | Samedbey Mehmandarov |
| Chairman of the Council of Ministers of the Azerbaijan Democratic Republic | |
| ایشده 28 May 1918 – 14 April 1919 | |
| قاباقکی | Office established |
| سونراکی | نصیب بَی یوسف‌بیگلی |
| شخصی بیلگیلر | |
| دوغوم | 7 December [ژولی تقویم 25 November] 1875 شکی, Elisabethpol Governorate, روسیه ایمپیراتورلوغو |
| اؤلوم | ۱۹ ژوئن ۱۹۲۰ (۴۴ یاش) تیفلیس, گورجوستان دموکراتیک جومهوریتی |
فتحعلی خان ایسگندر اوغلو خویسکی و یا فتحعلی خان خویسکی و یا فتحعلی خان خویلو [۱](د. ۷ دسامبر ۱۸۷۵، نوخا، یلیزاوِتپول قوبرنیاسی، روسیه ایمپراتورلوغو – ۱۹ مارس۱۹۲۰، تیفلیس، گورجوستان دموکراتیک جومهوریتی) — آذربایجانلی سیاسی خادیم،روسیه ایمپراتورلوغو ۲-جی دؤولت دوماسی‌نین نوماینده‌سی، زاقافقازیا کومیسارلیغی (۱۹۱۷—۱۹۱۸) نزدینده خالق معاریف کومیساری،زاقافقازیا دموکراتیک فدراتیو جومهوریتی‌نین(۱۹۱۸) عدلیه ناظیری آذربایجان خالق جومهوریتی اعلان ائدیلدیکدن سونرا ایلک ناظیرلر شوراسی صدری (۱۹۱۸—۱۹۱۹) و داخیلی ایشلر ناظیری (۱۹۱۸) تعیین ائدیلمیشدیر، بوندان باشقا آخ‌ج-نین عدلیه ناظیری (۱۹۱۸) و خاریجی ایشلر ناظیری (۱۹۱۸—۱۹۱۹ و ۱۹۱۹—۱۹۲۰) وظیفهلرینده چالیشمیشدیر.
یاشاییشی
[دَییشدیر]ایلک ایللری
[دَییشدیر]فتحعلی خان خویسکی ۱۸۷۵-جی ایل دسامبرین ۷-ده نوخا شهرینده آنادان اولوب. آتاسی اسکندر خان خویسکی روسیه اپمپراطولوغونون کازاک لئیب-قواردیا آلایی‌نین ژنرال لئیتنانتی ایدی، آناسی ایسه شربانی-خانیم حاجی موللا زینال قیزی ایدی.[۲] خوی و شکی صاحیبکار خانلارین نسلیندندیر.[۳] خوی خانی اولان اولو باباسی جعفرقولو ایران شاهی فتحعلی ایله محاربه‌ده مغلوب اولدوغوندان ۲۰۰۰۰ نفرلیک قوشونو ایله اوچ کیلسه‌یه – ائچمیدزینه سیغینمیشدی. تحصیلینی یئلیزاوئتپول (گنجه) گیمنازییاسیندا باشا چاتدیردیقدان سونرا، فتحعلی خان موسکو دؤولت اونیورسیتتی‌نین حوقوق فاکولته‌سینه داخیل اولموشدور. او، ۱۸۹۷-جی ایلده ۱-جی درجه‌لی دیپلوم ایله اونیورسیتتی بیتیردی و همین ایلین آوقوستوندا تیفلیس محکمه پالاتاسی‌نین بؤیوک صدری‌نین امری ایله یئلیزاوئتپول دایره محکمه‌سی یا‌نیندا محکمه وظیفه‌لری اۆچون کیچیک نامیزد تعیین اولوندو.[۳]
