ترجمان (قزئت)
ترجمان | ||
|---|---|---|
| ||
| سوروملو مودور | اسماعیل بیگ قاسپرالی | |
| یاییلان ایللر | 1883-1916 | |
| دیل | تورکجه | |
| یاییلان یئر | باغچاسارای- قیریم- روسیه ایمپراتورلوغو | |
| موضوع | سیاسی، ایجتماعی، ادبی | |
.svg)
ترجمان قزئتی — 1883-1916-جی ایللرده قیریمین باغچاسارای شهرینده یایینلانان سیاسی ، ادبی ، ایجتیماعی میلّی گونده‌لیک ایدی
تاریخی
[دَییشدیر]1879.جو ایلده قیریم تورکلری‌نین دیلینده ایلک قزئت بوراخان اسماعیل بیگ قاسپرالی حسن بیگه مکتوب یازیب "ترجمان" آدلی قزئت نشر ائتمک اۆچون اونا خئییر-دوعا وئرمه‌سینی و قزئتین ایداره اولونماسینا رهبرلیک ائتمه‌سینی خواهیش ائتمیشدی. اسماییل بیگ قاسپرالی‌یه مصلحت گؤروردو کی، قزئتده عرب و فارس سؤزلریندن، ائلجه ده قیریمدا باشا دوشولن خاص سؤزلردن اوزاق اولونسون.
حاقیندا
[دَییشدیر]"ترجمان"-ین هر صحیفه‌سی، هر جومله‌سی تورک دونیاسینی، خوصوصاً، روسیه‌ده یاشایان موسلمان تورکلرینی جهالتدن اویانماغا، اؤزونودرک، معاریف، علم، حاقلاری اوغروندا ساواشا سسله‌ییردی. اونا گؤره ده اسماعیل بیگ قاسپرالی موعاصیرلری طرفیندن تورک دونیاسی‌نین هر یئرینده، ائلجه ده آذربایجاندا گؤرکملی معاریفچی کیمی تقدیم ائدیلمیش، اوندان یوکسک احتیراملا بحث ائتمیشلر.
"ترجمان" هر نوسخه‌سینده اؤز مسلکینی بئله ایفاده ائدیر:
"تورک، تاتار، آذربایجان، قوموق، نوقای، باشقیرد، اؤزبک، سارت، تارانچا، کاشغاری، تورکمن و سایر آدلارلا بیلینن تورک قؤوملری‌نین جومله‌سی آراسیندا یاییلمیش و معلوم اولان "ترجمان" ،موسلمانلار آراسیندا معاریفین اینتیشارینا و ایسلام مکتبلری‌نین ایصلاحینا چالیشیر. ساده و آچیق هر کس آنلایاجاق صورتده قلم ایشله‌دیر".[۱]
"ترجمان" قزئتی نشره باشلادیغی 1883-جو ایلدن 1903-جو ایله قدر روسیه موسلمانلاری کیمی آذربایجان تورکلری‌نین ده یئگانه مطبوع اورقانی اولموشدور. منبعلر گؤستریر کی، آذربایجان ضیالیلاری "ترجمان"آ آبونه یازیلمیش، اوزون مودّت بو قزئته "یئگانه میلّی قیدا" کیمی باخمیشلار. چونکی قاسپرالی‌نین ناشیری اولدوغو "ترجمان" قزئتی، اؤندری اولدوغو اوصولی-جدید حرکاتی، گئنیش، چوخ‌شاخه‌لی معاریفچیلیک چالیشمالاری دیگر روسیه موسلمانلاری کیمی آذربایجان تورکلری ایله ده سیخ باغلی اولموش، اونلارین اؤزونودرکینه خیدمت ائتمیشدیر. قزئتین صحیفه‌لرینده مونتظم اولاراق باکی، تیفلیس، شوشا، نوخا، گنجه‌نین آدلاری حاللانیر، آذربایجان حیاتی‌نین آز قالا، معیشت حادیثه‌لری بئله، گئنیش شکیلده اوخوجولارا تقدیم اولونوردو. معاریفچی-پئداقوق سلطان مجید غنی‌زاده‌نین تزه چاپدان چیخان درسلیگی قزئتین بیر نئچه نؤمره‌سینده ائله درس وسایتی کیمی تبلیغ اولونوردو. "ترجمان" قزئتی اوزون ایللر آذربایجان ضیالیلاری‌نین دا اوخودوغو یئگانه تورک قزئتی ایدی. بیر معاریفچی کیمی دؤورونون نوفوذلو ضیالیسی زاقافقازیا موفتیسی حسین افندی قاییبوو قزئته 150 نفر آبونه یازدیرمیشدی. یوسف وزیر چمنزمینلی ده خاطیره‌لرینده روس-ژاپن موحاریبه‌سی باشلانانا قدر آذربایجان ضیالیلاری‌نین "ترجمان" قزئتینی سئوه-سئوه اوخودوغوندان و آبونه یازیلدیغیندان بحث ائتمیشدیر.
ملا نصرالدین
[دَییشدیر]جلیل محمدقولوزاده ایله قاسپرالی‌نین علاقه‌لری زنگین و رنگارنگ اولموشدور. بوتون آذربایجانلی ضیالیلاری کیمی جلیل محمدقولوزاده ده "ترجمان"آ و اونون ناشیری‌نین فعالیتینه رغبت بسله‌میشدیر. "ملا نصرالدین" نشره باشلادیقدان سونرا قاسپرالی اونون فعالیتینی "ترجمان" واسیطه‌سیله روسیه موسلمانلاری آراسیندا تبلیغ ائتمیش. اونو "بیر قاچ بویالی گؤزل رسملر ایله تزیین" ،"میلّتیمیز آراسیندا بعضی سویی-عادت و حرکات حاقیندا خئیلی تنقیدانه یازیلمیش لطیفه و فیقره‌لردن" عیبارت مجموعه کیمی تقدیم ائتمیش، "بیزیم بو قیسم یئنی ادبیاتیمیز دخی تدریجاً اینتیشار ائده‌رک میلّت آراسیندا رغبت بولوب فایدا گتیرمه‌سی"-نه اومید بسله‌میشدیر.
قاسپرالی "ترجمان"دا درج ائتدیگی خوصوصی ایجماعللاردا "ملا نصرالدین"ه خوصوصی یئر آییریر، اونون گولوشونون سجیّه‌سینی ایضاح ائدیب آیدینلاشدیرماغا چالیشیردی. ایجماللارین بیرینده یازیردی: "بیزیم تیفلیسین "ملا نصرالدین"ای ادیبانه آغلاییر و معنالی-معنالی سؤیله‌نیر، اویوموش باشلاری ایگنه ایله سانجیر". "ملا نصرالدین"ده گئدن یازیلارا و کاریکاتورالارا "ترجمان" صحیفه‌لرینده واختاشیری یئر وئریلیردی.[۲]
اتک یازیلار
[دَییشدیر]قایناق
[دَییشدیر]جلیل محمدقولوزاده انسیکلوپدیاسی. باکی، 2008. ص.280.