ایمام حسین
حسین | |
|---|---|
| الحسين ابن علي | |
 | |
| دوغوم | ۱۰ اکتبر ۶۲۵ (3 Sha'aban AH 4)[۱] |
| اؤلوم | ۱۰ اوْکتوبر ۶۸۰ (۵۵ یاش) (10 Muharram AH 61) |
| اؤلوم سببی | Beheaded at the کربلا دؤیوشو |
| دفن یئری | His shrine at Karbala, کربلا اوستانی, عراق 32°36′59″N 44°1′56.29″E / 32.61639°N 44.0323028°E |
| تانینماق سببی | being a grandson of the Islamic Prophet Muhammad, the Battle of Karbala, شیعه Imam |
| باشلیق | |
| دؤنم | AC 670–680 |
| اؤنجه‌سی | حسن بن علی (شیعه‌لرین ایمامی) |
| سوْنراکی‌سی | ایمام سجاد (شیعه‌لرین ایمامی) |
| رقیب(لر) | يزيد بن معاويه |
| حیات‌یولداشی(لاری) | شهربانو، اۆچونجو یزدگرد (فارسین سون ساسانی ایمپراتورو)نون قیزی اؤم روباب اؤم لیلا |
| اوشاقلاری | [۵] |
| والیدینs |
|
| قوهوملاری | حسین ابن علی‌نین سولاله‌سی
List
|
حُسَین بن علی بن ابیطالب شیعه‌لرین اۆچونجو ایمامیدیر. او علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا نین اوْغلو و محمد بن عبدالله، ایسلام پیغمبرینین، نووه‌سی دیر. دؤردونجو هیجری ایلینین شعبان آیینین اۆچونجو گۆنونده مدینه شهرینده آنادان اوْلوبدور. حسین (ع) ۶۱ اینجی هیجری ایلینین مۇحرم آیینین اوْنونجو گۆنو (عاشورا)دا کربلا ساواشیندا شهادته چاتیبدیر. ایمام سجاد -شیعه‌لرین دؤردونجو ایمامی- اوْنون اوْغلودور.
اۇشاقلیق
[دَییشدیر]ایمام حسین(ع) دؤردونجو هیجری ایلینین شعبان آیینین ایلک گۆنلرینده آنادان اوْلوبدور. محمد -موسلمانلارین پئیغمبری و حسینین بؤیوک‌آتاسی- اوْنون اۇشاقلیق دورانیندا دونیادان گئتدی. پئیغمبر حسین و اونون بؤیوک قارداشی -حسنه- خاص بیر علاقه‌سی واریدی و بۇ باره‌ده دئییر: «هرکس اوْنلاری سئوسه، منی سئویر و هرکس اوْنلاردان زهله‌سی گئتسه، مندن زهله‌سی گئدیر». شیعه‌نین عقیده‌سی اساسیندا، حسن و حسین‌نین ایمامتلرینین اصلی دلیلی، پئیغمبردن اوْلان بۇ سؤزدور: «حسن و حسین، جننتین جاوانلارینین آغاسیدیلار».
جاوانلیق
[دَییشدیر]علی (ع) نین خیلافت دورانیندا، حسین آتاسی‌نین کناریندایدی و اوْنلا بیرلیکده ساواشلاردا مۇشاریکه ائدیردی. بۇ ساواشلارین ان اؤنملیلری، جمل دؤیوشو، صفین و نهروان ساواشلاریدیلر. حسنین ۵۰اینجی هیجری ایلینده اوْلماغیندان سوْنرا، معاویه ۱۰ ایل مۆدت ینده خلیفه مقامینی مۇحافیظه ائتدی. او سوْنوندا ۶۰اینجی هیجری ایلینده اؤلوب و اؤز اوْغلو -يزيد بن معاويهی- خیلافته سئچدی.
کربلا قیامی
[دَییشدیر]حسین (ع) یزیدیله بئیعتی قبول ائتمه‌دی. یزید مدینه‌نین والیسی‌نه بیر مکتوب یازیب و اوْندان ایسته‌دی کی یا حسینین بئیعتین آلسین یادا اوْنو قتله چاتدیرسین. حسین(ع) بنی‌اومیهنین حاکیملری‌نین یوْلونو قبول ائتمیردی و بئیعتدن قاچماق اۆچون، عاییله‌سیله بیرلیکده مکه شهرینه گئتدی.