کوُتایسی، زوُقدیدی و سوخومی‌ده بیر نئچه ایل حوقوق وظیفهلرینده چالیشدیقدان سونرا فتحعلی-خان یئلیزاوئتپول قوبرنیاسیندان روسیه ایمپراطولوغونون ۲-جی دؤولت دوماسی‌نین موستقیل میلّت وکیلی سئچیلدی.[۴] موختلیف مقصدلی کومیسیالارا سئچیلمیشدیر، هابئله: مالیه، شخصیت توخونولمازلیغینا عایید، عدلیه ناظیرلیگی‌نین یوخلانیشی اۆچون تقدیم اولونان دؤولت دوماسی‌نین ۵۵ عضوونون جینایت مسولیتینه جلب ائدیلمه‌سینه عایید (کاتیب وظیفه‌سینده) و آمنیستیا حاقیندا قانون لاییحه‌سینی دؤولت دوماسی‌نین موذاکیره‌سینه قبول ائدیلن‌لیگی مسئله‌سینه باخیلماسی اۆچون یارادیلان کومیسیالاردا.[۵]
موسلمان فراکسیونونون عضوو ایدی، کؤچورولمه سیاستی‌نین علیهینه چیخیش ائدیردی، کادئتلر پارتییاسینا داها چوخ اوستونلوک وئریردی. ۱۹۱۷ فوریه اینقیلابیندان سونرا ۱-جی قافقاز موسلمانلاری قورولتایی‌نین (آوریل، باکی) ایشتیراکچیسی ایدی؛ مه آییندا موسکودا کئچیریلن ۱-جی عوموم روسیه موسلمان قورولتاییندا عوموم روسیه موسلمان شوراسی‌نین ایجراییه کومیته‌سی‌نین عضوو اولدو. بیطرفله "موساوات" پارتیاسی‌نین ۱-جی قورولتاییندا (۲۶ — ۳۱ اوکتوبر) ایشتیراک ائتمیشدیر، آذربایجانا روسیه‌نین ترکیبینده موختاریت وئریلمه‌سی حاقیندا موساواتچیلارین طلبینی دستکله‌ییردی. باکی شهر دوماسینا (اوکتوبر ۱۹۱۷ — آوریل ۱۹۱۸) رهبرلیک ائتمیشدیر. زاقافقازیا کومیسارلیغی (۱۵ نوامبر ۱۹۱۷ — ۱۰ فوریه ۱۹۱۸) نزدینده خالق معاریف کومیساری اولموشدور. زاقافقازیا سئیمی‌نین (۱۰ فوریه — ۲۶ مه ۱۹۱۸) عضوو؛ "موساوات" و دموکراتیک بیطرف قروپون فراکسیونونا داخیل اولموشدور. آوریل آییندان زاقافقازیا حکومتی‌نین عدلیه ناظری تعیین اولوندو. موقتی آذربایجان میلّی شوراسی‌نین (۲۷ مه — ۷ دسامبر) عضوو. مه۲۷-دن میلّی شورا‌نین ایجراییه کومیته‌سی‌نین صدری اولموشدور.
