قزوین لهجه‌سی (فارسجا)
فارس دیلی‌نین قزوین لهجه‌سی یا دا قزوین فارسجا لهجه‌سی _ فارسجانین آغیزلاریندان بیری ساییلیر کی بؤلگه‌ده کیچیک آزلیق تشکیل ائدن گلمه‌لر بو لهجه‌ده دانیشیراق اساساً اسکی قزوین شهری‌نین گونئی و دوغو محله‌لرینده بو دیلده دانیشیرلار. هابئله بونودا آرتیرمالییق کی بو لهجهنین اؤزونه اؤزل قایدالاری اولاراق، ایرانین شومال‌شرقینده (قوزئی‌دوغوسوندا) دانیشیلان دیل‌لرایله چوخ بنزرلیگی واردیر. بو لهجه، آذربایجان تورکجه‌سیندن ده چوخ تأثیرلنیب‌دیر.[۱] ایندیلیکده پان فارسلار چالیشیرلار قزوین اوستانینی یالنیز فارسلارا عائید بیر بؤلگه گؤسترَلر، آنجاق بونا باخمایاراق اَن یاخشی باخیم‌دا دئمَک اولار کی بو اوستان‌دا یالنیز ۳۰،۰۰۰ نفر فارس یاشام سۆرۆرلَر کی اونلارین‌دا هامیسی قزوین شهری‌نین گۆنئی و دوْغو محله‌لرینده یاشاییرلار کی بؤیوک چوخونلوغو سوْنرادان فارسلاشان تورکلر اوْلاراق، بیر سیراسی ایسه فارسلار و بیر سیراسی ایسه ایسلام خلافتی ،صفوی و زند دؤنملرینده بورایا سورگون ائدیلن لوبنان عربلری دیرلر کی ایندی هامیسی فارسجا دانیشیرلار. بورانی یاخین‌دان گؤرَنلر آیدینجا بیلَرلر کی بورادا یاشایان‌لارین چوْخو و قزوین اوستانینین یئرلی‌لری یالنیز آذربایجان تۆرکلَری اولاراق؛ باشقا ائتنیک‌لرین سایی ایسه آزدیر.
قزوین فارس آغیزینداکی ایشلنن سؤزلر
[دَییشدیر]بو موردی قئید ائتمه‌لییک کی بو دیلچه‌یه عائید و مخصوص اولان سؤزجوکلرین چوخو تورک کؤکَنلی‌دیر.[۲]
بو لهجه (دیلچه) نین بعضی سؤزجوک‌لری بونلاردان عبارت‌دیر؛
- آلاواردی،آل ارودای(تورکجه):آل آروادی،عسگرلرین حیات یولداشی
- تَکَل(تَکَر) (تورکجه): تَکَر
- چُمبه (تورکجه): یئمیشین بالاجا آغاجی
- تَخِتمه: قاریشدیرماق(یئمکین قاریشدیرماسی)
- کُلدک: نئچه قات ائتمک
- قَتَره: قیسا و بالاجا
- مَفرش: یئمک چاغیندا یئر اوزرینه سریلن پارچا
- بالام‌جان (تورکجه):بالام، عزیزیم
- کوسه‌گلین(تورکجه): قزوینلی‌لرین اؤزل گئیمی کئچمیش‌ده،کوسه‌گلین(کوساگَلین)
- زَردانبو: ویتامینی آز اولان اینسان
- جیله(تورکجه): بالاجا،کیچیک
- اَلَمبه: اوزون
- زِرتینه: بیردَن
- هُرهُر: قورخماق
- بیدملقی: سؤیود
- بَزَک دوزَک(تورکجه): بزک دوزک
- آخوره: یئرآلتی، سوقالاقی
- اُستقُرُنج(تورکجه):اوشقون،اوشقونج
- جِرماق(تورکجه): جیرماق
- وِندر: پیس، خوشاگلمز، قارا هؤرومچک
- کوته‌نَنگ: عاقیل‌سیز
- کَشکَرک(تورکجه):کَشکَرَک(بیر نوع قارقا)
- غلاق: قارقا
- چِرپاندن(کؤکو تورکجه): گوج‌ایله یئرلشدیرمک، چیرپماق، وورماق
- چُرّیدن(کؤکو تورکجه): چورومک
- اله-پوله(تورکجه)=آلا بولا
- بِچُرّی: اَت‌آیاقلیق، اَرینجکلیک
- اسکلیدن: ییرتیلماق
- بُتُن(تورکجه):بوتون
- زُمرقه(تورکجه): یومروق، بُمبَه
- نیم‌زِگیل: یاریم آچیق قاپی
- بَبَم(تورکجه): اوُغلوم
- سوخاندن(کؤکو تورکجه):سوخماق
- سُماق‌بالان: آش‌سوزن
- گوگال: قارابویالی قارافاطما کی یاز و یای‌دا چوخ اولار
- وَخمیات (وَخمیاد): قبریستانلیق
- خُسرک: قایین‌آنا
- زینگیله،جینگیله:سؤز تورکجه اولاراق کیچیک، آز (اینه‌نین اوجو دک) دئمک‌دیر.