بو زاماندا کوفه شهری‌نین اهالیسی‌ندن بیر سیراسی کی موعاوییه‌نین اؤلوموندن خبردار اوْلموشدولار، حسینه بیرنئچه مکتوب یازیب و اوْندان ایسته‌دیلر کی کوفه‌یه گله. حسین ده موسلیم ایبن عقیلی کوفه‌یه گؤندردی و کوفه‌لیلردن بیرنئچه نفری اوْنلا یولبیر اوْلدولار. آما عبیدالله بن زیادین -کی یزیدین جانیبیندن کوفه‌نین والیسی عونوانیندا سئچیلمیشدی- کوفه‌یه گلمه‌سیله، چوخلو اینسان حسینیله اوْلان بئیعتلرینی سیندیریب و اوْنلا موخالیفت ائتدیلر. حسین (ع)سوْنوندا عاشورا گۆنونده ۷۲ نفر یارلارییلا بیرلیکده کربلا چؤلونده قتله چاتدی.
مقبره
[دَییشدیر]حسینین مقبره‌سی عراقین کربلا شهرینده یئرله‌شیبدیر. اوْنون قبری‌نین آشاغیسیندا و آیاغینین آلتیندا -علی‌اکبر- و اوْنون سینه‌سینین اۆستونده‌ده -علی‌اصغر- دفن اوْلوبدولار. همیده کربلادا اؤلنلرین قبرلری، حرمین آیری بیر گوشه‌سینده قرار تاپیبدیر.
البته افغانلارین دئییشی اساسیندا، حسینین کسیلمیش باشی، افغانیستانین گوندوز اوستانیندا دفن اوْلوبدور. همیده میصیرلیلرین عقیده‌سینه گؤره، رأس‌حسین مقبره‌سی که بۇ اؤلکه‌ده واقیع اوْلوبدور، حسینین باشینی اؤزونده یئرلشدیریبدیر.
حسینین دؤورونده‌کی سیاسی-ایجتماعی وضعیت
[دَییشدیر]او دؤورلرده معاويه ایکینجی و اۆچونجو خلیفه طرفیندن شاما والی سئچیلمیشدی. معاويه والی اوْلدوغو بۇ مدتده اؤز مؤوقئيینی داها دا مؤحکملتمیش و ایسلام اؤلکه‌سی‌نین طالعيینی حل ائده‌رک خلیفه کیمی حاکمیتی اله کئچیرمیشدی.
حسینین معاويه‌نین حؤکومتینه قارشی موباریزه‌لری
[دَییشدیر]حسین هئچ کسین اعتراض ائتمه‌يه جورعتی اوْلمادیغی بیر دؤورده آياغا قالخیب باجاردیغی قدر معاويه‌يه قارشی موباریزه آپاریردی. ایندی حسینین معاويه ایله آپاردیغی موباریزه‌لردن اۆچونو آراشدیرماغا باشلايیریق.
1) اعتراضلی مکتوبلار و چیخیشلار حسینین معاويه ایله آراسیندا بیر چوْخ مکتوبلاشمالار اوْلموشدور. بۇ دا حسینین معاویه‌نین موقابیلینده تۇتدوغو اینقیلابی و مؤحکم مؤوقئيی‌نین نیشانه‌سیدیر.حسین معاويه‌نین ایسلام دینینه ضید اوْلان هر هانسی بیر حرکتیندن سوْنرا اوْنو مؤحکم دانلايیر، تنقید ائدیر و همن ایشه اؤز اعتراضینی بیلدیریردی. بۇ ایشلرین ان اساسیندان بیری يزیدین ولی عهدلیگی ایدی.
