عبدالرئوف فطرت
| عبدالرئوف فطرت | |
|---|---|
 | |
| آد | عبدالرئوف فطرت |
| قیسا بیلگی | یازار، اورتا آسیا جدیدچیلیک حرکتینین اساسچیلاریندان |
| دوْغوم تاریخ | میلادی ۱۸۸۶ بخارا، بخارا امیرلیگی |
| اؤلوم تاریخ | میلادی ۱۹۳۸-جی ایلین اکتبر آیینین دؤردو تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جمهوریتی |
| اؤلوم سببی | اعدام اولونوب |
| میللیت | تورک، اورتا آسیا اؤزبکلریندن |
| آیری آدلار | عبدالرئوف عبدالرحمن اوغلو فطرت |
| تحصیل | میر عرب مدرسهسی، استانبول دارالفنونو، مسکو شرق تانیماق انستیتیوسو، لنینگراد دؤولت بیلیم یوردو، سمرقند عالی پداگوژی انستیتیوسو، تاشکند دیل و ادبیات انستیتیوسو |
عبدالرئوف فطرت (۱۸۸۶، بخارا، بخارا امیرلیگی - ۱۹۳۸، تاشکند، اؤزبکیستان شوروی سوسیالیست جومهوریتی) بؤیوک تورک تاریخچی، یازیچی، شاعیر، ترجمهچی، دیلچی و سیاستچیسی. عبدالرئوف فطرت جدیدچیلیک حرکتینده چالیشانلاردان بیری و اورتا آسیادا ان آدلیم جدیدچی ایدی. تورکیهده گنج تورکلر حرکتیندن الهاملانیب، بخارادا «یاش بخارالیکلر» (گنج بخارالیلار) حزبینی اساس قویوبدور.
حیات
[دَییشدیر]عبدالرئوف فطرت میلادی ۱۸۸۶-جی ایلده بخارا شهرینده ضیالی بیر عائلهده آنادان اولموشدور. آتاسی تجارت ایشی ایله مشغول اولماسی اۆچون ۱۹۱۸-جو ایلهجه کاشغر شهرینده قالاردی. عبدالرئوف اوشاقلیق چاغلاریندا آناسی بیبیجان تربیهسینده اولدو و اوندان نوایی، اویسی، زیب النساء، بیدل و فضولی کیمی بؤیوک شاعرلرین غزللرینی دینلهدی.[۱] ایلک تحصیلینی اسکی میر عرب مدرسهسینده آلدی. میلادی ۱۹۰۲-۱۹۰۳-جو ایللرده آتاسی ایله بیرلیکده حج سفرینه چیخدی و اونو اداء ائتمک یولوندا حجاز، آنادولو، قافقاز، ایران، افغانیستان و هیندوستاندا سیاحت ائتدی. ۱۹۰۶-جی و ۱۹۰۸-جی ایللر آراسیندا روسیهنین قازان، نیژنی نووگرود، سنت پترزبورگ، یاروسلاول و موسکو شهرلرینده اولدو. ایگیرمینجی عصرین باشلانیشیندا تشکیل تاپان تربیه اطفال جمعیتی یاردیمی ایله ۱۹۰۸ ایله ۱۹۱۳-جو ایللر آراسیندا استانبولدا واعظان مدرسهسینده تحصیل ائدیب و ادبی یارادیجیلیغا باشلادی. استانبولدا تحصیل آلدیغی ایللرده عبدالرئوفون بیلیمی و ذهنینین تیزلیگی اۆچون استادلار و معلّملر اونا «دانشمند» تخلّوصونو وئرمیشدیلر. تحصیل دوامیندا فطرت اؤز یوردداشلاری ایله بیرلیکده استانبولدا «بخارا تعلیمِ معارف جمعیتی»ـنی تاسیس ائتدی. بو جمعیت بخارالیلارین اؤزآرا مادّی-معنوی ییغیشماسی وظیفهسینده ایدی. بو دؤورده گنج تورکلر انقلابی یئنی بیر حرکت اولاراق استانبولدا آغیر سیاسی فضا یاراتمیشدی. بو سیاسی وضعیت و گنج تورکلر حرکتینین دوشونجهسی عبدالرئوف فطرته ده اثر گؤرستدی. بو شرایطده فطرت شرق ادبیاتی، صنعتی و تاریخینی اوخویوب اؤرگشدی. ترقّیده اولان تورک ادبیاتی واسطهسییله غرب ادبیاتینی دا تانیدی. غرب و شرق آراسیندا اختلافلاری اؤز گؤزویله گؤروب بونون ندنلرینه درینجه فیکیرلشدی.