آذربایجان خالق جومهوریتی ایللرینده
[دَییشدیر]زاقافقازیا سئیمی بوراخیلدیقدان سونرا، ۱۹۱۸-جی ایل مه‌ین ۲۷-ده آرتیق کئچمیش زاقافقازیا سئیمی‌نین موسلمان فراکسیونو عضولری یارانمیش سیاسی وضعیتی موذاکیره ائتمک اۆچون فؤوق‌العاده ایجلاسینی چاغیردیلار. ییغینجاق گونئی قافقازین شرقی اراضیلرین ایداره اولونماسینی اؤز اوزرینه گؤتورمک قرارینا گلدی، و اؤزلرینی زاقافقازیا موسلمانلاری‌نین موقتی میلّی شوراسی آدلاندیردیلار. میلّی شورا‌نین یا‌نیندا ۹ نفردن عبارت ایجراچی اورقان یارادیلدی، اونون وظیفه‌سی جومهوریت حیاتی‌نین موختلیف ساحه‌لری اوزره پلانلارین حیاتا کئچیریلمه‌سی ایدی. ف. خویسکی ایجرایه اورقا‌نی‌نین صدری سئچیلدی.[۶]
ائرته‌سی گون میلّی شورا‌نین ایلک ایجلاسی کئچیریلدی: سئیمین بوراخیلماسی، گورجوستا‌نین موستقیل‌لیگینی اعلان ائتمه‌سی و آذربایجا‌نین وضعیتی اونون گوندلیگینده اساس بندی ایدی. شورا‌نین بعضی عضولری آذربایجا‌نین موستقیل‌لیگی‌نین اعلان ائدیلمه‌سی‌نین طرفداری ایدیلر، فتحعلی-خان خویسکی، اؤز نؤوبه‌سینده، یئرلرده بعضی مسئله‌لرین آیدینلاشدیریلماسینا قدر تام حوقوقلو حکومتین یارادیلماسی ایله کیفایتله‌نمک و آذربایجا‌نین موستقیل‌لیگینی اعلان ائتمه‌دن دیگر اؤلکه‌لرله دانیشیقلارا باشلاماق تکلیفینی وئرمیشدی.[۶] نتیجه‌ده ایکی نفر بیطرف قالماقلا ۲۴ سسله (او جمله‌دن ف. خویسکی) شورا آذربایجانی درحال موستقیل دموکراتیک جومهوریت اعلان ائدیلمه‌سی باره‌ده قرار قبول ائتدی. فتحعلی-خان خویسکی موقتی حکومتی‌نین ترکیبینی آچیقلادی و اورادا حکومت باشچیسی و داخیلی ایشلر ناظیری.وظیفه‌لرینی توتدو. مه‌ین ۳۰-دا ناظیرلر شوراسی‌نین صدری ف. خ. خویسکی آذربایجا‌نین دؤولت موستقیل‌لیگی‌نین اعلان ائدیلمه‌سی باره‌ده بیر سیرا خاریجی ایشلر ناظیرلرینه تلگرام گؤندردی:
کونستانتینوپول، برلین، وین، پاریس، لوندون، روم، واشینقتون، سوفیا،بوخارست، تهران، مادرید، هااقا، موسکو، ایستوکهولم، کیئو، خریستیانیا،کوپنهاگن.
خاریجی ایشلر ناظرینه
گورجوستا‌نین چیخماسی و زاقافقازیا فدراتیو جومهوریتی‌نین داغیلماسی ایله آذربایجان میلّی شوراسی ۱۹۱۸-جی ایل مه‌ین ۲۸-ده شرقی و گونئی زاقافقازیادان عبارت اولان آذربایجا‌نین ایستیقلالیتینی اعلان ائتمیش، آذربایجان جومهوریتینی یاراتمیشدیر. دئییلنلری نظرینیزه چاتدیراراق، ذاتی-عالینیزدن بو باره‌ده حکومتینیزه خبر وئرمه‌نیزی ریجا ائدیره‌م. میلّی حکومتیم موقتی اولاراق یئلیزاوئتپوْل(گنجه) شهرینده یئرلشیر.