يزیدین ولی عهدلیگینه قارشی موباریزه
[دَییشدیر]معاويه يزیدی ولی عهد تعیین ائتمک مقصدی ایله ایره‌لی سۆردويو سیاستی داوام ائتدیره‌رک مدینه شهری‌نین جاماعتیندان، خصوصا ده، باشدا حسین اوْلماقلا شهرین آدلی-سانلی شخصیتلریندن يزید اۆچون بئيت آلماق مقصدی ایله مدینه شهرینه گلدی. معاویه مدینه‌يه گلدیکدن سوْنرا حسین و عبدالله ابن عباسلا گؤروشوب صؤحبت اسناسیندا يزیدین ولی عهدلیگی مسئله‌سینی اوْرتايا آتدی. او، چالیشیردی کی، اوْنلاری بۇ ایشه راضی سالسین.حسین معاويه‌نین بۇ سؤزو قارشیسیندا بیر موقددیمه (اؤن سؤز) قئيد ائتدیکدن سوْنرا سؤزه بئله باشلادی:
"سن اؤزونو اۆستون توْتماقلا ایفراطا دوچار اوْلموسان. جاماعتین عومومی مالینی غصب ائتمکله ظلم ائتمیسن! سن جاماعتین مالینی اوْنلارین اؤزلرینه قايتارماقدان چکیندین و بو ایشده خسیسلیک ائتدین. آچیق-آشکار او قدر غارتلر ائتدین کی، اؤز حدینی آشدین. حاق صاحیبلری‌نین حاقینی اؤزلرینه قايتارمادیغین اۆچون شیطان (سنی يولدان چیخارماقدا) اؤز آرزوسونا چاتدی. يزید اۆچون سايدیغین فضیلتلری و ایسلام اومتینی ایداره ائتمک اۆچون قئيد ائتدیگین لياقتلری باشا دؤشدوم. سن جاماعتا ائله آدامی تانیتدیرماق ایسته‌يیرسن کی، ائله بیل جاماعت اوْنون حیات سابیقه‌سینی تانیمیر. سانکی، بۇرادا اوْلمايان بیر نفردن خبر وئریرسن کی، جاماعت اوْنو گؤرمه‌يیب. ائله بیل کی، اوْنو آنجاق سن تانیيیرسان. خئير، يزید اؤز باطینینی آچیب آشکار ائتمیشدیر. يزیدی اوْلدوغو کیمی تانیتدیر. يزید ایتباز، قوشباز و کئيف آدامیدیر. او، عومرونو چالماق، اوْخوماق و عياشلیقلا کئچیریر. يزیدی بو جور تانیتدیر. بو بوْش تبلیغلرینی کنارا قوي! بو اومتین موقابیلینده بوينونا يیغدیغین اؤز گوناهلارین بسدیر. ائله بیر ایش گؤرمه کی، الله قارشیسیندا گوناهلارین بۇندان دا آغیر اوْلسون. سن او قدر اؤز باطیل و ظلم يوْلونا داوام ائدیب عاغیلسیزلیق، دۆشونجه‌سیزلیک اؤزوندن ظلملر ائتدین کی، آرتیق جاماعتین صبر کاساسینی دوْلدورموسان. ایندی سنینله اؤلوم آراسیندا بیر گؤز قیرپیمیندان آرتیق واخت قالمايیب. بۇنو بیل کی، سنین بؤتون عمللرین الله يانیندا قوْرونوب ساخلانیر و سن اوْنلاردان اؤترو جاواب وئرمه‌لی اوْلاجاقسان."
معاويه‌نین حسینین قیامیندان نیگارانچیلیغی
[دَییشدیر]ائله همن گۆنلرده معاويه طرفیندن بیر ایل مدینه‌يه والی سئچیلمیش مروان ابن هکم معاويه‌يه يازیر: "عمر ابن عثمان خبر وئریب کی، عراق و حیجازین نفوذلو شخصیتلری ایمام حسینین يانینا گئت-گل ائدیرلر." داها سوْنرا بیلدیرمیشدی: "من اینانمیرام کی، او، قيام ائتمه‌سین." مروان مکتوبدا علاوه ائدیب دئمیشدی: "بو حاقدا آختاریش آپارمیشام. الده اوْلان معلوماتا گؤره هله اونون قیام ائتمک فیکری يوْخدور. آنجاق اینانمیرام کی، گله‌جکده ده بو جور اوْلسون. ایندی بو باره‌ده اؤز فیکرینی بیلدیر."
معاويه بۇ خبری ائشیتدیکدن سوْنرا مروانین مکتوبونا جاوابیندان علاوه آشاغیداکی مظموندا حسین ابن علی‌يه ده بیر مکتوب يازدی:
"سنین گؤردويون بعضی ایشلر باره‌ده منه خبر چاتمیشدیر. اگر بونلار دوْغرودورسا، من سنی بو ایشلره لايیق گؤرمورم. (بو ایشلر سنه ياراشماز.) آند اوْلسون اللها، کیم بیر نفرله عهد باغلاسا، گرک عهدینه وفا ائتسین. اگر منه گلیب چاتان خبرلر يالان اوْلارسا، سن بو ایشه (عهده وفالی اولماغا) ان لايیق آدامسان. اؤزوندن موغايات اوْل و عهدینه وفا ائت. اگر منیمله موخالیفتچیلیک ائتسن، موخالیفتچیلیکله، اگر پیسلیک ائتسن، پیسلیکله اۆزلشرسن. اومتین آراسیندا ایختیلاف سالماقدان چکین." [رئداکته] 4.3.1 ایمام حسینین (ه) معاويه‌يه يازدیغی جاواب
"سنین مکتوبونو آلدیم. يازمیسان کی، منیم بارمده سنه بعضی خبرلر چاتیر و سن منی او ایشلره لايیق گؤرمورسن. بۇنو دئيیم کی، اینسانی ياخشی ایشلره طرف جلب ائدن و ياخشی ایشلر گؤرمه‌يه کؤمک ائدن يالنیز الله‌دیر. منیم بارمده سنین قولاغینا چاتمیش خبرلرین هامیسی بوْش و اساسسیز سؤزلردیر. بو سؤزلری سنین يالان دانیشان يالتاقلارین اؤزلریندن دئيیرلر. بو دینسیز يالانچیلار يالان دئمیشلر. من سنه قارشی نه دؤيوش تداروکو گؤرموشم، نه ده سنه قارشی قیام ائتمک مقصدیم وار. سنین اؤزونون و دینسیز، ظالم و شیطانین قارداشلاری اوْلان دوستلاری‌نین علئيهینه قیام ائتمه‌مه‌يیمین سببی ده اللهدان اوْلان قورخومدور.
