علی بیگ حسین زاده
علی بیگ حسین زاده Əli bəy Hüseynzadə Али-бек Гусейнзаде | |
|---|---|
 | |
| شخصی بیلگیلر | |
| دوغوم | ۱۸۶۴ Salyan، روسیه ایمپیراتورلوغو |
| اولوم | ۱۹۴۰ (یاش ۷۶) ایستانبول، تورکیه |
| میلیت | آذربایجان تورکلری |
| پئشه | Writer, philosopher, publicist, artist and doctor |
علی بیگ حسین زاده علی بیگ حسین‌زاده (علی حسین توران) (7 مارس 1864، سالیان، باکی قوبرنیاسی، روسیه ایمپراتورلوغو – 17 مارس 1940، ایستانبول) — آذربایجان ادیبی، فیلوسوف و ادبیات تنقیدچیسی، 20.عصر آذربایجان-تورک ایجتیماعی فیکری نین ان گؤرکملی نوماینده‌لریندن بیری. اوزون مودت عالیم، حکیم، رسام، شاعیر، تنقیدچی، ترجومه‌چی، موعلیم، ژورنالیست کیمی فعالیت گؤسترمیش، بو ساحه‌لرین هر بیرینده اؤزونه‌مخصوص ایز قویموشدور.
20. عصر آذربایجان مطبوعاتی و پوبلیسیستیکاسی ساحه‌سینده موستثنا خیدمت‌لری واردیر.
آذربایجان جومهوریتی ناظیرلر کابینه‌سی نین 7 مئی 2019-جو ایل تاریخلی، 211 نؤمره‌لی قراری ایله علی بیگ حسین‌زاده آذربایجان جومهوریتینده اثرلری دؤولت واریداتی اعلان ائدیلن مؤلیف‌لرین سیاهیسینا داخیل ائدیلمیشدیر.[۱]
یاشامی[دَییشدیر]
1864-جو ایل 24 فوریه‌ده سالیاندا آنادان اولموشدور. کیچیک یاشلاریندا ایکن عاییله‌سی ایله بیرلیکده تیفلیسه کؤچموشدور. آتاسینی ائرکن ایتیرن ع.حسین‌زاده او زامان قافقاز شیخ‌الاسلامی اولان باباسی آخوند احمد سلیانی‌نین حیمایه‌سینده بؤیوموشدور. تیفلیس گیمنازیاسینی بیتیرمیش (1875–1885)، اوشاق‌لیق و طلبه‌لیک ایل‌لرینده تورک، فارس، عرب، آلمان و روس دیل‌لرینی اؤیرنمیشدی.
علی بیگ حسین‌زاده باباسی شئیخ احمد ایله اونون دوستو آذربایجان دراماتورقونون بانیسی، ایجتیماعی خادیم میرزه فتحعلی آخوندزاده‌نین (1812–1878) صؤحبت‌لریندن فایدالانمیش و اونلارین تربیه‌سی آلتیندا زامانی‌نین ادبی چئوره‌سینی تانیمیشدی. گیمنازیادا تحصیل آلدیغی دؤوردن اعتیباراً تورکجه‌یه، تورکچولوگه و تورکیه‌یه دایانماق گرکدیگی فیکری‌نین یارانماسیندا شئیخ سلیانی‌نین و میرزه فتحعلی آخوندزاده‌نین بؤیوک تاثیری اولموشدو.[۲]
گؤرکملی ایجتیماعی خادیم ضیا گؤکآلپ (1876–1924) علی بیگ حسین‌زاده دن بحث ائدرکن اونون روسیه‌ده‌کی میلتچی‌لیک جریان‌لاری‌نین تاثیری ایله تورکچو اولدوغونو، کالجده ایکن گورجو گنجلریندن سون درجه میلت سئور اولان بیر یولداشی‌نین اونا میلت سئوگیسینی آشیلادیغینی یازمیشدیر.[۲]