ایمضا خویسکی، آذربایجان جومهوریتی ناظیرلر شوراسی‌نین صدری.[۳]
۲۶ مه ۱۹۱۸-جی ایلدن ناظیرلر شوراسی‌نین صدری، عینی واختدا داخیلی ایشلر ناظری، (۲۸ مه — ۱۷ ژوئن)، خاریجی ایشلر ناظری (۲۶ دسامبر ۱۹۱۸ — ۱۴ مارس ۱۹۱۹) اولموشدور. سپتامبرین ۱۶-دا باکی‌یا قافقاز ایسلام اوردوسونون حیصه‌لری داخیل اولدو. نؤوبتی گون آذربایجان حؤکومتی بو شهره کؤچدو. باکیوْوا گؤره، ف. خویسکی سئوینن موسلمانلاری قارشیلایاراق شهرده آچیق آوتوموبیلده گئدیردی.[۸] حکومت عضولری‌نین نفتله باغلی قانونسوز عمللری ایله علاقه‌دار ایستعفا وئردی. خویسکی‌نین باشچیلیق ائتدیگی حکومت تورکیه‌‌نین ژوئن-ژوئیه آیلاریندا قافقاز موسلمان رایونلاری ایشغالینی و تورک اوردوسونون ۱۹۱۸-جی ایلین سپتامبریندا باکینی آزاد ائتمه‌سینی آلقیشلاییردی. آذربایجان مجلیسی‌نین (۷ دسامبر ۱۹۱۸ — ۲۷ آوریل ۱۹۲۰) عضوو. خاریجی ایشلر ناظری (۲۴ دسامبر ۱۹۱۹ — ۱ آوریل ۱۹۲۰). زاقافقازیا جومهوریتلری‌نین نوماینده‌لری کونفرانسیندا آذربایجان نوماینده هئیتی‌نین عضوو ایدی (۲۵ آوریل — ۳۰ مه ۱۹۱۹، تیفلیس).
قتلی
[دَییشدیر]شوروی حاکمیتی قورولدوقدان سونرا فتحعلی خان خویسکی تیفلیسه کؤچدو، اورادا ۱۹ ژوئن ۱۹۲۰-جی ایلده قتله یئتیریلدی[۷]، قاتیل‌لر "داشناکسیون" پارتیاسی‌نین عضولری آرام ائرکانیان و میساک قریقوریان ایدیلر،[۸] اونلار تیفلیسدهکی ایروان مئیدا‌نیندا فتحعلی خان خویسکی‌یه آرخادان آتش آچدیلار. ایندیکی تبیلیسی بوتانیکا باغی‌نین اراضی‌سینده یئرلشن کؤهنه موسلمان قبیرستانلیغیندا دفن ائدیلمیشدیر.[۹][۱۰] اونون دفن مراسیمینی تیفلیسدهکی ایران کونسول‌لوغو حیاتا کئچیرمیشدیر.
شخصی حیاتی
[دَییشدیر]دینی اعتیقادینا گؤره فتحعلی خان خویسکی شیعه موسلمانی ایدی.[۳] او، روس و آذربایجان دیللرینی بیلیردی. لاکین ف. خویسکی آذربایجان دیلینده چتین‌لیک چکه‌رک دانیشیردی.[۱۱] آخ‌ج دؤورونده ف. خویسکی‌نین بعضی قوهوملاری گؤرکملی دؤولت و اینضیباطی وظیفه‌لری توتوردولار. بؤیوک قارداشی حسینقولو-خان خویسکی. بیر مدت گنجه قوبرناتورونون موعاوینی ایدی. کیچیک قارداشی روستم خان خویسکی فتحعلی خان خویسکی‌نین حکومتین‌ده حیمایه‌دارلیق ناظری اولوب.
