پرش به محتوا

کوردوستان

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
دیوان لغات الترک'ده‌کی خریطه (۱۱–جی میلادی یوزایل) کاشغرلی محمود'ون چیزدیغی خریطه (۱۰۷۴) عربجه‌ده کوردلرین توپراغی معناسینا گلن ارض‌الکراد، ارض‌الشام (شام توپراغی) و ارض‌العراقین (عراق عجم و عراق عرب) آراسیندا.
سؤزلۆک‌ده‌کی خریطه‌نین تورکجه‌لشدیرمیش ورژنی
۱۹۸۳–جو میلادی ایلده ایکینجی عبدالحمید دؤنمینده باسیلمیش، عثمانلی دؤولتی'نین اورتاشرق'ده‌کی توپراقلارینی گؤسترن خریطه. خریطه‌نین کۆردۆستان (کردستان) کلمه‌سی تام اورتاسیندا بولونماقدادیر.

کوردوستان یا دا کورد نوفوسلو بؤلگه‌لراورتادوغو'دا یئرلشن تاریخی و ژئوفرهنگی بیر ایالت یوخسا منطقه‌دیر. بۇ منطقه بۇگۆن دؤرد اؤلکه‌نین آراسیندا یئرلشیب. بو دؤرد اؤلکه ایران، عراق، تورکیه و سوریه دن عیبارت‌دیرلر.

بؤلگەنن کورد دیاری کیمی ایلک دفه کاشغرلی محمودنن دنیا خریطەسینی هازرلادغی و "العراق" و "الشام" آراسنداکی بؤلگەنی "ارض الاکراد" کیمی قید اتدیی "دیوان لغات الترک" اثرنده خاطرلادب. ارض الاکراد، عرب دیلینده "کوردلارن اؤلکەسی" دمکدیر.[۱][۲] کوردوستان آدی ایلک دفه 1150-جی ایلده بویوک سلجوق حکمداری سولطان سنجر طرفندن غربی ایرانی تصویر اتمک اوچون استفاده ادلمشدر.[۳][۴]

کوردوستان منطقه‌سینده عوموماً کوردلر چوخونلوقدا یاشاییرلار،[۵][۶] آنجاق کوردلرین یانیندا باشقا اتنیک قوروپلاردا کوردوستان منطقه‌سینده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار، او جومله‌دن؛ آشور‌لار، یزیدلیلر، عربلر، آذربایجان تورکلری، ائرمنیلر، عراق تورکمانلاری، سوریه تورکمانلاری، آنادولو تورک‌‌‌لری، فارسلار و باشقا خالقلار. کوردوستان اراضی‌سی بۇگۆن عوموماً اۆچ بؤلومه بؤلونوب و بو اۆچ بؤلوم اۆچ اؤلکه‌نین ایچینده یئرلشیب، بو اۆچ بؤلوم ترتیبله ایران کوردوستانی، عراق کوردوستانی و سوریه کوردوستانی آدلانیرلار. کوردلر بو اۆچ اؤلکه‌دن سونرا، باشقا اؤلکه‌لرده ده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار، او جومله‌دن؛ تورکیه، کووئیت، اوردون، ارمنیستان، فرانسه، آلمان و سایره اؤلکه‌لر. تورکیه‌نین گونئی دوغو قیسمتلرینه بعضی سیاسی کورد قوروپلاری طرفیندن تورکیه کوردوستانی دئیلیر، آنجاق بو آدین هئچ‌بیر رسمیتی یوخدور.[۷][۸] ۲۰–جی و ۲۱–جی میلادی یوزایللرده اورتاشرق‌ده یاشایان بعضی کوردلر موختلیف ندن‌لره گؤره، آلمان و فرانسه کیمی اؤلکه‌لره کؤچوبلر و بو اؤلکه‌لرده ده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار. میثال اۆچۆن فرانسه‌نین ۲۰۱۶–جی میلادی ایلین نوفوس ساییسی اساسیندا ۱۵۰٬۰۰۰ نفر کورد فرانسه اؤلکه‌سینده یاشاییردیلار.[۹] عۆمومیّت‌له، ۲۰–جی میلادی یوزایلده بعضی کورد عائیله‌لری چئشیتلی سببلره گؤره، او جومله‌دن داها یاخشی بیر حیات و ایش تاپماق ندنی‌له موختلیف اؤلکه‌لره کؤچ ائدیبلر.

