اولگن

اۆلگن و يا بای-اۇلگئن - تۆرک میفوْلوْژیسینده اساس تانریلاردان بیری. اؤلکن (اۆلکئن، اۆلگؤن) خان و مغول دیلینده اۇلگان خان.

خصوصيتلری

ياخشیلیق تانریسیدیر. گؤيون 16. قاتیندا ياشايیر. کايرا خانین اوْغلودور. قێزیل داغدا، قێزیل قاپیسی اوْلان قێزیل بیر سارايدا ياشايیر. قێزیل بیر تاخت اۆزرینده اوْتوروب. کايرا خاندان سوْنرا ایکینجی درجه‌‌ده اهمیته مالیکدیر. گؤي جیسیملرینی ایداره ائدر. مئتئوْروْلوْژی حادثه‌‌لرین ایلک قايناغیدیر. بیری آغ، دیگری قارا ایکی داشلا گله‌رک (و يا کوْربوْلکوْ قۇشو ایله بۇ داشلاری گؤندره‌رک) اینسانلارا آتش ياندیرماغی اؤيرتمیشدیر. ياخشیلیق ائتمه‌يی سئور. اۇزون ساچلاری واردیر. يانیندا بؤيوک بیر قالخانی تاپیلار. الینده ایلدیریملار گؤندرن بیر يايی واردیر. ایلدیریملار و شیمشکلر اوْنون سلاحیدیر. ایلدیریملا وۇردوغو شئی مقدسلیک قازانیر. يئددی اوْغلو و يئددی قێزی وار. گؤکچه (ماوی) رنگ ایله ایشاره‌له‌نیير. گؤيون حاکمیدیر. دۆنيانی داشیمالاری و يا دستک اوْلمالاری اۆچون اۆچ دنه بالیق ياراتمیشدیر. الینده‌کی توْپپوزو، حیات آغاجی‌نین کؤکلرینه بنزر و ائله داللی بۇداقلیدیر. بیلدیگیمیز گۆنش، آی و اۇلدوزلاردان (بۆتون گؤی نسنلریندن) چوْخ اۇزاقدا ياشايیر. بیری ساغیندا و دیگری سوْلوندا ایکی آغ گۆنش تاپیلار. بۇ گؤی جیسیملری‌نین هر بیری اؤزونه چاتماق ایسته‌ين شامان اۆچون بیر مانعه‌دیر. ان گۆجلو شامان بئله ان چوْخ آلتینکازیک (قطب) اۇلدوزونا قدر چاتا بیلر. داها کنارا گئده بیلمز. بئتیملنیرکن آغ، پارلاق، سس-کۆيچو (کۆنورتچی)، ياندیریجی (کۆيگئکچی)، شیمشکچی (يالگینچی) کیمی صیفتلر ایشله‌دیلیر. ازلی و ابدی قبول ائدیلیر. کایناتین باشلانغیجیندا يالنیز اۆلگن و ارلیک واردیر. قاز و قۇ جیلدینه گیره‌رک سوْنسوز سۇيون اۆزرینده اۇچورلار. تانری اۆلگن ائرلیکدن داها گۆجلودور. ائرلیکین ائتدیگی حیله‌‌لری آنلايیر و اوْنو مذمّت ائدیر. کايرا خان ایسه کایناتدان اولده مؤوجوددور. ياشلی و مۆدریک بیر گؤرونوش ایله تصویر اوْلونور. اۆچ، آلتی، دوْققوز و يا 12 ایلده بیر گؤرکملی مراسیملر ائدیله‌رک اؤزونه آغ کێسراک قۇربان ائدیلیر. اۆچ بؤرکو (باشلیغی) واردیر، اۇزون ساققاللیدیر. اصلینده چوْخ واخت بیر آروادیندان بحث ائدیلمه‌دیگی حالدا بیر نئچه يئرده يوْلداشی‌نین آدی "تاز خانیم" (کئچل خانیم)دێر. میندیگی حئیوان دا کئلکئ آدلی کئچل بیر اؤکوزدور. مغولجادا بیر چوْخ تانری‌نین آدینین سوْنوندا ایشتیراک ائدن اۇلاگان (اۇلاغا) سؤزويله ده علاقه‌‌لی گؤرونمکده‌دیر. ووْقوللاردا اۇلگوْن اوْلاراق ایشتیراک ائدر و آتشین قايناغی اوْلاراق گؤرولر. يئددی اوْغلو واردیر، بۇنلار گؤيون يئددی قاتینی ایشاره‌لر.

1. قارشیت خان، 2. پۇرا خان، 3. بۇرچا خان، 4. ياشیل خان، 5. قاراقوش خان، 6. قانیم خان، 7. باختی خان

ائتیموْلوْژی

(اۆل/اۇل) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. گؤيه عاید، پايلاشدیرما، ياراتماق کیمی معنالار احتوا ائدر. اۇلو، زنگین دئمکدیر.

بیرده باخ

• آغ اوْغلانلار
• آغ قێزلار

قایناقلار

• آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Ülgən»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۱ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).

• Çoban, Ramazan Volkan. Türk Mitolojisinde İyilik Tanrısı Ülgen’in İnanıştaki Yeri,Tasviri ve Kökeni (Türkçe)