سیاسی اجتماعی چالیشمالار
[دَییشدیر]فطرت وطنی بخارایا قاییداندان سونرا بیر جدیدچی صفتینده خلقی معرفت و مدنیّته چاغیرماق اۆچون یورولمازدان چالیشدی. او معلّم صفتینده بخارانین بؤلگهلرینه گئدیب، جدیدچیلیک غایهلرینی تبلیغ ائتدی. میلادی ۱۹۱۵-جی ایلدن «یاش بخارالیکلر» حرکتینین سول قاناتینا باشچیلیق ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایلهجه بیرلیکده اولان بخارا جدیدچیلری، ایکی قسمه بؤلوندو. عبدالواحد برهانوف باشچیلیغیندا اولان بؤلوم قدیم یولو دوام ائدیب، یالنیز معرفت و مدنیت تبلیغی یولونو توتدو. باشقا بؤلوم، عبدالرئوف فطرت و فیض الله خوجایئو کیمی کیمسهلر باشچیلیغی ایله معرفت و مدنیت ساحهسینده چالیشماقدان علاوه، بخارا امیری ایله ده قارشی قارشییا دوردولار. بو بؤلونوشه اوچ سبب واریمیش:
- تورکیستان اؤلکهسی و او جملهدن بخارا امیرلیگیندهکی روس امپراطورلوغو و بخارا امیرلیگینین ظلمونون حددن آشماسی
- بولشویکلرین محلّی خلق آراسیندا یورودن تبلیغاتلارا اینانماق
- محلّی خلق وکیللرینین سیاسی خلاءده ساخلانماقلاری و اونلارین سیاست و اونون هدفلریندن خبرسیزلیکلری
فطرت ۱۹۱۷-جی ایلین فوریه آیینین واقعهلری و جدیدچیلرین بخاراداکی وضعیتینین چتینلشمهسیندن سونرا سمرقنده کؤچوب، ۱۹۱۷-جی ایلین آوریل آییندان ۱۹۱۸-جی ایلین مارسیناجا «حریّت» جریدهسینی یاییملادی. جریده ایشلری محمود خوجا بهبودینین فطرت چاغریسی ایله جریدهیه قوشولماسیندان سونرا داها گوجلو یورودولدو. بو ایللرده فطرت «اتحاد و ترقی» (یا میلّی اتحاد) تشکیلاتینین بخارا بؤلومونون رئیسی ده اولموشدو.
فطرت روسیه حاکمیتینده اولان اورتا آسیا بؤلگهسی اۆچون ۱۹۱۷-جی ایلین اوکتوبر آیینین واقعهلرینی «یورد قایغیسی» آدلاندیرمیش. ۱۹۱۷-جی ایلین نووامبر آیینین ایگیرمی یئتدیسینده خوقند دؤولتینین قورولماسیندان سئوینن فطرت، بو گونه «میلّی لیلة القدریمیز» آدینی وئرمیشدیر. لکن فطرتین سئوینجی دوامسیز اولوب، ۱۹۱۸-جی ایلین فئوریه آییندا خوقند حکومتی، بولشئویکلر و ارمنیلرین داشناکسوتون حزبی حملهسییله مسلمانلارین آزادلیغینین فیکرینی باشلاریندا داشییان چوخلو اینسانین قانینین آخماسی ایله سونا چاتدی. بو واقعه تاریخده خوقند واقعهسی آدی ایله تانینمیش دیر.
