ماکی
ماکو
Maku ماکی | |
|---|---|
City | |
 Panoramic view | |
  ماکو Maku | |
| موختصاتلار: 39°17′43″N 44°31′00″E / 39.29528°N 44.51667°Eموختصات: 39°17′43″N 44°31′00″E / 39.29528°N 44.51667°E | |
| اؤلکه | ایران |
| اوستان | غربی آذربایجان اوستانی |
| بؤلگه | ماکی بؤلگه‌سی |
| بؤلوم | Central |
| جمعیت (2016 Census) | |
| • جمع | ۴۶٬۵۸۱[۱] |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی +۳:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی +۴:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| وئب سایت | Make Free Trade Zone Official Portal |
ماکی، ماکو یادا داش‌ماکی و یا ماکی شهری — ماکی بؤلگه‌سینین مرکزی‌دیر. ۱۳۸۵–جی هیجری گۆنشلی ایلین نۆفوس سایی‌سی اساسیندا بۇ شهرین ۴۶٬۵۸۱ نفر اهالیسی وارایمیش.[۲] ماکو تئهراندان ۹۳۹ کم آرالی یئرلشیر. مولاییم ایقلیمی اوْلان، دنیز سویه‌سیندن ۱۲۹۴ م هوندورلوکده داغ اتک‌لرینده یئرلشن و یاریمدایروی فورمایا مالیک شهر سانکی چتیرله اؤرتولموش‌دور. ماکو بیرینجی شاه عباس صفوی حاکیمیتی‌نین اوّلینده ساده‌جه بیر قالا ایدی. شهرین سالینما تاریخی ائرامیزین ۱۰۱۲-جی ایلینه تصادف ائدیر. ماکی و ماکو نزهه القلوب دا ماکویه یازیلیپ ومینورسکی انو ماد سؤزون‌دن آلینماسینی بیلیر کی دوغرو اولابیلمز. یاقوت حموی اونو ماگوش و ماغوش یازیپ و گویا مغ لارین یری ایمیش. ماخ سومر دیلینده بویوک معناسینادی. ماکی، ماکو و مخور سؤزلری آزربایجانین چوخ یئرلرینده وار و مخ و مغ سؤزلریندن اله گلیر. آنجاق ماکی تاریخی صفوی‌لردن چوخ قاباغا گدیر.
تاریخی
ماکو قالاسی یا دا قابان قالاسی کی قابان آدلا بیر شورشی دن آلینین کی صفویه دورده دولت علیه نه شورش ائدیب و قلعه پناه گتیریب هابئله شاه عابباس صفوی حمله ائدیب و قلعه نی آچاندان سوْنرا اونی تخریب ائتدی و امر ائتدی دیواریلارن اوستونده بۇ شعری کی فارسجا دیر یازالار:
این قلعه که اسم او قبان بود ضرب‌المثل همه جهان بود (چئویرمه: بو قالعه کی آدی قابان میش جهان‌دا میثال میش)
عباس شه آن که در رکابش فتح و ظفر هم عنان بود (چئویرمه: عباس شاهی کی ریکابیندا ظفرلر گوروشو)
فرمود خرابی مکان را چون خانه مکر و مفسدان بود (چئویرمه: بویوردو خاراب یئردی اورداکی مکر و فیساد ئیردی)
باغات و قلاع و کوه و صحرا در عرض دو ماه بی نشان بود (چئویرمه: باغلار، قالالار، چولربیر آی دا آدسیز اولدی)
از ضربت تیشه دار دوران سنگش به همه طرف روان بود (چئویرمه:دورانین کسقین ضربه سی ایله داشی هر یانا روانی دیر)
هر کار که کرد اکبر از صدق چون نقش به سنگ درجهان بود (چئویرمه: اکبر هر ایش گورب صداقت له ائله بیل دونیادا داش اوستونده چکیلمیش کن)
از پیر خرد سؤال کردم تاریخ عنب بر آن بود (چئویرمه: قوجا یلا اوشاق دان سوروشوب عنب تاریخی اونایدی)
ماکو، صفوی‌لر زامانیندا ایروان شهرین‌دن کؤچموش بیر بایات ائلی آدلی آذربایجان‌لی تۆرک طایفاسینا مسکن اولور. بایات‌لار پهلوی دؤورینه قدر (۲۰-جی عصرین اورتالاری) ماکودا هؤکوم سورورلر؛ و بۇ مهاجرت شاه عابباس امری له اولونوب بایات ائلی نخجوان منطقه‌سیندن ماکویا گلیب‌لر. ایندیکی ماکو شهری کی قابان قالاسینین آلتیندا دوزلیب ۱۰۱۲ قمری ایلده شاه عابباس امری‌له تیکیلدی.[۳]
خالق
۱۳۹۵–جی هیجری شمسی ایلینده ماکی شهری‌نین ۵۶٬۵۶۰ نفر اهالیسی واریمیش.