کوردوستان آدی تاریخ‌ده ایلک دفعه سلجوقلو دؤولتی‌نین زامانیندا ایشلنیب و بۇگۆنکۆ عراق اؤلکه‌سی‌نین قوزئی بؤلوملرینه و ایران اؤلکه‌سی‌نین غربینده اولان بیرسایی بؤلگه‌لره ایشاره ائدیب.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]

تاریخچه

[دَییشدیر]

کوردوستان آدی‌نین ایلک دفعه ایستیفاده اولماسی رسمی قایناقلارا گؤره ۱۰۰۰–۱۱۰۰–جو میلادی ایللره قاییدیر. دؤنمین سلجوقلو حؤکومداری چیزدیردیغی بیر خریطه‌ده کوردوستان آدی‌نی ایشلتمیش‌دیر.[۱۵][۱۶][۱۷]


اورتا چاغ

[دَییشدیر]
ابن حوقل'ین کورد توپراقلارینی گؤسترن خریطه‌سی. (۹۷۷–جی میلادی ایلده)
جبال'ین خریطه‌سی آدلی خریطه (دوغو/قوزئی مزوپوتامیا داغلاری)، کوردلرین یاز و قیش دینلنمه یئرلرینی بئلیرتمکده‌دیر.


جوغرافیاسی

[دَییشدیر]
سیا (CIA) طرفیندن ۱۹۹۲–جی میلادی ایلده چیزیلن بؤیۆک کۆردۆستان خریطه‌سی

کوردوستان اورتاشرق منطقه‌سینده یئرلشیب. کوردوستانین چوخلو قیسمتلری داغلیق دیر و قیش فصلینده سویوخ و یای فصلینده ایستی هاواسی اولور. کوردوستان منطقه‌سی توپراقلار ایچینده محصور دور و آزاد دنیزلره چیخیشی یوخدور. کوردوستان منطقه‌سی اکینچیلیک اۆچۆن یاخشی توپراقلاری وار و هر ایل بو منطقه‌دن چوخلو اکینچیلیک و باغدارلیق محصول‌لاری اله گلیر. بو منطقه‌دن معروف و بؤیوک چایلار گئچر کی بو چایلاردان بیری دجله چایی دیر کی یولونون بیر قیسمی ده بو منطقه‌دن گئچیر.

اراضی

[دَییشدیر]
۱–۵ مارس ۱۹۲۱–جی میلادی ایلین تاریخینده The Sphere قزئته‌سی یاییملانان و آنکارا حوکومتی'نین ائتکی آلانینی گؤسترن خریطه. ساغ طرفده کوردوستان اولاراق آدلاندیریلان قیسمت گؤرۆلمکده‌دیر.

کوردوستان'ین ثابیت سینیرلاری یوخدور و قاپسادیغی توپراقلار اۆزه‌رینده‌کی ایدعالار، قروپ و شخصلره گؤره فرقلی‌لیق‌لار گؤسترمکده‌دیر.