هیجر ابن ادی و دوستلاری‌نین قاتیلی سن دئيیلسن؟ اوْنلارین هامیسی ناماز قیلان، اللها ایطاعت ائدن اینسانلار ایدی. اوْنلار بیدتلره قارشی موباریزه آپاران شخصلر ایدی. اونلارین ایشی يالنیز امر بئ-معروف و نهي از-مونکر ایدی. سن اوْنلارا آمان وئردیکدن، کئچمیش ایشلرینه گؤره اوْنلارا هئچ بیر اذیت وئرمه‌يه‌جه‌يینه آند ایچدیکدن سوْنرا آندینی پوزاراق اوْنلاری وحشیجه‌سینه قتله يئتیردین. بو ایشینله اللها حؤرمتسیزلیک ائدیب اؤز عهدینی پوْزدون.
تقوالی موسلمان، عبادتین چوخلوغوندان بدنی ضعیفله‌میش امر ابن همیقی سن اؤلدورمه‌دینمی؟ سن اوْنلارا اذیت وئرمه‌يه‌جه‌يین باره‌ده سؤز وئریب عهد باغلادیقدان سوْنرا اوْنلاری اؤلدوردون. اگر او عهد-پئيمانی چؤل جئيرانلارینا دا وئرسيدین، داغلاردان آشاغی ائنردیلر.
(سميه‌نین اوْغلو) زیادی اؤزونه قارداش ائدن و اونو ابو سوفيانین اوغلو قله‌مه وئرن سن دئيیلسنمی؟ حال‌بوکی پئیغمبر بويورموشدور: "اۇشاق آتايا باغلیدیر، زیناکار ایسه داشقالاق ائدیلمه‌لیدیر." (زیاد دا زینادان اوْلموش بیر اینسان ایدی.) کاش ایش بوْنونلا سوْنا يئتيدی. آنجاق بئله اوْلمادی. هله بۇ آزمیش کیمی سميه‌نین اوْغلونو اؤزونه قارداش اعلان ائتدیکدن سوْنرا موسلمانلارین باشی اۆستونه گتیردین. او دا سنین گۆجونه آرخالاناراق موسلمانلاری اؤلدوردو. ال-آياقلارینی کسدی، اوْنلاری خورما آغاجلاریندان آسدی.
ائي معاويه! سن موسلمانلارین وضعیتینی ائله چتینلشدیردین کی، ائله بیل هئچ سن بۇ اومتین آدامی و بۇ اومت ده سنین جاماعتین دئيیل.
هزره‌مینی اؤلدورن سن دئيیلسنمی؟ اونون گوناهی بۇ ایدی کی، زیاد سنه خبر وئرمیشدی کی، او، علی‌نین شیعه‌لریندندیر. علی‌نین دینی ائله عمیسی اوْغلو محمّدین (س) دینیدیر. ایندی سن همن دین آدی ایله جاماعتا باشچیلیق ائدیرسن. اگر بۇ دین اولماسايدی، سن و اجدادین ایندی ده جاهیلیت ایچینده ياشاياردینیز. سیزین ان شرفلی ایشینیز ایلده ایکی دفعه - يايدا و قیشدا يمن و شاما گئتمک ایدی. آنجاق الله بیز اهلی-بئيتین سايه‌سینده سیزی بۇ آجیناجاقلی ياشايیشدان قورتاردی.
ائي معاويه! سنین سؤزلریندن بیری ده بۇ ایدی کی، دئيیرسن من جاماعت آراسیندا ایختیلاف و فیتنه ياراتمايیم. من بۇ اومت اۆچون سنین حؤکومتیندن بؤيوک فیتنه تانیمیرام.