۱۹۱۸-جی ایلین مارس آییندا اولان کولئسوف واقعهسیندن سونرا تاشکنده کؤچوب، تورکیستان مسلمان دارالفنونی یانیندا تشکیل تاپان دارالمعلّمینده دیل و ادبیات درسی وئردی. ۱۹۱۹ ایله ۱۹۲۰-جی ایللر آراسیندا افغانیستان امیرلیگینین تاشکندده اولان وکالتخانهسینده ترجمهچیلیک ائتدی. تاشکندده گئچیردیگی گونلرده داها آرتیق علم، ادبیات و ایجاد ساحهسینده چالیشدی و درسلیک کیتابلاری حاضیرلادی. «چیغاتای گورونگی» آدلی علمی-ادبی تشکیلاتا اساس قویوب، اؤزو ده اوندا فعالیت ائتدی. ۱۹۲۰-جی ایلین آوریل آییندا، ضیالیلار اولادینین وطن سئورلیک و میلّت سئورلیک روحیّاتیندا تربیهسی اۆچون «تاڭ» (دان، فلق) مجلهسینین نشرینه چالیشدی. «تاڭ» مجلهسینین شعاری اولان «دوشونجه دییشیلمهیینجه باشقا دییشیلمهلر اساس توتماز»، فطرتین او ایللردهکی چالیشمالاری و هدفینی افاده ائدیردی. مجلهده «چیغاتای گورونگی» عضولرینین بؤیوک قیسمی اشتراک ائتمیشدی لکن مجلهنین اوچ ساییسیندان سونرا نشری دایاندیریلدی.
بخارا خلق جومهوریّتینین قورولماسیندان سونرا، ۱۹۲۱-جی ایلده فطرت بخارایا تکلیف ائدیلیب و او ایلدن معارف ناظری اولاراق ایشه باشلادی. معارف ناظیرلیگیندن سونرا باشقا دؤولت وظیفهلرینده ده اولدو. فطرت چالیشماسی ایله بخارالی یئتمیش ایگید یئنی بیلیملرین تحصیلی اۆچون آلمانا گؤندریلدی. فطرت چالیشمالاری نتیجهسینده بخارا خلق جومهوریّتینین رسمی دیلی «تورک دیلی» اعلان ائدیلدی. دؤولت تئاترینی تشکیل ائدیب، اونون ایشلرینی تاشکنددن منّان اویغور و چولپانا تاپشیردی، داهی وقف ایشلرینی ده منوّر قاری عبدالرشیدخانوفا تکلیف ائتدی.
۱۹۲۳-جو ایلده موسکودان گلن بیر کمیته نظرییله فطرت ایشدن آلینیب، اؤزو ایستهمهدن ۱۹۲۳-جو ایلدن ۱۹۲۷-جی ایلهجه شرق تانیماق انستیتیوسوندا علم ایله مشغول اولدو. بو ایللر لنینگراد دؤولت بیلیم یوردوندا استادلیق درجهسینه یئتیشیب، تورک، عرب و فارس دیللرینی تدریس ائتدی. چالیشمالاریندان باشقا بیر قیسمی «ابوالفیض خان»، «بیدل»، «قیامت» و «شیطانین تانرییا عصیانی» اثرلرینی یاراتماسی دیر. ۱۹۲۷-جی ایلین باشلاریندا اؤز یوردونا قاییدیب سمرقند عالی پداگوژی انستیتیوسوندا و تاشکندده دیل و ادبیات انستیتیوسوندا مشغول اولدو. فطرت اؤز حیاتی دوامیندا یوزلر اجتماعی مقالهلر و اونلار اجتماعی-سیاسی و علمی رسالهلر یاراتدی. او یالنیز تورکیستان دییل، تورکیه، هیندوستان، قافقاز، افغانیستان و ایتیل بویو مطبوعاتیندا دا فعال اشتراک ائتدی.
