یوسف آقچورا

یوسف آقچورا
President of Turkish Historical Society
ایشده 8 April 1932 – 11 March 1935
قاباقکی	Tevfik Bıyıklıoğlu
سونراکی	Hasan Cemil Çambel
شخصی بیلگیلر
دوغوم	۲ دسامبر ۱۸۷۶ اولیانوفسک, روسیه ایمپیراتورلوغو
اؤلوم	۱۱ مارس ۱۹۳۵ (۵۸ یاش) ایستانبول, تورکیه

يۇسف‌بيگ حسن اوْغلۇ آقچۇرالي (تورکجه: Yusuf Akçura) (تاتارجا: Yosif Aqçura /Йосыф Акчура) (دوغوم: ۲ دسامبر ۱۸۷۶-اولوم:۱۱ مارس ۱۹۳۵)بیر تاتار کوکلو تورکیهلی یازیچی، سیاستچی و ایدئولوژیچی و تۆرک تاريخ قۇرۇمۇنۇن باشچیسی ایدی.تۆرکچۆلۆک ايدئياسي‌نین اؤنده گئدن تمثيلچيلريندن اوْلان يۇسف  آقچۇرالي سياسي تضييقلر سببيندن بير نئچه ايل پاريس شهرينده مۆهاجير حياتي ياشاميشدير. اصلاً تاتار اصيللي تۆرک اوْلان يۇسف  آقچۇرالي عئلمين مۆختليف ساحه‌لرينده چاليشميشدير. يازديغي عئلمي و پۇبليسيستيک اثرلره گؤره قيسا مۆدّتدن سوْنرا بير واختلار مۆهاجيرت ائتمه‌لي اوْلدۇغۇ تۆرکيه‌ده يئنيدن سئويلمگه باشلاميشدير. يۇسف  آقچۇرالي 1935-جي ايلده ايستانبۇل شهرينده اۆرک تۇتماسيندان دۆنياسيني دَييشميشدير.

یاشاییشی

يۇسف‌بيگ آقچۇرالي 1876-جي ايلده رۇسيا‌نین اۇليانوْوسک ويلايتي‌نین سيمبيرسک شهرينده آنادان اوْلمۇشدۇر. يۇسف‌بيگ ايکي ياشيندا اوْلارکن چۇخا ايستئحصال ائدن فابريکي اوْلان آتاسي حسن‌بيگ وفات ائدير و آردينجا آناسي بي‌بي قمر بانۇ خانيمين خسته‌ليگي ايله علاقه‌دار اوْلاراق عاييله 1883-جۆ ايلده ايستانبۇلا کؤچۆر. يۇسفين آناسي بۇرادا داغيستانلي عثمان‌بيگ‌له ائوله‌نير و عثمان‌بيگ يۇسیفین تعليم-تربيّه‌سي ايله ياخيندان مشغۇل اوْلماغا باشلايير. بۇرادا يۇسف 1883-1886-جي ايللرده ايبتيدایي مکتبي، 1886-1892-جي ايللرده ايسه اوْرتا مکتبي بيتيرير. 1892-1896-جي ايللرده ايسه ايستانبۇل حربيّه مکتبينده تحصيليني داوام ائتديرير. حربيّه مکتبينده اوْخۇيارکن يۇسف آقچۇرا يئني-يئني فوْرمالاشان تۆرکچۆلۆک حرکاتلاري ايله ماراقلانماغا، دؤورۆن ايدئوْلوْقلاري‌نین اثرلريني اوْخۇماغا باشلايير. اوْنا تاثير ائدن ايلک شخص تئز-تئز ائولرينده قوْناق اوْلدۇغۇ، عميسي قيزي زؤهره‌‌نین حيات يوْلداشي اوْلان تۆرک دۆنياسي‌نین مشهۇر شخصلريندن اوْلمۇش ايسماييل‌بيگ قاسپيرالي اوْلۇر. عئيني زاماندا يۇسف آقچۇرا ولد چلبي، نجيب عاصم بيگ، بۇرسالي محمّد طاهر کيمي تۆرکچۆلرين ايرثيني منيمسه‌يير و عثمانلي تاريخيني و فرانسيز ديليني دريندن اؤيره‌نير.