علی بیگ حسین‌زاده، باباسی قافقاز شیخ الاسلامی احمد حسین‌زاده‌نین و میرزه فتحعلی آخوندزاده‌نین تربیه‌سی، اونلارین صؤحبت‌لری‌نین تاثیری آلتیندا بؤیوموشدو. شوبهه‌سیز کی، اوندا آرتیق میلت سئوگیسی اوشاق‌لیقدان فورمالاشمیشدی. دیگر طرفدن، حلمی ضیا اولکن‌ین قئید ائتدیگی کیمی، تورکچولوکله باغلی فیکیرلرین فورمالاشماسیندا علی بیگ حسین‌زاده‌یه بو ایکی شخصیتین بؤیوک تاثیری اولموشدور. میرزه فتحعلی آخوندزاده ضیا گؤکآلپ طرفیندن ده بؤیوک تورکچو کیمی قبول ائدیلمیشدیر. بو فاکت‌لار ضیا گؤک‌آلپ‌ین علی بیگ حسین‌زاده حاقیندا یازدیقلارینی تکذیب ائدیر.[۲]
ضیا گؤکآلپ روسیه‌دن ایستانبولا گلن علی بیگ حسین‌زاده‌نین طیبیه‌ده تورکچولوگون اساس‌لارینی ایضاح ائتدیگینی، " توران " آدلی شعیری‌نین تورانچی‌لیق (پان–تورانیزم) ایدئولوژی‌سی‌نین ایلک گؤرونومو کیمی دَیرلندیرمیشدیر.[۲]
1885-جی ایلده سانکت-پتربورق اونیورسیتتی‌نین ریاضیات فاکولته‌سینه داخیل اولموش، هم ده شرق فاکولته سینده گؤرکملی پروفسورلارین موحاضیره‌لرینی دینله‌میشدی. بورادا دؤورون مشهور علم خادیم‌لری – دمیتری مندلیئف، یقور واقنر، نیکولای منشوتکین، نیکولای بکتوف، والنتین ژوکووسکی و باشقالاریندان درس آلان ع.حسین‌زاده ایمپراتورلوغون پایتاختیندا گئدن ایجتیماعی-سیاسی پروسه‌لرله ده یاخیندان تانیش اولور، "خالقچی‌لار" حرکاتینا رغبت بسله‌ییر. بیر سیرا اینقیلابچی طلبه‌لر کیمی، او دا سانکت-پتربورقدان اوزاقلاشماق مجبوریتینده قالیر.
روسیه ایمپراتورلوغونون پایتاختینداکی ایجتیماعی-سیاسی تلاطوم‌لرله علاقه‌دار اولاراق ع.حسین‌زاده تورکیه‌یه، ایستانبولا گلیر و بورادا دارولفونوندا عسگری-طبیشه فاکولته‌سینده تدریس آلماقلا دِرماتووئنرولوق ایختیصاصی و یوزباشی حربی روتبه‌سی قازانیر. 1897-جی ایلده او، قیرمیزی آی‌پارا جمعیتی هئیتی‌نین ترکیبینده ایتالیایا گئدیر. اوچ ایلدن سونرا گئری قاییداراق موسابیقه یولو ایله ایستانبول دارولفونوندا عسگری-طیب فاکولته‌سینده پروفسور کؤمکچیسی وظیفه‌سینه تعیین ائدیلیر. او بورادا دا اینقیلابچی گنج تورکلر حرکاتینا قوشولدوغوندان و " ایتیحااد و ترقی " پارتیاسی‌نین ایلک اؤزه‌گینی یارادان‌لاردان بیری اولدوغوندان تعقیب اولونور.
علی بیگ حسین‌زاده 1940-جی ایلده ایستانبولدا وفات ائدیب.[۳]
اتک یازی‌لار[دَییشدیر]
- ^ """Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları"nın və "Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı" (azərb.). nk.gov.az. 2019-05-11. İstifadə tarixi: 2019-05-13.
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ "Aytək Zakirqızı (Məmmədova).Əli bəy Hüseynzadə haqqında Türkiyənin böyük mütəfəkkiri Hilmi Ziya Ülkənin xatirələri".2015-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-24.
- ^ "Əli bəy Hüseynzadənin anadan olmasından 150 il ötür" (azərb.). olaylar.az. 24.02.2014 14:26. İstifadə tarixi: 01-04-2014.