ادبی و سیاسی یارادیجیلیق
[دَییشدیر]فطرتدن بای و تنوّعلی ادبی میراث قالمیشدیر. ادیب صفتینده اونون قلمی بوتون بدیع ایجاد ساحهلرینده چالیشیب، اؤزبک تورکجهسی ادبیّاتینین یئنی ژانرلار ایله غنیلشمهسی، شعر دئمهیین اصلاحی، ادبی رئالیزمین درینلشمهسی و چاغ، توپلوم و خلق یاشامی ایله باغلی اولان مسئلهلری ادبیات ساحهسینه گتیرمهیه سبب اولدو.
فطرتین یارادیجیلیغی اوچ چاغا بؤلونهبیلر؛ بیرینجی ۱۹۰۹-جو و ۱۹۱۶-جی ایللر آراسیندا تورکیهده اولان واقعهلردن اثرلنمیش زمان، ایکینجیسی ۱۹۱۷-جی و ۱۹۲۳-جو ایللر آراسیندا ملّی استقلال غایهسینه کؤره قلم سوردوردوگو زمان، اۆچونجوسو ۱۹۲۳-جو و ۱۹۳۷-جی ایللر آراسیندا شوروی گیزلین گوجلری نظارتینده اولان و یالنیز علمی ایشلر ایله چالیشدیغی زمان.
فطرت ایکی دیللی ادیب ایدی و تورک ادبیاتیندان علاوه تاجیک ادبیاتینا دا بؤیوک خدمتلر ائتمیشدیر. او ۱۹۰۵ ایله ۱۹۰۷-جی ایللر آراسیندا «مناظره» (هیندوستاندا فرنگی ایله بخارالی بیر مدرّسین بیر نئچه مسئلهلر و اصول جدید خصوصوندا ائتمیش مناظرهلری) اثرینی یاراتمیشدیر. «صیحه»، «سیّاحِ هیند» (بیاناتِ سیّاحِ هیند)، «رهبرِ نجات» و «تاریخِ اسلام» اثرلرینی ده تورکیهده تحصیل چاغیندا یازمیشدیر. ۱۹۰۸-جی ایلده «مناظره»، ۱۹۱۰-جو ایلده «صیحه» و ۱۹۱۳-جو ایلده «سیّاحِ هیند» ایستانبولدا و ۱۹۱۵ ایله ۱۹۱۶-جی ایللرده «رهبر نجات» و «عائله» کیتابلاری باکیدا نشر ائدیلمیشلر. فطرتین بو اثرلری چوخ قیسا زماندا عموم ملّت آراسیندا یاییلدی و باشقا دیللره ده ترجمه ائدیلدی. بونلاردان علاوه اونون «مولودِ شریف»، «ابو مسلم» و «بگیجان» اثرلری و شعرلری «آینا»، «ترقّی»، «صدای تورکیستان»، «توران»، «حریّت» و «بخارای شریف» کیمی جریدهلرده نشر اولوندو. اونون، سؤزو سورولن «مناظره» و «سیاح هیند» اثرلری، ایگیرمینجی عصرین باشلانیشیندا تورکیستاندا اویانیش حرکتینه بؤیوک ایز بوراخدی و گنجلرین باخیشینی دییشمکله اونلاری جدیدچیلیک غایهلرینه جذب ائتدی. سونرالار، اؤزللیکله استالین تمیزلهمهلری دؤورونده، بو اثرلر اۆچون فطرت ملّتچیلیک، تورکچولوک و ایسلامچیلیغا متهم اولدو.