ماکی اهالیسی‌نین اکثریتی تورکدورلر و آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار.[۴][۵][۶] تورکلرین یانیندا کوردلر ده اقلیت اولاراق بو شهرده یاشاییرلار و کورمانج کوردجه‌سینده دانیشیرلار.[۷][۸][۹][۱۰]
طبیعتی و تاریخی بینالاری
ماکو شهری‌نین گؤزل طبیعی لاندشافتی، چوخ‌لو تاریخی و طبیعتی زنگین اوْلان یئرلر وار. اونلاردان آشاغی‌داکی‌لاری قئید ائتمک اولار:
- چوخ‌لو مینئرال سو بولاق‌لاری؛
- گالئ-جوغ شلاله‌سی؛
- مراکان قوروق زوناسی؛
- باخچئ-جوغ سارایی، کولاه فرنگی بیناسی و ماکو پاشس مرکزی‌نین کؤهنه بیناسی؛
- رواز و قالئ سیاه کؤهنه قسرلر؛
- پنج چئشمه (۵ دویم) کؤهنه کؤرپو، ماکودان ۵ کم. آرالی‌دیر؛
- ماکو شهرینده روسا تاریخی شهرین قدیم داش ائپیقرافیک عابده‌لری؛
- ماکودا سنگر آدلانان اورارتو داش مزاری؛
- بیر نئچه قدیم کیلسه‌لر؛
- چالدیران دؤیوش یئری. شاه ایسماعیل و سلطان سلیمین تاریخی دؤیوش یئری.[۱۱]
ماکونون ان تاریخی بینالاری:
مریضخانالار
ماکی‌نین بیماریستانی «قدس» دور. بوُ بیماریستان ۱۳۴۷ده ۱۰۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۷۹ تخت ایله ایشله‌ایر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، چاغالار.[۱۲]
قارداشلیق
| تاریخ | اؤلکه | قارداشلیق شهرلری |
|---|---|---|
| ۲۰۱۰ | 
|
آغری[۱۳] |
آدلیم‌لار
حسینقلی افتخاری بیات: ماکونون یازیچی‌لاریندان قاجار دؤره‌سینده
عباس پناهی ماکویی: بؤیوک مشروطیت شاعیری
تیمور پاشاخان بیات ماکویی: ماکو سرداری
ایستی، سویوق و یاغینتی
| داده‌های اقلیم Maku, Iran | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آی | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | ایل |
| سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) | ۱۱٫۵ | ۱۴٫۰ | ۲۳٫۰ | ۲۷٫۵ | ۳۰٫۶ | ۳۶٫۰ | ۳۷٫۰ | ۳۷٫۸ | ۳۴٫۲ | ۲۸٫۰ | ۲۰٫۸ | ۱۹٫۰ | nil (nil) |
| میانگین بیش‌ترین °C (°F) | ۰٫۴ | ۲٫۶ | ۸٫۰ | ۱۵٫۴ | ۱۹٫۹ | ۲۵٫۲ | ۲۹٫۴ | ۲۹٫۶ | ۲۴٫۹ | ۱۷٫۵ | ۹٫۸ | ۲٫۹ | ۱۵٫۴۷ |
| میانگین کم‌ترین °C (°F) | −۷٫۴ | −۵٫۸ | −۱٫۰ | ۵٫۵ | ۹٫۱ | ۱۳٫۱ | ۱۷٫۲ | ۱۷٫۲ | ۱۲٫۵ | ۷٫۱ | ۱٫۰ | −۴٫۳ | ۵٫۳۵ |
| سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) | −۲۲٫۰ | −۲۳٫۰ | −۲۲٫۰ | −۸٫۰ | ۰٫۰ | ۴٫۰ | ۸٫۰ | ۹٫۴ | ۲٫۴ | −۲٫۶ | −۱۵٫۳ | −۲۰٫۲ | nil (nil) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۱۳٫۰ | ۱۹٫۹ | ۳۰٫۴ | ۳۷٫۱ | ۵۴٫۵ | ۳۹٫۶ | ۱۴٫۸ | ۱۱٫۵ | ۱۰٫۲ | ۲۵٫۷ | ۲۰٫۹ | ۱۶٫۹ | — |
| میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) | ۳٫۵ | ۴٫۰ | ۵٫۷ | ۷٫۱ | ۹٫۸ | ۶٫۸ | ۳٫۲ | ۲٫۰ | ۱٫۹ | ۵٫۰ | ۴٫۶ | ۳٫۹ | — |
| درصد رطوبت | ۶۵ | ۵۹ | ۵۳ | ۴۶ | ۴۶ | ۴۰ | ۳۷ | ۳۶ | ۳۶ | ۴۶ | ۵۴ | ۶۵ | — |
| میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب | ۱۲۶٫۵ | ۱۴۶٫۲ | ۱۸۱٫۲ | ۱۸۵٫۷ | ۲۳۰٫۴ | ۲۹۰٫۲ | ۳۲۷٫۰ | ۳۲۲٫۵ | ۲۷۴٫۸ | ۱۹۹٫۹ | ۱۶۲٫۶ | ۱۱۹٫۷ | — |
| منبع: Synoptic Stations Statistics | |||||||||||||
قایناقلار
- ^ Statistical Center of Iran > Home.
- ^ http://www.amar.sci.org ایرانین آمار مرکزی، 1385 اینجی ایلین نوفوس سایی سی
- ^ -شهرداری ماکو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-01-06. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ ماکو. یوخلانیلیب 2020-12-27.
- ^ «پیشنهاد سفر به شهر سنگی ماکو» ارک توریسم
- ^ ماکو دانشنامه فرق اسلامی
- ^ اسکندری‌نیا، ابراهیم. ساختار سازمان ایلات و شیوة معیشت عشایر آذربایجان غربی. بندرانزلی: 1366، ص 52-62؛ توحدی، کلیم‌الله. حرکت تاریخی کرد به خراسان. مشهد: 1364، ص 2/176-177؛ لطفی پاشا. تواریخ العثمانی. استانبول: 1341ق، ص 323؛ نیز نک: سومر، فاروق. نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعة دولت صفوی. ترجمة احسان اشراقی، محمدتقی امامی، تهران: 1371، ص 94-95. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 130. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، جمعیت عشایری دهستان‌ها. تهران: 1378، ص 23، 27-28. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان‌جا. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، نتایج تفصیلی. تهران: 1378، ص 15. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 132.
- ^ KURDISH TRIBES
- ^ منصورینام=مسعود. شابلون:یادکرد/پیوندساز. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (با همکاری گروه اقتصادی دانشگاه ارومیه). پیاپی ۳۷ ۱۹، شابلون:یادکرد/شماره (زمستان ۱۳۸۱).
- ^ اسکندری نیا، ابراهیم: ساختار و سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی
- ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-16. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ http://maku.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=1&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR&ItemID=1807&mid=13881&wVersion=Staging[دائمی اولو باغلانتیلی] پورتال شهرداری ماکو
| مرکزی |  | |
|---|---|---|
| بؤلگه‌لر و شهرلر | ||
| توریسم | ||
| یئرلر | ||