سؤزلریندن بیر باشقاسی بۇ ایدی کی، دئيیرسن رفتاریمدان موغايات اولوم و اؤز دینیمی و محمّد (س) اومتی‌نین دینینی قوْرويوم. (من اؤز وظیفه‌می دؤشونوب اؤزومون و محمّد (س) اومتی‌نین دینینه فیکیر وئرنده) سنینله ووروشماقدان بؤيوک وظیفه گؤرمورم. بۇ ووروش الله يولوندا جیهاد اوْلاجاق. اگر (بعضی سببلر اوزوندن) سنه قارشی قیيام ائتمکدن چکینیرمسه، بونون اۆچون اللهدان عذر ایسته‌يیرم. (چونکی اولا بیلر منیم بۇ سببلریم الله درگاهیندا اوزورلو سايیلمايا.) اللهدان ایسته‌يیرم کی، منی اؤزو راضی اوْلان ایشه يؤنلتسین.
ائي معاويه! سنین سؤزلریندن بیری ده بۇ ایدی کی، اگر سنه پیسلیک ائتسم، سن ده منه پیسلیک ائده‌جکسن، سنینله دوشمنچیلیک ائتسم، سن ده منیمله دوشمنچیلیک ائده‌جکسن. قوي بونو دئيیم کی، بۇ دونيادا ياخشی اینسانلار دایما پیس اینسانلارین دوشمنچیلیگی ایله اوزلشیبلر. من اومید ائدیرم کی، سنین دوشمنچیلیگین منه بیر زیان وورماياجاق، پیس فیکیرلری‌نین زیانی هامی اؤزونه دئيه‌جک و اؤز عمللرینی محو ائده‌جک. ائله ایسه نه قدر باجاریرسانسا، دوشمنچیلیک ائت.
ائي معاويه! اللهدان قورخ، بیل کی، بوتون گوناهلارین، ایستر بؤيوک، ایسترسه ده کیچیک الله يانیندا قورونوب ساخلانیر. بونو دا بیل کی، الله سنین تؤرتدیگین جینايتلری، صرف گومان نتیجه‌سینده جاماعتی قتله يئتیرمه‌يینی، اتهام ائده‌رک اونلاری توتوب حبس ائتمه‌يینی، شرابخور و ایتباز بیر اوشاغی حؤکومت باشینا گتیرمه‌يینی هئچ واخت اونوتماياجاق. سن بۇ ایشینله اؤزونو فلاکته سالدین (اؤز باشینا ایش آچدین)، اؤز دینینی الیندن وئردین و میللتین حقوقونو تاپدالادین."
حسینین بؤيوک حج مراسیمینده سرت چیخیشی مواویيه‌نین اؤلوموندن بیر (يا دا ایکی) ایل قاباق حسین حج زیارتینه گئتدی. عبدالله ابن عباس و عبدالله ابن جعفر ده او حضرتله ایدیلر. او واخت جاماعت آراسیندا تقوا، خئيیر و پاکلیقلا تانینان پئیغمبرین (س) سهابه‌لری، تابعین و بوتون بنی هاشیم نوماینده‌لری حسینین میناداکی چادیرینا يیغیشماق ایسته‌دیلر. ایکی يوز نفر پئیغمبر سهابه‌سی و يئددی يوز نفر تابعین حسینین چادیری‌نین يانینا توپلاشدی. حسین آياغا قالخیب آشاغیداکی مظموندا بیر چیخیش ائتدی:
"گؤردونوزمو بو ظالم و قددار کیشی بیزه نئجه رفتار ائتدی؟ من ایندی بعضی مسئله‌لره توخونماق ایسته‌يیرم. اگر (دئدیکلریم) دوز اولارسا، تسدیق ائدین، يوخ اگر يالان اولارسا، تکزیب ائدین. منیم سؤزلریمی ائشیدین و دانیشیغیمی يازین. ائله کی، اؤز شهرلرینیزه قايیتدینیز، منیم سؤزلریمی اعتیبارلی و اینانیلمیش شخصلره چاتدیرین و اونلاری بیزه تابع اولماغا دعوت ائدین. من بوندان قورخورام کی، بو مسئله (جاماعتین بیز اهلی-بئيت طرفیندن ایداره اولونماسی) تامامیله اونودولا و حاق مغلوب اولوب آرادان گئده."
سوْنرا حسین آتاسی‌نین و اهلی-بئيتین پارلاق سابیقه‌سینی، اونلارین فضیلتلرینی سادالادی و مواویيه‌نین حؤکومتی‌نین بیدتلرینی، جینايتلرینی و ایسلاما ضد اوْلان حرکتلرینی آچیقلادی. بئله‌لیکله ده، مواویيه‌نین پوزغون حؤکومتینه قارشی بؤيوک بیر تبلیغ ائده‌رک قیيام اۆچون زمینه ياراتدی.