اجتماعی یارادیجیلیق
[دَییشدیر]فطرتین اثرلرینین بؤیوک بیر قیسمی اجتماع، دین و معرفته گؤره دیر. او ۱۹۱۴ ایله ۱۹۱۶-جی ایللر آراسیندا «نجات یولو»، «عائله» و «مولود شریف یا کی مرآت خیر البشر» کتابلارینی نشر ائتمیشدیر. ۱۹۱۷ ایله ۱۹۲۰-جی ایللر آراسیندا «اوخو»، «شرق سیاستی»، «آغلا اسلام» اثرلرینی و ۱۹۲۵-جی ایلده ایسه «مختصر اسلام تاریخی» اثرینی یازمیشدیر. فطرت ذکر اولان اثرلرینده بیر طرفدن اؤز دؤورونون اجتماعی و سیاسی واقعهلرینی سؤز قونوسو اولاراق نظرده آلمیش، بیر باشقا طرفدن ایسه ایسلام دونیاسی اۆچون اؤز اهمیتینی ساخلایان لکن عموم جماعته آیدین اولمایان مسئلهلرله مشغول اولموشدور. تاجیک دیلینده یازیلان «نجات یولو» کتابیندا، فطرت تفسیر، حدیث، فقه، کلام، دیلچیلیک، ریاضیات، نجوم و بونلار کیمی باشقا دینی و طبیعی علملرله علاقهلی دانیشمیشدیر و اونلارین بیر مدنیت اۆچون نه درجهده اهمیتلی اولماسینی گؤرستمیشدیر. او عائله رسالهسینده عائلهنین جمعیت و انسان حیاتینداکی نقشینی آچیقلاییب، عائله عضولرینین بیر بیرلری ایله علاقهده حقوقلارینا گؤره ده سؤز آچمیشدیر.
سیاسی یارادیجیلیق
[دَییشدیر]عبدالرئوف فطرت اوروپا، روسیه و باشقا سؤمورگهچی گوجلرین اصل نیّتینی اسلام امّتی و مسلمان ملّتلرینی حیات صفحهسیندن سیلمک بیلیردی. او اؤز دَیَرلی «شرق سیاستی» مقالهسینده یازمیشدیر[۲]:
|
... اوروپالیلار، اؤزللیکله فرانسیز و اینگیلیسلرین دیلگی بیزی بیتیرمک دیر. بیز اونلارا نئجه دوست اولساق، نئجه یاخشیلیق قیلساق، اؤز جانیمیزی یوللاریندا قوربان ائتسهک، یئنه اولماز، اونلار بیزه یاخشی گؤز ایله باخمازلار، بیزی بیتیرمک فیکرینی آتمازلار. عمومی ساواشین بیرینجی ایللرینده تونس مسلمانلاری فرانسه دؤولتینه مراجعت ائتدیلر «نه مقدار عسگر ایستهسهنیز وئرهریک، هامیمیز ساواش میدانلارینا گئدیب دوشمنلرینیزله ساواشاریق، جانیمیز و مالیمیز ایله سیزه یاردیمچی اولاریق. سیز ده بیزه اؤز فرانسهلیلرینیزه وئریلن حقوقی وئرینیز ... فرانسه حکومتی قبول ائتمهدی ... تورکیهنین داشلار و کَسَکلریندن هر بیرینی گؤتوروب باخسالار اوروپا قیلیچی ایله تؤکولن قان دامجیلاری اوچراشیلار ... | 
|
شعرلریندن اؤرنکلر
[دَییشدیر]فطرتدن بیزه چاتان اؤزبک تورکجهسی شعرلر ۱۹۱۷-جی ایلدن سونرایا عاید دیر. فئوریه اینقیلابیندان سونرا تورکیستان خلقلرینین ایستیقلالی اۆچون بؤیوک بیر فرصت دوغولموشودو. فطرت بو دؤورده مستملکهچیلیک زنجیرلرینی پارچالاییب، میلّی ایستیقلال اۆچون ساواشا چاغیران شعرلر یازماغا گیریشدی و داها چوخ آدلیم اولان «یورت قایغوسی» شعرینی آنا یوردونو ارکین گؤرمک آرزیسی ایله یازدی. اونون باشقا آدلیم شعرلریندن بیری «مرّیخ اولدوزونا» شعری دیر. آذربایجان تورکجهسینه یاخینلاشدیریلمیش بو شعری بورادا اوخویابیلرسینیز:
گؤزل اولدوز، یئریمیزین ان قدرلی قارداشی | ||
