آغ‌قویونلولار

آق‌قویونلو
۱۳۷۸–۱۵۰۱
بایراق
آغ قویونلولار حکومتی ۱۴۷۸ ده
پایتخت	دیاربکر تبریز
عۆموُمی دیللر	تورکجه
دین	ایسلام
دؤولت	شاهلیق
• ۱۳۷۸–۱۴۳۵	قارا یولوق عوثمان بی
• ۱۵۰۱–۱۵۰۱	سولطان مراد بی
تاریخی دؤنم
• یارادیلدی	۱۳۷۸
• ییخیلدی	۱۵۰۱
قاباقکی سونراکی قراقویونلولار صفویلر عثمانلی ایمپیراتورلوغو

آغ‌قوْیونلو دؤولتی - کۆر چاییندان گۆنئی‌ده اوْلان آذربایجان یئرلرینی٬ ائرمنیستان، دوغو تورکیه (دیاربکیر)٬ دوْغو گۆرجوستان٬ عرب عیراقی٬ مازندران و خوْراسان ایستیثنا اوْلماق‌لا ایرانین قالان ولایت‌لرینی ایحاطه ائدن اوْرتا چاغ دؤولتی (۱۴۶۷-۱۵۰۸).

باشدا بایاندور طایفاسیندان دۇردوغو تۆرک دیللی آغ‌قوْیونلو طایفا ایتّیفاقی مرکزی آسیادا مئیدانا گلمیشدیر. آغ‌قوْیونلو طایفالاری‌نین بایراغیندا آغ قوْچ تصویر ائدیلدیگیندن همین طایفالار بئله آدلاندیریلیرمیش‌دیر.

آغ‌قوْیونلو طایفالاری کؤچ ائده‌رک ۱۳-جۆ عصردن آذربایجان گۆنئی ویلایتلری٬ دوْغو آنادوْلو٬ باتی عیراق٬ دجله چایی و فرات وادی‌لری ده داخیل اوْلماق‌لا٬ چوْخ گئنیش یئرلرده یاییلمیشدیلار. آنادوْلودا ائل‌خانلار حؤکومتی‌نین گۆجسوزلنمه‌سی ایله آغ‌قوْیونلو امیرلری‌نین قۆوّت‌لنله‌مه‌سی نتیجه‌سینده آغ‌قوْیونلو دؤولتی (۱۴۶۷-۱۵۰۸) قۇرولدو.

کوک لری

آق قویونلو لار اوغوز بویلارینا منصوب باییندیر بویوندان ایدیلر. سام میرزا صفوی تذکیره سینده یازیر کی آق قویونلولار اسلام دان قاباق اوغوز خان زمانیندا کی ایرانین هامیسینی فتح ائتمیشدیر دیاربکرده ساکین اولموشلار. آیری تدقیقاتچیلاردا وار کی بو نطر ده دیلر کی آق قویونلولار سلجوقلولاردان چوخ قاباق آذربایجاندا ساکینیدیلر و مغول استیلاسیندا آنادولویا کوچورلر. آیریجا بو نطر ده وارکی آق قویونلولار هون قبیله لرینده نیدیلر و اسلام دان قاباق دربند دن آذربایجانا ساری گلیب و ساکین اولوبلار.

بیگ لیق

1400 ایلینده امیر تیمورون آنادولو سفرینده آق قویونلو طایفاسینین رهبری قاراعثمان تیمورا تابع لیغینین بیلدیریر و اونا عثمانلیلارلا ساواش دا یاردیم ادیر بونونوچون ده امیر تیمور بو ایشین قارشیلیغیندا دیاربکر شهرین قارا عثمانا باغیشلیر . امیر تیمورون اولوموندن سورا قارا عثمان بو دوروم دان فایدالانیر و سیواسی ،توقاتی و حلبی 1435 ایلینده اله گئچیدیر.