قيسا زاماندا يۇسف‌‌بيگ آقچۇرا‌نین فعّال فعّاليت گؤسترمه‌سي اوْنۇن گنج تۆرکلر حرکاتي ايله علاقه‌سي اوْلدۇغۇ ايديعا ائديله‌رک تئزليکله حبس ائديلمه‌سينه سبب اوْلمۇشدۇر. 1897-جي ايلده سلطان عبدالحمیدین امري ايله ترابليسه سۆرگۆن ائديلير. ايتحّاد و ترقّي پارتيياسي‌نین سلطانلا آپارديغي دانيشيقلاردان سوْنرا يۇسف آقچۇرايا اينتيظام وئريلير و اوْ، بۇندان ايستيفاده ائده‌رک دوْستۇ احمد فريدبيگ‌له بيرليکده پاريسه مۆهاجيرت ائدير. 1899-1903-جۆ ايللرده فرانسا‌نین سياسي عئلملر آکادئمياسيندا تحصيل آلان يۇسف‌بيگ بۇرادا تا‌نینميش آوروْپا عاليملريندن درس آلير، عئيني زاماندا فرانسادا بؤيۆک گۆجه ماليک اوْلان گنج تۆرکلرله علاقه‌لريني مؤحکملنديرير. تحصيليني تاماملاديقدان سوْنرا تۆرکيه‌يه دؤنمه‌سي قاداغان اوْلۇندۇغۇ اۆچۆن 1904-جۆ ايلده رۇسيايا دؤنۆر و 1908-جي ايله قدر بۇرادا قالير.

بۇ دؤورده يۇسف آقچۇرا کازان مۆخبيري آدلي قزئتين رئداکتوْرۇ اوْلۇر، رۇسيا مۆسلمانلاري ايتّيفاقيني يارادير، تۆرکچۆلۆگه عاييد ان مشهۇر يازيلاريني يازير. دۇمايا ميلّت وکيلي سئچيله‌جگي اۆچۆن، بۇ پروْسئسين قارشيسيني آلماق مقصديله 1906-جي ايلده حبس ائديلير. حاديثه‌دن سوْنرا 1908-جي ايلده عثمانليدا مشرۇطيّت‌‌ین ائلا‌نیندان سوْنرا ايستانبۇلا قاييدير. بۇ دؤورده تۆرکچۆ درنکلرين قۇرۇلماسيندا ايشتيراک ائدير، تۆرک يۇردۇ درگيسيني يارادير. جۇمهۇريتين ائلا‌نینا قدر بير سيرا وظيفه‌لرده چاليشان آقچۇرا TBMM -ه ميلّت وکيلي سئچيلير و 1932-جي ايلدن اؤلۆمۆنه‌دک تۆرک تاريخ قۇرۇمۇ آدلي دؤولت تشکيلاتينا رهبرليک ائدير. يۇسف‌بيگ آقچۇرالي 1935-جي ايلده ايستانبۇلدا اۆرک تۇتماسيندان دۆنياسيني دَييشير.

چالیشمالاری

يۇسف آقچۇرا‌نین ايلک يازيسي رۇسيا ايله عثمانلي تۆرکلري‌نین بير-بيريلريني تانيماسي مقصديله يازديغي1897-جي ايلده، ايستانبۇلۇن "معلۇمات" درگيسينده نشر اوْلۇنان "شهاب‌الدين مرجاني" آدلي بيوْقرافيا خاراکتئرلي مقاله‌دير. ايستانبۇلدا اوْخۇيارکن تعطیل واختلاريني کازاندا و سيمبيرسکيده کئچيرن يۇسف رۇسيا تۆرکلري‌نین حياتيني اؤيره‌نير، دؤورۆن تا‌نینميش اؤندرلريندن قيۇم ناصرين، شهاب‌الدين حضرتين و ان اساسي قوْهۇمۇ ايسماييل‌بيگ قاسپيرالي‌نین دۆشۆنجه‌لريني منيمسه‌ييردي.پاريسده ياشاديغي دؤنملرده ميلّيتچي آيدينلارلا اوْلان تانيشليقلاري اوْنۇن فيکيرلريني داها دا قطعي‌لشديرير و محوه دوْغرۇ گئدن عثمانليدان خيلاص اوْلما‌نین آنجاق ميلّيت‌چيليکله مۆمکۆن اوْلا بيله‌جگيني درک ائديردي.

تۆرکچۆلۆگۆن تاريخي آدلي اثرينده اؤزۆ حاقّيندا اوْلان بؤلمه‌ده آقچۇرلی يازير:

پاريسده ايلک گؤرۆشدۆگۆ تۆرک ميلّيت‌چيلريندن دوْکتوْر شراف‌الدين مغمۇمي مرحۇم، اوْنا عثمانلي سيياستي‌نین چۆرۆکلۆگۆندن، مۆختليف عۆنصۆرلرين آنلاشماسي‌نین مۆمکۆن اوْلماماسيندان، تۆرک ميلّيت‌چيليگيندن باشقا هئچ بير ساغلام فيکير اوْلماديغيندان، باتيليلارين عۆمۇميتله دوْغۇ و تۆرک دۆشمنليکلريندن، مدنيلرين ديللرينه دوْلاديقلاري عدالت و اينسانيت سؤزلرينه اينانما‌نین تام بير آخماقليق اوْلاجاغيندان و بۆتۆن بۇ گئرچکلري اوْنا پاريسده‌کي حياتي و مۆشاهيده‌لري‌نین تلقين ائتديگيندن بحث ائتميشدير