دؤردونجو عصرین (هیجری تاریخی ایله) گؤرکملی عالیمی حسن ابن الی ابن شوبه "توهفول-اوقول" کیتابیندا حسیندن تاریخی و هارادا سؤيله‌نیلدیگی معلوم اولمايان بیر خوطبه قئيد ائتمیشدیر. آنجاق بعضی نیشانه‌لردن و خوطبه‌نین مظمونوندان معلوم اولور کی، بۇ خوطبه ائله حسینین مینادا (حج مراسیمینده) بويوردوغو خوطبه‌دیر. ایندی همن خوطبه‌نی مؤوضوموزا موناسیب بیلیب بعضی حیصه‌لری‌نین ترجومه‌سینی اوخوجولارین نظرینه چاتدیریریق:
"...ائي قودرتلی کیشیلر! سیز جاماعت آراسیندا علمله، خئيیرخاهلیقلا تانینمیش آداملارسینیز. سیز اللهین دینی سايه‌سینده جاماعتین قلبینده يئر تاپمیسینیز. شرفلی اینسانلار سیزلردن آد آپاریر، ضعیفلر سیزه حؤرمت ائدیرلر. سیزینله برابر اوْلان اینسانلار اونلارا هئچ بیر میننتینیز اولمادیغی حالدا، سیزی اؤزلریندن اوستون حساب ائدیرلر...
اللهین قايدا-قانونلاری‌نین، عهدی‌نین پوزولماسینی سیز اؤز گؤزلرینیزله گؤرورسونوز. آنجاق بوندان هئچ قورخمورسونوز. اؤز آتالارینیزین عهد-پئيمانی‌نین پوزولماسیندان تشویشه دوشورسونوز، آنجاق پئیغمبرین عهدی‌نین پوزولماسیندان، اونا قارشی حؤرمتسیزلیک اولماسیندان هئچ ناراحات اولمورسونوز. کور، لال، چولاق اینسانلار ایسلام اؤلکه‌سینده باشسیز قالمیش و اونلارا هئچ بیر رحم اوْلونمور. سیز اؤز مقام و مؤوقئيینیزین موقابیلینده هئچ بیر ایش گؤرمور، بۇ يولدا اؤز وظیفه‌سینی يئرینه يئتیرن آداما دا کؤمک ائتمیرسینیز. ظالملارلا سازیش باغلايیب اؤزونوزو راحت ائدیرسینیز. الله، پیس ایشلردن چکینميی و جاماعتی پیسلیکلردن قوروماغی امر ائتمیشدیر، آنجاق سیز بوندان قافیلسینیز. سیز - اوممت عالیملری‌نین موسیبتی هامیدان چوخدور. چونکی دین عالیملری‌نین مقامی قسب اوْلونموشدور. کاش کی، بونو باشا دوشيدینیز.
حؤکومتی اللهین ائهکامیندان خبردار اوْلان، حالال-حرامی تانیيان آدام اله آلمالیدیر. بۇ مقاما سیز لايیق اوْلدوغونوز حالدا، اونو سیزین الینیزدن آلیبلار. بۇ مقامی او واخت سیزین الینیزدن آلدیلار کی، سیز حاقین اطرافیندان اوزاقلاشدینیز. آچیق-آشکار ثبوتلار اولا-اولا پئیغمبر سوننه‌سینده ایختیلاف ياراتدینیز. اگر الله يولوندا موشکولاتا قاتلاشیب عذاب-اذیته دؤزسيدینیز، ایندی حؤکومت سیزین الینیزده اولار و بوتون ایشلره سیز نظارت ائدردینیز. آنجاق سیز ظالملاری اؤز ایشلرینیزه رهبر توتدونوز و اللهین امانتینی (حؤکومتی) اونلارا وئردینیز. اونلار دا حالالی حراما قاتیب اؤز هوايی-هوسلرینه مشغول اوْلدولار. اونلاری حؤکومته گتیرن آنجاق سیزین اؤلومدن قاچیب بیر-ایکی گونلوک حیاتا بئل باغلاماغینیز اوْلدو. سیز وظیفه‌نیزده بۇ جور تنبللیک ائتمکله مظلوملاری اونلارا الالتی ائتدینیز. اونلار دا بونون نتیجه‌سینده بیر دسته‌نی اؤزلرینه نؤکر، خیدمتچی، بیر دسته‌نی ایسه دایما آجیناجاقلی حیات سورمه‌يه مجبور ائتدیلر. اونلار ظالملارا اطاعت ائده‌رک الله قارشیسیندا سوستلوک ائتمک نتیجه‌سینده حؤکومتی اؤز مئيللری اساسیندا ایداره ائدیب هوايی-هوسه تابع اوْلدولار. اونلار بوتون شهرلرده (اؤز مقصدلرینه نایل اولماق اۆچون) مینبر باشینا تبلیغاتچیلار گؤندریرلر. ایسلام اؤلکه‌سی تامامیله اونلارین ایختیياریندادیر. اللری هر يئرده آچیقدیر و جاماعت اونلارین نؤکرینه چئوریلمیشدیر. بۇ چاره‌سیز جاماعتا هر هانسی ایسته‌دیکلری ظلمو ائدیرلر، جاماعت ایسه اؤزونو مۆدافیعه ائده بیلمیر. اونلارین بعضیلری ائله ظالمدیرلار کی، هر بیر مظلوما اذیت وئریر، بعضیلری ائله حاکملردیر کی، هئچ اینسانی دیریلدن و اؤلدورن اللها دا ائتیقادی يوخدور.
