سئ‌جبه خاقان
| سئ‌جبه خاقان | |
|---|---|
| غربی گؤی‌تۆرک خاقانی | |
| ایللر | ۶۳۰-۶۳۳ میلادی |
| کامیل آد | تیلی تکین |
| اؤلوم یئری | سوغد بؤلگه‌سی |
| سونراکی شاه | تولو خاقان |
| اؤنجه‌کی شاه | تونق‌جبه خاقان |
| سولاله | آشینا |
| آتاسی | شئکۇ |
سئ‌جبه خاقان (اصل آدی: تیلی تکین) — شئکونون اوْغلو٬ غرب گؤی‌تۆرک خاقانی.
خاقان اوْلماسی
[دَییشدیر]۶۳۰ ایلینده توْنق‌جبه خاقانی عمی‌سی باهادیر اؤلدورور. سئپی خاقان آدییلا تاختا کئچن باهادیرا٬ نۇشئپی بۇیلاری قارشی چیخاراق توْنق‌جبه‌نین کیچیک قارداشی‌نین اوْغلو نیشۇنو خاقان اعلان ائدیرلر. نیشۇ خاقانلیغی قبول ائتمه‌یه‌رک٬ اوْ زامانلاردا سوْغد بؤلگه‌سینده اوْلان٬ شئکونون اوْغلو تیلی تکینی خاقان اوْلماغا چاغیریر. بئله‌جبه تیلی تکین٬ سئ‌جبه خاقان آدییلا تاختا کئچیر. بۇ شکیلده عئینی زاماندا غرب گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده٬ سئپی خاقان و سئ‌جبه خاقان تاخت ایدّیعاسیندایدیلار.[۱]
۶۳۰ ایلینده شرق گؤی‌تۆرک دؤولتی ییخیلدیقدان سوْنرا٬ چین ایمپیراتورلوغونون غرب گؤی‌تۆرکلری ده ییخماغا چالیشماسی باشلادی. بۇ چالیشمالارین اثرینده ۶۳۰ ایلیندن بری غرب گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده ائل‌لر آراسیندا ساواشلارین آردی کسیلمه‌دی. سئپی خاقان٬ خاقان اوْلدوقدان قیسا بیر مۆدّتدن سوْنرا بۇ عۆصیانلارین نتیجه‌سینده قاچماغا محبور قالدی. نیشۇ آلتای یاخینلیقلاریندا اوْنو اؤلدوره‌رک سئ‌جبه خاقان بۆتون غربین خاقانی اوْلدو.[۱]
عۆصیانلار قارشی‌سیندا
[دَییشدیر]سئ‌جبه ایلک اؤنجه تؤلؤسلرله ساواشماغا مجبور قالدی. تؤلؤسلری مغلوب ائتسه ده٬ تاردۇشلارا مغلوب اوْلدو. سئ‌جبه چَتین حرکتلری ایله اؤزونه قارشی بؤیوک ناراضیلیک اوْیاندیردی؛ آیریجا نیشۇنو اؤلدورمک ده گؤزونده وار ایدی. بۇنو بیلن نیشۇ قاچدی. بۇ سفر نۇشئپی بوْیلاری سئ‌جبه خاقانی ییخماغا قرار وئردیلر؛ نتیجه‌سینده سئ‌جبه سوْغد بؤلگه‌سینه قاچدی. اؤزونون اوْرادا قهریندن اؤلدوگو سؤیلنیر.[۱]