افول و صعود

قارا عثمان قارا اسکندرله ارزروم یاخینلیغیندا ساواشارکن باشیندان یارالانیر و ارزروم شهرینده جانینی الدن وئریر عثمان دان سورا اوغلو علی بیگ خان اولور آما خانلیغی اوزون سورمور نیه کی قارداشی حمزه شورش الیر و اونون یئرینه اوتورور. حمزه عمرونون سونوندا علی بیگین اوغلو جهانگیری اوزونون وارثی سئچیر و 1444 ایلینده جهانگیر طایفانین ربری اولور. جهانگیرین عمی سی شیخ حسن قاراقویونلو شاهی جهانشاه یاردیمیلن شورش ائدیب و دیاربکری تصرف الیر جهانگیر سه ده حلبه قاچیر . اوزون حسن جهانگیر دن کی اونون بویوک قارداشی ایدیر فرمان آلیر کی بو شورشی باسدیر سین و 1451 ایلینده اوزون حسن عمی سی شخ حسنی ساواش دا یئنرک اولدورور. جهانگیر یئرینه قاییدیر آما گینه تخت دن دوشور. 1453 ایلینده اوزون حسن قارداشینا عصیان الیر و اونو شاه لیق دان یئندیررک اوزونو شاه اعلام ائدیر. 1455 ایلینده حسن بیگ ارزنجانا سالدیریر و ساواش دا آتدان ییخیلاراق قیچی سینیر ، بو شرایط دن جهانگیر استفاده الیر و دیاربکری غارت ادیر آما سورا حسن بیگ دن اوزر ایستییر.

1458 ایلینده اوزون حسن طرابزون کنتلیغینن متفق اولور، بو شرح ده کی حسن بگ طرابزون شاهینین قیزی دسپینا نی و کاپادوکیا شهرین ده جهیزیه اولاراق آلیر و قارشیلیغیندا تعهد وئریر کی عثمانلی نین قاباقیندا اولاردان دفاع اله سین . حسن بیگ 1459 ایلینده گرجستانا سالدیریر و کارتیل شهرینی غارت ادیر اورداندا قایییداندا قره حصار قلعه سینی عثمانلی لاردان آلیر . بو ایش سبب اولور کی سلطان محمد فاتح تصمیم توت سون کی اوزون حسنله طرابزونون اوسته گلسین و ایشلرینی قورتارسین. حسن بیگ دورومون آغیرلیغین گوورور و آ«اسی سارا خاتونو صلح اوچون سلطانین یانینا یوللور . فاتیح سلزان قبول الیر کی طربزونا یاردیم اله مماق و عثمانلیا سالدیرماماق قارشیلیغیندا اوزون ححسنله ایشی اولماسین حسن بیگ ده بونو قبول الیر و 1461 ایلینده سلطان محمد طرابزونو فتح ادیر.

قارا قویونلو شاهی جهانشاه اوزون حسنین باشاریلاریندان راحاتسیزیدیر و اونا گوره ده اونو بیتیرماق ایستییر دی .1466 ایلینده دیاربکره سالدیرر و اورانی آلیر حسن بیگ ده اونا دال چوروب گدیر جهانشاه اونون دالیسیجاق دوشور و موش صحرا سینا گیریر اورادا هاوانین سویوق لوغو نا گوره لشککرین مرخص ادیر آما اوزو یاخینلارینن اوردا قالیر و قرارگاه قورور. حسن بیگ بو خبری آلینجا 2 مین آتلینان گدیر و قرارگاهینی باسیر و جهانشاهی اولدورور. آردنداندا مرند یاخینلیغیندا دا حهانشاهین اوغلو حسنعلی نی مغلوب ادیر و قاراقویونلو حکومتینه سون وررک آق قویونلو امپراطورلوغون تبریز مرکزیتینن دوغودور.

قایناقلار

تاریخ ایران منصور جدی

آذربایجان جۆمهوریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Ağqoyunlu dövləti»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. ( تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

گؤرونتولر

• 
•