بو وضعیت چوْخ تعجبلودور! نئجه تعجب ائتمه‌يیم، حال‌بوکی اؤلکه ظالم و دیلغیر بیر شخصین ایختیياریندادیر و او مؤمینلره اورگی يانمادان و رحمسیزجه‌سینه باشچیلیق ائدیر. آرامیزداکی بعضی ایختیلافلارا الله اؤزو حاکمدیر و اؤز حؤکمو ایله قضاوت ائدیر.
ایلاهی! بیزیم حرکتیمیز (قیيامیمیز) نه حؤکومت باشینا گلمک اۆچوندور، نه ده مال-دؤولته يیيه‌لنمک اۆچون. مقصدیمیز يالنیز بودور کی، سنین دینینین نیشانه‌لرینی جاماعتا گؤسته‌رک و اصلاحاتی ایسلام اؤلکه‌سینده حیاتا کئچیرک. قوي بونون نتیجه‌سینده مظلوم بنده‌لر ظالملار الیندن آماندا اولسونلار و سنین ائهکامین و پئیغمبرین سوننه‌سی حیاتا کئچسین.
ایندی (ائي اوممتین قاباقجیللاری) اگر سیز منه کؤمک ائتمه‌سه‌نیز، ظالملار سیزه قالیب گله‌جک و پئیغمبریمیزین نورونو سؤندورمک اۆچون چالیشاجاقلار..."
دؤولت املاکی‌نین موسادیره ائدیلمه‌سی ائله همن گونلرده بیر قدر بئيتول-مال داشیيان بیر کاروان يمندن چیخیب مدینه‌نی کئچه‌رک شاما طرف گئدیردی. بوندان خبر توتان حسین کاروانین قارشیسینی کسیب ماللاری موسادیره ائده‌رک اونو بنی–هاشیم يوخسوللاری و دیگر يوخسوللار آراسیندا بؤلوشدوردو. سونرا آشاغیداکی مظموندا مواویيه‌يه بیر مکتوب يازدی:
"يمندن گلن کاروان بورادان کئچیردی. اونلار سنین اۆچون پول، موختلیف پارچالار و اتریات گتیریردیلر کی، سن اونلاری آلیب دمشق خزینه‌سینه تؤکسن و سونرا اونلاری قارین و جیبلری ایندیيه‌دک بئيتول-مال يئمکدن دولان قوهوملارین آراسیندا بؤلوشدوره‌سن. منیم او ماللارا احتیاجیم وار ایدی، اونا گؤره ده، اونلاری موسادیره ائتدیم. والسلام!"
مواویيه حسینین بۇ حرکتیندن برک ناراحات اوْلوب حسینه غضبلی بیر مکتوب يازدی.
شوبهه‌سیز کی، ایمامین بۇ حرکتی مواویيه‌نین حؤکومتی‌نین قانونسوز و قئيری-شرعی تانیتدیرماسی يولوندا آتیلمیش آشکار آددیم حساب اوْلونور. ائله بیر زاماندا دا بئله بیر حرکتی گؤرمه‌يه ایمام حسیندن (ه) باشقا هئچ کیم جورت ائتمزدی.
