سؤزلوک
سؤزلوک (اسکی: لغات، لاتین تورکجه: Sözlük)، ( اینگیلیسجه: Dictionary ) بیر دیلین ویا دیللرین سؤزجوک یوخسا سؤزلر خزینه‌سینی (سؤزوارلیغینی)، سؤیله‌ییش و یازیلیش شئکیللرییله وئرن، سؤزجویون کؤکونو اساس آلاراق، بونلارین باشقا عنصرلارلا قوردوقلاری سؤزلری و آنلاملارینی، دئییشیک قوللانیشلارینی گؤسترن یازیلی اثردیر. اسکی دیلده لغات، قاموس دئییلیر. لئکسیقوقرافی سؤزلوک‌بیلیمی‌دیر. سؤزلوکچویه لئکسیقوقرافیر دئییلیر. سؤزلوکچه، سادجه بیر کیتابدا گئچن تئریملری آنلاتان (glossary).
سؤزلوکلر سؤزجوکلرین آنلاملارینی ویا فرقلی دیللرده‌کی آنلاملارینی آچیقلایابیلیر. سؤزلوکلرده بیر سؤزجویون بیردن آرتیق آنلامینین اولدوغو دوروملار اولابیلیر، فقط عمومیتده آنا آنلامی ایلک باشدا گؤستریلیر. بیرچوخ سؤزلوک سؤزجوک ایله ایلگیلی؛ اوخونوشو، دیل‌بیلگیسی، توره‌میش سؤزجوکلری، تاریخی، ائتیمولوژیسی آد، قوللانیم بیلگیسی، دئییم ویا جومله ایچینده قوللانیمی حاقّیندا بیلگیلر ده وئربیلیر. سؤزلوکلر گئنلده کیتاب شکیلینده‌دیرلر. سؤزلوکلر تک دیللی ویا چوخ دیللی اولابیلیر. گئنل ویا خاص آلانلارلا ایلگیلی سؤزلوکلر حاضیرلانابیلیر. تورلری بئله‌دیر: آنسیکلوپئدیک، قاورامسال، اؤرنکلی، تک‌دیللی، چوخ‌دیللی، لهجه‌لی، ائش‌آنلاملی (مترادف)، قارشیت‌آنلاملی (متضاد)، کؤکن‌بیلیمسل، آرگو، تئریم‌لر (مصطلحات)، دئییم‌لر، آتاسؤزلری، مسلکی تئریم‌لر، قارشیلاشدیرمالی.
سؤزلوکلرد مادّه باشلارینی آ-ب-ج سیراسی تعقیب ائدر. عرب حرفلی اسکی سؤزلوکلرد مادّه باشی عربجه سؤزجویون اوچ حرفلی کؤکونون سون هارفی اساس آلیناراق سیرالانیردی. ۱۴.جو ۱۵.نجی یوزایللر آراسیندا یاشامیش اولان القاموس المحیط (الاقیانوس البسیط فی ترجمة القاموس المحیط سؤزلویو) آدلی اثری تورکجه‌یه چئویرن موترجیم عاصم بو سیستمی قوللاندی.
ایلک سؤزلوک اولاراق ایسکندریه موزه‌سی کیتابخاناسیندا بیزانسلی آریستوپهانس’ین حاضیرلادیغی اثر قبول ائدیلیر. ایسلام دونیاسیندا ائن اؤنملی سؤزلوک اونونجو یوزایلده یاشایان فارابلی اسماعیل جوهری’نین صحاح آدلی عربجه اثری. وانقولو لوغتی دییه بیلینن متفرقه’نین باسدیغی ایلک کیتاب دا بیر صحاح چئویریسیدیر. تورک کولتورونده ایلک سؤزلوک ایسه کاشغرلی محمود’ون تورکجه‌دن عربجه’یه دیوان لغات الترک’ودور.
تورک سؤزلوکلری
[دَییشدیر]ایلک سؤزلوک دیوان لغات الترک'دور. 1073'ده‌کی بو سؤزلوکتن سونرا یاپیلان چالیشمالار مقدمة الأدب، أقصی الأرب فی ترجمة مقدمة الأدب، کودکس کومانیکوس، کتاب الإدراک للسان الأتراک، ابن موهننا لوغتی (حلية الإنسان و حلبة اللسان)، محاکمة اللغتین، آبوشقه لوغتی (اللغات النوائیة و الاستشهادات الجغتائیة)، سنگلاخ، لغات چاغاتای، ترکی عثمانی، اختری کبیر، وانقولو لوگاتی، تحفه وهبی آدییلا آراپچا/فارسچا/تورکجه قاریشیملی ایدی.
آذربایجان جومهوریتینده
[دَییشدیر]ایراندا
[دَییشدیر]تورک دیلینین بیر چوخ اؤنملی سؤزلوکلری ایراندا یازیلمیش و یازیلماقدادیر. تاریخ بویو سنگلاخ، مقالید الترکیه، مظهر الترکی، تجرید اللغات و خلاصه عباسی کیمی تورک سؤزلوکچولوگونون اؤنملی قایناقلاری ایراندا یازیلمیشدیر. گونوموزده ایسه آرین تورکجه ائتیمولوژیک سؤزلوک، شاهمرسی سؤزلوگو، قاشقایی سؤزلوگو، ارک سؤزلوگو، مقایسه اللغتین، داشقین سؤزلوگو و بیر چوخ سؤزلوکلر یازیلیب و یازیلماقدادیر.
تورکیه‌ده
[دَییشدیر]تورکجه حاضیرلانان ایلک سؤزلوک لهجة اللغات (اسعد محمد افندی، 1732) اولدو. بوندان سونرا باسیلی سؤزلوکلر گلیشدی: تبیان نافع (برهان قاطع ترجمه‌سی)، الاقیانوس البسیط فی ترجمة القاموس المحیط ، لهجه عثمانی، کیتاب معانی اللهجه، لغت ناجی، قاموس تورکی، حیات بویوک تورک سؤزلوکو، تئمل تورکجه سؤزلوک، مکمل عثمانی لغتی، رسملی قاموس عثمانی، یئنی تورکجه لغت، رئسیملی یئنی تورکجه لوگاتی، یئنی تورک لوگاتی، بویوک تورک لوگاتی، تورکجه سؤزلوک (تدک)، فرهنگ زیبا، مئیدان لارووسسه، اوقیانوس تورکجه سؤزلوک، اؤزتورکجه سؤزلوک، بویوک تورکجه سؤزلوک، تئمل تورکجه سؤزلوک آدلارییلا یایینلاندی.
روسیه‌ده
[دَییشدیر]روسیه‌نین کئچن یوز ایللرینده اؤزلجه شوروی دؤنمینده بیر چوخ تورک دیللری اوزرینه سؤزلوکلر و ایضاحلی لوغتلر یازیلمیشدیر. ۱۷ جیلدلیک چوواش دیلی سؤزلوگو اونلاردان بیر نمونه‌دیر.
اؤزبکیستاندا
[دَییشدیر]دوغو تورکیستاندا
[دَییشدیر]دوغو تورکیستاندا یاییملانان ۶ جیلدلیک اویغور دیلینین ایضاحلی لوغتی اویغورجا سؤزلوکلردن بیریسیدیر. آیریجا اویغور تورکجه‌سینه اسکی اویغور تورکجه‌سی سؤزلوگو ده یازیلمیشدیر.
قایناق
[دَییشدیر]- تورکیه ویکیپدیاچیلاری طرفیندن یازیلمیش Sözlük مقاله‌سی.