نهیه بیزدن قاچیب بونجا اوزاقلارا دوشوبسن؟ | ||
قارداشینا نهیه سئیره دانیشمازدان دوروبسان؟ | ||
سؤیله اولدوز حالین نه دیر، نئجه تاپدین دنیانی؟ | ||
بیزیم یئرده اولوب دوران اکسیکلیکلر خوارلیقلار | ||
سؤیله اولدوز سنین داهی قوجاغیندا اولور می؟ | ||
| وار می سنده بیزیم کیمی انسانلار | ایکی یوزلو، ایش پوزانلار، شیطانلار | |
| اورتاق قانین قانمای ایچهن زالولار | قارداش اتین دویمای یئیهن قاپلانلار | |
| وار می سنده اؤکسوز یوخسولون قانین | گورونگلهشیب چاخیر کیمی ایچهنلر | |
| وار می سنده بوتون دنیا دوزوگون | اؤز قابجیغین دولدورغالی پوزانلار | |
| وار می سنده بیر اؤلکهنی یاندیریب | اؤز قازانین قایناتغوچی خاقانلار | |
| وار می سنده قارین قورساق یولوندا | ائلین یوردون، وارین یوخون، ساتانلار | |
وفات
[دَییشدیر]عبدالرئوف فطرت، اؤزویله چاغداش یاشایان مینلر یازیچی و ضیالی کیمی استالین دؤورونون قیرقینینا معروض قالدی. او ۱۹۳۸-جی ایلین اوکتوبر آیینین دؤردونجو گونونده تاشکند شهرینین یونیسآباد منطقهسینده و بوزسو یاخینلیغیندا اعدام اولوندو. استالین اؤلوموندن سونرا فطرتین اتهاملاری گئری آلینیب سوچسوز اعلام اولوندو.
خاطیرلرده
[دَییشدیر]۱۹۹۱-جی ایلده اؤزبکیستان مستقللیگیندن سونرا، اؤزبک تورکجهسی درام ادبیاتینین یایقینلاشماسی اۆچون چالیشما اۆچون عبدالرئوف فطرته وفاتیندان سونرا علیشیر نوایی آدیندا اؤزبکیستان جمهوریّتی دؤولت مکافاتی وئریلدی. بوندان علاوه مستقللیک نیشانی اونا وئریلیب، تاشکند و بخارادا اونون آدینا مدرسهلر آچیلدی. ۱۹۹۶-جی ایلده بخارادا فطرت ائو-موزهسی آچیلدی و بخارا شهرینده فطرت مجسمهسی یئرلشدیریلدی. فطرت دوغومونون ۱۱۰ ایللیگی مناسبتییله اؤزبکیستاندا اؤلکه مقیاسیندا مراسملر گئچیریلدی.
عبدالرئوف فطرت اؤزبکیستان اؤلکهسینده دیل و ادبیات ساحهسینده چالیشمالاری، بخارا خلق جمهوریّتینده ائتدیگی خدمتلری و یازدیغی کیتابلار اۆچون یاخشی بیر کیمسه تانینسادا، ایران اؤلکهسینده وضعیت فرقلی دیر. فطرتین ماوراء النهر بؤلگهسینده تاجیک ادبیاتیندا رمان یازما اساسچیلیغینا اعتراف ائدن ابراهیم خدایار، اونو خائن و خیانتینین باشلانغیچینی استانبولدا تحصیل ایللری بیلدیریر. داها فطرتی پان تورکیست و کومونیست اولماق و اسلام دینی ایله قارشی اولماقلا سوچلاییر.[۳] بو بیر حالدا دیر کی کمونیسم ایله پان تورکیسم بیری بیرییله قارشی دوشونجه اولمالاری اۆچون بیر چاغدا بیر کیمسهده ظاهر اولابیلمزلر. ابراهیم خدایار، فطرتی بیر حالدا اسلام دینی ایله قارشی آدلاندیریر کی فطرت اؤز «رهبر اسلام (نجات یولو)» کیتابیندا مسلمانلارین و مسلمانلار ایچینده تورکلرین آرخادا قالمالارینین سببینی ایزلهییب جواب تاپانمایاندان سونرا قرآن کریمه اوزلنیب دئییر:
|
|