يۇسف آقچۇرا‌نین تۆرکچۆلۆکله باغلي گؤرۆشلريني عکس ائتديرن ايلک يازيسي 1904-جۆ ايلده قاهيره‌ده ياييملانان تۆرک قزئتينده تۆرکچۆلۆگۆن مانيفئستي حئساب اوْلۇنان 32 صحيفه‌ليک "اۆچ طرزي-سياست" آدلي مقاله‌سيدير. مقاله همين قزئتده مۆباحیثه‌يه سبب اوْلمۇش و بير نئچه مۆليف اوْنا جاواب يازميشدير. بۇ مقاله‌‌نین اساس مقصدي آرتيق پارچالانماغا باشلايان عثمانلي ايمپئريياسيني آياقدا ساخلاماق اۆچۆن وئريلن 3 تکليف قئيد ائديلميشدير. يۇسف آقچۇرالی تۆرک تاريخي حاقّيندا عئلمي اثر يازميش ايلک شخص حئساب ائديلير. تۆرکچۆلۆگۆن تاريخي اثري ايلک دفعه اوْلاراق آقچۇرا‌نین اؤزۆنۆن ناشيري و باش يازاري اوْلدۇغۇ تۆرک يوْلۇ آدلي ايل‌ليک درگیده 1928-جي ايلده نشر ائديلميشدير.

يۇسف‌بيگ آقچۇرالي اثري‌نین بعضيلرينده ميرزه فتعلي آخۇندزاده‌نین فعاليّتينه توْخۇنمۇشدۇر.ميرزه فتعلي آخۇندزاده حاقّيندا دانيشارکن اوْنۇ تۆرکچۆلۆک حرکاتينا داخيل اوْلان بير آيدين کيمي نظردن کئچيريلمه‌سينه تام امين اوْلماديغيني قئيد ائدير، لاکين اوْنۇن تۆرک ديلي اۆچۆن وئرديگي تکليفلري، خۆصۇصاً اليفبا ايصلاحاتي ايله باغلي تۆرکيه‌ده کئچه‌چي‌زاده فۇاد پاشايا تقديماتيني قئيد ائدير. آقچۇرالی يازير:

آخۇندزاده‌نین اثرلريني گؤزدن کئچيره بيلمه‌ديم. حياتي و اثرلريندن بحث ائدن شخصلر، ميرزه‌‌نین کوْمئدييالاريني آذربايجاندا دانيشيلان ديل ايله يازديغيني بيلديريرلر. ائله بير ديل کي، خالق و يۆکسک طبقه، کندلي و شهرلي هر کس آنلارميش، سۆسدن اۇزاق، صاف و حقيقي آذريایجان لهجه‌سيندن ميرزه اثرلرينده اۇستاليقلا ايستيفاده ائتميش ايميش. بۇ وضعيّتده آخۇندزاده ميرزه فتعلي ديلده فئعلاً تۆرکچۆلۆک ائتميش اوْلۇر. فقط ميرزه‌‌نین تۆرک ميلّيت‌چيليگي ايله باغلي دۆشۆنجه و گؤرۆشلرينه داير منيم اليمده جيدي معلۇماتلار يوْخدۇر.

اثرلری

• دۇستاق خاطیره‌لری، مطبعه‌ قادر، ایستانبول، 1904
• اسکی "شورای امت"-ده چیخان مقاله‌لریمدن، طنین مطبعه‌سی، ایستانبول، 1911
• تورک، جئرمن و ایسلاولارین موناسیبت-ی تاریخیه‌لری، قادر مطبعه‌سی، ایستانبول،1914
• موعاصیر آوروپادا سیاسی و ایجتیماعی فیکیرلر و فیکری جریانلار، معاریف وکالتی نشریاتی، ایستانبول،1923
• تورک ایلی 1920 ، یئنی مطبعه، ایستانبول، 1928
• زامانیمیز آوروپا سیاسی تاریخی(6.تدریس سنه‌سی)، آنکارا حوقوق مکتبی نشریاتی، آنکارا، 1930
• زامانیمیز آوروپا سیاسی تاریخی(5.تدریس سنه‌سی)، آنکارا حوقوق مکتبی نشریاتی، آنکارا، 1930
• زامانیمیز آوروپا سیاسی تاریخی(4.تدریس سنه‌سی)، آنکارا حوقوق مکتبی نشریاتی، آنکارا، 1933
• عثمانلی دؤولتی‌نین داغیلما دؤورو، تورک تاریخ قورومو، ایستانبول،1940
• تورک میلّیت‌چیلیگین کؤکنلری
• اوچ طرز-ی سیاست

ائشیک باغلانتیلار

• English text of Akçura's 'Three Policies'
• [۱] Archived 2020-11-11 at the Wayback Machine.
• Yusuf Akçura on his grandson's web-site (including pictures)
• İlk düşünsel kaynaklar, Semih Gümüş, Radikal Newspaper, November 2, 2007 (آنادوْلو تۆرکجه‌سی)