- سَخسی (تورکجه): ساخسی (سخسی) قاب
- قاخِنج (تورکجه): باشا قالخماق
- قولچاق (تورکجه): قولچاق، گلینجیک
- قَمچیل (تورکجه): قَمچی، قَمچیل
- قیماق (تورکجه): قایماق
- خرتلاق (تورکجه): قیرتلاق، بوغاز
- قییش (تورکجه): قاییش، قییش
- سانجی (تورکجه): سانجی، قارین آغریسی، سانجیلانماق
- چُقّری،چوقوری (تورکجه): چوخور، چؤکک
- زیویل (زیبیل) (تورکجه): زیبیل
- اؤکؤرمَه (تورکجه): هؤنکورمَک، آغلاماق،اؤکورمَک
- ماچ: اؤپوش
- طَناف: قاتما، ایپ
- آلابینیم: تئز اوُل، تَرپَش
- تاسَه کردن: اورک داریخماسی
- ساپ (تورکجه): ساپ، قارین آغریسی
- گُلُمبَه: شیشمیش
- بیلَک (تورکجه): بیلَک
- قبرقه (تورکجه): قابیرقا
- خَرَّه به سر: کول‌باش
- زق‌زق: سَس سَلَم سالماق
- قایم قُدَه: اَرین قوُهوم‌لاریندان بیری‌کی گَلینین اؤزل ایش‌لَرینده اَل آپاراراق موداخیله ائدیر.
- نؤمره: نؤمره، تلفن نؤمرَسی
- گران‌گاز: باهاساتان
- تِخیدن (تورکجه): یئمَک، تیخماق، تیخمک
- بَستو: کوپ
- زِرتاب: دورو
- ویشگال: آختارماق، ماراقلانماق
- هکّه‌ور: قولدور، گوج دئیَن
- تُس‌باغِه (تورکجه): اوزلو اوشاق
- پیادَه مِشَم: اِنیرَم
- سرعقب کردن: گودمک، بیر زادین آردیندا گزمک
- تِس‌انبله: پینتی اینسان هابئله‌ده قارین
- سِرتِق (تورکجه): سیرتیق، اوزلو
- پَرپین کردن (کؤکو تورکجه): آلقیشلاماق، پَرپینلَمَک
- بادیَه: بُشقاب، چاناق
- گُسنه: آج
- یکن: پارا
- خاگینه: قایقاناق
- جیکُ پیک: بَزَک اَشیالاری
- دُکّان: ساتیش‌یِئری، ماغازا، توکان
- گوز کردن: کؤپان، بِئل‌دَن کؤپان چیخارتماق
- زیبیلدانی: زیبیللیک
- دُندُک (دومدوک) (تورکجه): دیمدیک (دومدوک)
- دِ بیا دِ: گَل‌دَه (gəldə)
- خانه مانده: ائِولَنمَمیش قیز
- جان به سر: دارا گَلمَک
- خیدیگ (قیدیگ) (تورکجه): قیدیق