لُغَت التَحریریه و جُغرافیه’یه گؤره (۱۸۸۲ میلادی) عثمانلی کوردوستانی؛ "ارمنیستان، الجزیره (مزوپوتامیا)، عراق عرب (بغداد'دان بصره'یه قدر اولان بؤلگه) و عجمیستان آراسیندادیر. شهرالزور (کرکوک) و موصول ویلایتلری‌له بغداد ویلایتی'نین بیر قیسمینی اولوشتورور. اۇزۇنلۇقچا اۆچ یۆز سئکسن، ان‌جه دؤرد یۆز کیلومتره گئنیشلیغینده‌دیر، یۆکسک داغلاری و وئریملی وادیلری ایچه‌ریر."[۱۸] عینی قایناغا گؤره، عثمانلی کوردوستانی سولطان بیرینجی سلیم زامانیندا اؤز ایسته‌دیغی‌له عثمانلی'یا قاتیلمیش اولوب، ساده‌جه دیاربکر طرفی قیسماً ساواش ایله آلینمیش‌دیر. لُغَت التَحریریه و جُغرافیه'یه گؤره ایران کوردوستانی ایسه بئله تانینمیش؛ "عجمیستاندا آذربایجان، عراق عجم، خوزیستان و عثمانلی کوردوستانی ایله سینیرلانمیش بیر ایالت‌دیر. اۇزۇنلۇغۇ اۆچ یۆز یئتمیش، انی ایکی یۆز ایرمی بئش کیلومتره گئنیشلیغینده و دؤرد یۆز مین نفر نۆفوسو اولوب، مرکزی کیرمانشاه‌دیر."[۱۹]

طبیعتی

[دَییشدیر]

سیاست

[دَییشدیر]

ایقتیصاد

[دَییشدیر]

همچنین باخ

[دَییشدیر]

قایناقلار

[دَییشدیر]
  1. ^ Kurdistan on the map … in 1072 (en-GB) (2013-02-26).
  2. ^ المفارقة الكبيرة بين أصالة الكورد شعباً و وطناً وانحطات الأتراك (شعباً) وكياناً (2015-08-20).
  3. ^ Pirbal, Ferhad. When did the word Kurdistan appear? (en). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on July 25, 2015. یوْخلانیلیبAugust 6, 2019.
  4. ^ Who Are the Kurds? (en). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on July 25, 2019. یوْخلانیلیبAugust 6, 2019.
  5. ^ شابلون:ASE
  6. ^ Zeyken, Mordekay (2007). Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in Survival (in انگلیسی). Leyden, Niderland: BRILL. pp. 1–2. ISBN 9789004161900. Kurdistan was never a sovereign state, though the area with an ethnic and linguistic majority of Kurdish population is defined as Kurdistan.
  7. ^ https://www.cnnturk.com/video/turkiye/turkiyede-kurdistan-yok
  8. ^ https://www.aa.com.tr/tr/politika/mhp-genel-baskani-bahceli-turkiyede-kurdistan-yoktur-olmamistir-olamayacaktir/1418210
  9. ^ The cultural situation of the Kurds. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-11-24. یوْخلانیلیب2006-11-24.
  10. ^ Kurdish Globe Archived ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲, at the Wayback Machine., accessed: 1 March 2010.
  11. ^ Who Are the Kurds?
  12. ^ [۱]
  13. ^ لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ص208
  14. ^ جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، دکتر حشمت الله طبیبی،انتشارات دانشگاه تهران، آذرماه1371
  15. ^ [۲]
  16. ^ لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ص208
  17. ^ جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، دکتر حشمت الله طبیبی،انتشارات دانشگاه تهران، آذرماه1371
  18. ^ Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 77. ve ayrıca bkz. Archived 2014-12-25 at the Wayback Machine. شابلون:Webarşiv
    Orijinal transkripten: "Kürdistan-ı Osmânî: Ermenistan, el-Cezîre, Irâk-ı Arab ve Acemistan beynindedir. Şehrizor ve Mûsul vilâyetleriyle Bağdâd vilâyetinin bir kısmını teşkîl eder. Tûlen üç yüz seksen, arzen dört yüz kilometro ittisa'ında olub mürtefi' dağları ve mahsûldâr vâdîleri hâvîdir..."
  19. ^ Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 78. ve ayrıca bkz. Archived 2014-12-25 at the Wayback Machine. شابلون:Webarşiv
    Orijinal transkirpsiyondan: "Kürdistan-ı Acemî: "Acemistanda Azerbâycân, Irâk-ı Acem, Hûzistan ve Kürdistan-ı Osmânî ile tahdîd olunur bir eyâlettir. Tûlen üç yüz yetmiş, arzen iki yüz yirmi beş kilometro ittisâ'ında ve dört yüz bin nüfûsu hâvî olub makarrı Kirmânşâhdır..."