او، داها سونرا ایسلامی قبول ائد‌رک جئیران خانیم آدینی آلمیش یئوقنیا واسیلونا ایله ائولی اولموشدور.[۱۲]
فتحعلی خان خویسکی‌نین اوچ اوشاغی اولوب: قیزی تامارا (۱۹۰۲-۱۹۹۰) و ایکی اوغلو مراد (۱۹۱۰-۱۹۷۳) و انور (۱۹۱۴-۱۹۳۵).[۱۳]
قیزی تامارا خانیم آذربایجان س‌س ر کپ مک-نین صدری، آذربایجان مالیه خالق کومیسساری و تاجیکیستان س‌س‌ر کومونیست پارتیاسی مک-نین بیرینجی کاتیبی پوستلارینی توتان میرزه داوود حسینووا اره گئتمیشدیر.[۱۳] اوغلو مراد باکی‌دا نقلیات ایداره‌سینده چالیشیب.[۱۳] کیچیک اوغلو انور موسکودا عملیات اولوندوقدان سونرا دیابت خسته‌لیگیندن نارکوزدان سونرا اویانمادی.[۱۴]
خاطره‌سی
[دَییشدیر]
- باکی شهرین پروسپکتلریندن بیری فتحعلی خان خویسکی‌نین آدینی داشیییر
- ۱۹۹۷-جی ایلده آذربایجاندا خویسکی‌یه حصر اولونموش پوست مارکاسی بوراخیلدی
- دفن اولدوغو یئرده یعنی تبیلیسی نباتات باغی‌نین اراضی‌سینده قبیر اوستو آببده‌سی اوجالدیلیب
- باکی‌دا (ایستیقلالیت کوچه‌سینده) فتحعلی خان خویسکی‌نین ۱۹۱۸-جی ایلده‌ن ۱۹۲۰-جی ایلدک یاشامیش اولدوغو ائوین دیواریندا، بارلیئف قویولوب
- شکی‌ده اوللر کارل مارکس آدینی داشیمیش کوچه‌‌نین آدی " فتحعلی خان خویسکی"یه چئوریلیب
- ۲۰۱۶ ایستحصال علی و نینو فیلمینده فتحعلی خان خویسکی‌نین رولونو خالید ارگنج اوینامیشدی
قایناقلار
[دَییشدیر]ائشیک باغلانتیلار
[دَییشدیر]- ^ "Fətəli xan Xoyskinin xoşbəxt anları varmış..." Azadlıq Radiosu. 30 noyabr, 2015. İstifadə tarixi: 15 dekabr, 2015.
- ^ Метрическое свидетельство Фатали-хана Хойского // Известия Азербайджанского историко-родословного общества. Вып. 5. — Баку, 2004. — səh. 77. (rus)
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ Fətəli Xan Xoyski: həyat və fəaliyyəti: sənəd və materiallar. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetini yanında Baş Arxiv İdarəsi.— Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı, 1998.– 152 s.
- ^ Seyidzadə Dilarə Bağır qızı. Azərbaycan deputatları Rusiya Dövlət Dumasında — Bakı, 1991, s.53
- ^ Fətəli Xan Xoyski: həyat və fəaliyyəti: sənəd və materiallar. — Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı, 1998 s.145
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ Гасанлы Дж. П. / Русская революция и Азербайджан: Трудный путь к независимости (1917—1920). — М.: Флинта, 2011. — 26-27, 160-162 с. (rus.)
- ^ Балаев А., Азербайджанское национально-демократическое движение. 1917—1920, Баку, 1990; ↑ Derogy, Jacques (1990). Resista
- ^ Derogy, Jacques (1990). Resistance and Revenge: The Armenian Assassination of the Turkish Leaders Responsible for the 1915 Massacres and Deportations. Tran
- ^ "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Gürcüstana ilk rəsmi səfəri (8-10 mart 1996-cı il)" "Heydər Əliyev İrsi" Beynəxalq elektron kitabxana
- ^ Ercan Karakaş. Geçmişten günümüze Ermeni komiteleri ve terörü. — IQ Kültür Sanat Yayayıncılık, 2009. — С. 130. — ISBN 9789752552449.
- ^ Баберовски Й. Враг есть везде. Сталинизм на Кавказе. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), Фонд «Президентский центр Б.Н. Ельцина», 2010. — С. 148-149. — ISBN 978-5-8243-1435-9.
- ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2003-08-12. یوْخلانیلیب2003-08-12.
- ^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ Исмаилов Э. Э. Ханы Хойские. Материалы к родословной и биографиям // Известия Азербайджанского историко-родословного общества. Вып. 4. — Баку, 2003. — С. 56
- ^ Тамара Хойская: «Никого не обвиняю в том, что в Баку стоят памятники коммунистам, а не лидерам АДР» Sputnik (rusca)
.svg)
| International | |
|---|---|
| National | |
