اورخون الیفباسی

Old Turkic script
Orkhon script
Old Turkic script; Orkhon script
	A line dedicated to بومین خاقان in the Ongin inscription.
نوع	Alphabet
دیللر	اسکی تورکجه
چاغ	6th to 10th centuries
آنا سیستملر	Proto-Sinaitic(?) Phoenician Aramaic Syriac Sogdian, Kharosthi (?) Old Turkic script; ; ; ; ;
Child systems	Old Hungarian
جهت	Right-to-left
ISO 15924	Orkh, 175
Unicode alias	Old Turkic
Unicode range	U+10C00–U+10C4F
	This article contains IPA phonetic symbols.; Without proper rendering support, you may see; question marks, boxes, or other symbols instead; of Unicode characters.

اورخون الیفباسی ایله یازیلان داش یازیلارین بیری

اورخون الیفباسی تورکلر ساغیندان یارادیلان و ایشله‌نیله‌ن الیفبا دیر . تورکلر بۇ الیفبانین ایشله‌تمه‌گین ایکی یوزلوک میلاددان اؤنجه باشلیییپلر (بویوک هون خانلیغی) و میلادی 8نجی یوزلوکه‌جه بۇ الیفبا تورکلر آراسیندا ایشله‌نیلیپدیر . او چاغلاردان سوْنرا اویغور الیفباسی ، اوندان سوْنرا دا عرب الیفباسی بۇ الیفبانین یئرین توتوبلار .

بو الیفبا ایله یازیلان داش یازیلارین یاپ آدلینی اورخون منطقه‌سینده تاپیلان داش یازیلار دیرلار . الیفبانین آدلانماسی دا ائله بۇ داش یازیلارا باغلی دیر .

اورخون داش یازیلارینین وارلیغی "تاریخی جهانگوشا" آدلی کیتابدا ذیکر اولونوب دور ^[۱] و 1721نجی میلادی ایلده "مئسئرئشمیدئت" و "ایستیرالئنبئرگ" آدلی شخصلر ساغیندا عیلم دونیاسینا تانیلیپلار .^[۲]

بو الیفبا ایله یازیلان یازیلارین تاپیلماق یئرلری اورخون ، یئنی‌سئیی ، تالاس ، تورپان ، آلتای و قازاقیستان دیر .^[۳]

الیفبا[دَییشدیر]

اورخون الیفباسی
قوللانیم			Latin حرف چئوریسی و IPAچئوری یازیسی
Ünlüler			A		/a/, /e/
			İ		/ɯ/, /i/, /j/
			O,U		/u/, /o/, /w/
			Ö,Ü		/ø/, /y/, /w/
Ünsüzler	Ünlü Uyumu	(¹) — Kalın, (²) — İnce ünlüler ile	B¹ (ab)	/b/	B² (eb)	/b/
			D¹ (ad)	/d/	D² (ed)	/d/
			G¹ (ag)	/g/	G² (eg)	/g/
			L¹ (al)	/l/	L² (el)	/l/
			N¹ (an)	/n/	N² (en)	/n/
			R¹ (ar)	/r/	R² (er)	/r/
			S¹ (as)	/s/	S² (es)	/s/
			T¹ (at)	/t/	T² (et)	/t/
			Y¹ (ay)	/j/	Y² (ey)	/j/
		Sadece (¹) — /q/ Sadece (²) — /k/	K (ak)	/q/	K (ek)	/k/
		Tüm ünlüler ile	-Ç		/ʧ/
			-M		/m/
			-P		/p/
			-Ş		/ʃ/
			-Z		/z/
			-NG (eñ)		/ŋ/
	Birleşik Sesler	+ Ünlü	İÇ, Çİ, Ç		/iʧ/, /ʧi/, /ʧ/
			IK, KI, K		/ɯq/, /qɯ/, /q/
			OK, KO, UK, KU, K	/oq/, /qo/, /uq/, /qu/, /q/	ÖK, KÖ, ÜK, KÜ, K	/øk/, /kø/, /yk/, /ky/, /k/
		+ Ünsüz	-NÇ		/nʧ/
			-NY		/ɲ/
			-LT		/lt/, /ld/
			-NT		/nt/, /nd/
سؤزجوک آییرما ایمی			یوخ
(-) — سؤزجوک سونوندا

قایناقلار[دَییشدیر]

^ تاریخی زبان و لهجه هایی تورکی ، جواد هیئت ، ص 36
^ یادیمانهایی تورکییی باستان ، دکتر حسین محمدزاده صدیق ، سیتادی نشریآثاری دکتر صدیق ، ص100
^ http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1

[1] تاریخی زبان و لهجه هایی تورکی ، جواد هیئت ، ص 36

[2] یادیمانهایی تورکییی باستان ، دکتر حسین محمدزاده صدیق ، سیتادی نشریآثاری دکتر صدیق ، ص100

[3] ttp://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1

[۱]

[۲]

[۳]

ب دان دییش تورکلرین یازیلیشلاری
تورکلرین تاریخی یازیسی	ائرمني-قيپچاق یازیلیشی • بولقار رونی یازیلیشی • اورخون الیفباسی • ایرک بیتیک یازیلیشی • کومانیکوس کودو یازیلیشی • عوثمانلي یازیلیشی • چاغاتای یازیلیشی • اسکی اویغور یازیلیشی • یانالیف • ²
چاغداش تورک یازیسی	آزربایجانجا یازیلیشی • آلتایجا یازیلیشی • باشقورتجا یازیلیشی • گاگائوزجا یازیلیشی • قزاقجا یازیلیشی • قاراییمجا یازیلیشی • قاراقالپاقجا یازیلیشی • قاراچای ـ بالقارجا یازیلیشی • قیرغیزجا یازیلیشی • قیریم‌تاتارجا (قیریمچاقجا، اورومجا) یازیلیشی • قومیقجا یازیلیشی • نوقایجا یازیلیشی • سیبیرتاتارجا یازیلیشی • سویوتجا یازیلیشی • تاتارجا یازیلیشی • توفالارجا یازیلیشی • تیواجا یازیلیشی • تورکجه یازیلیشی • تورکمنجه یازیلیشی • اؤزبکجه یازیلیشی • اویغورجا یازیلیشی • خاکاسجا یازیلیشی • چوواشجا یازیلیشی • شورجا یازیلیشی • یاقوتجا (دولقانجا) یازیلیشی³
یئنی تورک یازیلیشی	یئنی تورک الیفباسی • اورتاق تورکجه الیفباسی • سالارجا یازیلیشی • ساری اویغورجا یازیلیشی • فویوـ‌قیرغیزجا یازیلیشی³