... عاقبت بیز تورکیستانلیلارین مسلمانلیغیمیز و مقدس کیتابا یییه ایکنلیگیمیز و بو کیتابی یگانه رهنماییمیز دئییب تصدیقلشیمیز خاطیریمه گلدی. ایندی بو مکرّم و معظّم دستورالعمل اولموش کیتابا توجّه ائتمکدن باشقا چاره قالمادی. بو خصوصدا او (قرآن کریم) بیزه رهنمالیق ائدر می ائتمز می دئییب، کمال قلب و وجود بیبضاعت ایله قرآن عظیم مطالعهسینه مشغول اولدوم و مطلبیمه ایریشدیم. قرآن کریم اول منیم سؤالیما بو طریقه جواب وئردی: «البته نعمت وئریلن قوم اؤزلرینی دییشیدیرمهیینچه، الله اولارین حالینی دییشمز.» |
|
فطرت بو کیتابین باشا باشیندا قرآن آیهلری و حدیثلردن فایدالانمیشدیر. او مسلمانلار باشینا گلن بلالار و مستملکه اولمالارینی الله تعالی رضاسی یا قرآن کریمده بویورولموش کیمی یامان عمللر نتیجهسی اولماسینا گؤره بئیله یازمیشدیر:
|
|
بو سؤالا دا قرآن کریم کمال قطعیت و مهابت ایله جواب وئریر «الله آدملره ظلم قیلماز، بلکی اونلار اؤزلری اؤزلرینه ظلم قیلانلار دیرلار.» «سیزلره یئتیشن هر بیر مصیبت اؤزلرینیزین ناساز فعل و عمللرینیزدن دیر، گناهلارینیزین چوخونو الله عفو ائدر. اگر گناهلارینیز عوضینه مصبیتلر یوللانیلسا حالینیز وای دیر! سیزلرین عملینیز طفیلی بو دنیا مصیبتلردن خلاص اولماز ایدی. سیزلره اللهـدان اؤزگه حمایهچی مددکار، بلالری دفع ائدیچی یوخدور.» |
|
ابراهیم خدایار فطرتدن، بخارا خلق جمهوریتینین رسمی دیلینی تورکجه ائتمهسی اۆچون رضایتسیزلیگینی بیلدیریر. محمدجان شکوری بخارایی دا عبدالرئوف فطرتین تاجیک ادبیاتینا ائتدیگی خدمتلره اعتراف ائدیب لکن اونلارا باخمایاراق «چنگیز پرستی» آدینی اونون باشقا فعالیتلرینین بیر قیسمینه قویور. محمدجان شکوری یازدیغی مقالهده عبدالرئوف فطرتین اؤزبک کؤکلو اولماسینی قبول ائتمهییب بخارا اهلینی ده تاجیک بیلدیریر. بوندان علاوه یازیچی بو مقالهده عبدالرئوف فطرتی دیندن دؤنموش آدلاندیریر.[۴] لکن فطرتین اؤز یازیلاریندان بو ادّعایا بیر قرینه ذکر ائتمهییر. سؤزو سورولن مقالهده یازیچی فطرتین تاجیک ادبیاتیندان دؤنمهسینی و اؤزبکجه یازماسینی چنگیز ایله تیمور روحونا اوزلشمه ایله برابر یازمیشدیر. فطرتین بخارا دا حاکمیت دؤورونده یانلیشلاری اولسا دا، لکن ایراندا اونون نقدی علم اساسیندا یوخ، ملیّتچیلیک اساسیندا اولموشدور.
قایناقلار
[دَییشدیر]اؤزبک تورکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abdurauf Fitrat»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۱۰ ژوئن ۲۰۱۹ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- ^ عبدالرئوف فطرت (اؤزبک تورکجهسی). کتبخانه (Kutubxona).
- ^ عبدالرئوف فطرت. شرق سیاستی (اؤزبک تورکجهسی). کتبخانه (Kutubxona).
- ^ ابراهيم خدايار منتشر ميكند: خدمتها و خيانتهاي عبدالرئوف فطرت بخارايي به زبان فارسي (فارسجا). ایسنا.
- ^
{{cite magazine}}: Empty citation (کؤمک)