آشورا اینقیلابی‌نین ماهیتی و سببلری حسینین اینقیلابی باره‌ده بیر سیرا سواللار واردیر کی، او حضرتین اینقیلابی‌نین سببلری‌نین آيدین اولماسی محض او سواللارین جاوابیندان آسیلیدیر. سواللار بئله‌دیر:
1.اگر يئزید حسیندن بئيت آلماق اۆچون اونو سیخیشدیرماسايدی، حسین يئنه قیيام ائده‌جکدی؟
2.کوفه جاماعتی حسینی کوفه‌يه دعوت ائتمسيدی، يئنه بۇ قیيام باش وئره‌جکدی؟
3. بۇ قیيام و چئوریلیش بۇ گونکو زمانه‌ده ماتئریالیستلرین ایره‌لی سوردويو کور-کورانا و حسابسیز اجتماعی پارتلايیشدیر، يوخسا حساب-کیتابلی و اولجه‌دن حاضرلیقلی بیر قیيام؟
بو سواللارین جاوابلاری‌نین آيدین اولماسی اۆچون اولجه بونو قئيد ائتمه‌لی‌يیک کی، عادتا تکماهیتلی اوْلان طبیعی شئيلردن فرقلی اولاراق اجتماعی حادثه‌لر اولا بیلسین بیر نئچه ماهیته مالیک اولسون. مثلا، بیر فیلیز عئینی زاماندا هم قیزیل، هم ده میس ماهیتینی داشیيا بیلمز. آنجاق اجتماعی حادثه‌لرین عئینی زاماندا هم بیر نئچه جهتی اولا بیلر و هم ده اونون مئيدانا چیخماسیندا بیر نئچه واسطه تأثیر گؤستره بیلر. مثلا، بیر اینقیلاب اولا بیلر بیر ایشه قارشی رئاکسیيا اولسون، یعنی، اونون ماهیتی بیر ایشه قارشی رئاکسیيادان عبارت اولور. لاکین عئینی زاماندا همین اینقیلابین هوجوم ماهیتی ده اولا بیلر. اوسته‌لیک رئاکسیيا ماهیتی داشیدیغی آندا اولا بیلر بیر حادثه‌يه قارشی منفی رئاکسیيا وئرسین، دیگر بیر حادثه‌يه ایسه موسبت رئاکسیيا. حسینین اینقیلابی دا بۇ جور حادثه‌لردن ایدی و بۇ جهتلرین هامیسی اوندا مؤوجود اوْلموشدور. چونکی همن اینقیلابین موختلیف سببلری اوْلموشدور. ایندی همن سببلری سیزین نظرینیزه چاتدیریریق. حسینین اینقیلابی‌نین سببلری آشاغیدا قئيد ائده‌جه‌يیمیز اوچ سببین حسینین اینقیلابیندا بؤيوک تأثیری اوْلموشدور:
1. حسیندن يئزید اۆچون بئيت آلماق و بۇ مقصدله حسینه تضییقلر گؤسترمک؛
2.کوفه جاماعتی‌نین حسینی ایراقا (کوفه‌يه) دعوت ائتمه‌سی؛
3.امر بئ-معروف و نهي از-مونکر عاملی. حسینین مدینه‌دن چیخدیغی آندان شواری دا محض بۇ اوْلموشدور.
ایندی بۇ سببلرین هر بیرینی آيری-آيریلیقدا ایضاه ائده‌جيیک. بونونلا دا، حسینین اینقیلابی‌نین بۇ سببلرینی نظره آلاراق هانسی ماهیت داشیدیغینی و بۇ سببلرین اینقیلابین يارانماسیندا نه قدر تأثیر گؤستردیگینی بیله‌جيیک.
يئزیده بئيت ائتمه‌يه قارشی موخالیفت
[دَییشدیر]زامان نؤقطه‌ی-نظریندن حسینین اینقیلابی‌نین ایلک سببی، يئزیدین حؤکومتی طرفیندن حسیندن بئيت ایسته‌مک و او حضرتین بونونلا موخالیفتی اوْلموشدور. تاریخچیلرین دئدیگی کیمی هیجرتین آلتیمیشینجی ایلی رجب آيینین اون بئشینده مواویيه اؤلدوکدن سوْنرا يئزید مدینه‌نین والیسی ولید ابن اوتبه ابن ابو سوفيانا مکتوب يازدی کی، حسیندن اونون اۆچون بئيت آلسین و بۇ ایشی اصلا يوباتماسین. مکتوب چاتان کیمی مدینه‌نین والیسی ایمام حسینی چاغیرتدیریب اونو مسئله‌دن آگاه ائتدی. هله مواویيه‌نین ساغلیغیندا يئزیدین ولی عهدلیگی ایله موخالیف اوْلان حسین بۇ دفعه ده بئيتدن بويون قاچیرتدی. چونکی يئزیده بئيت ائتمک تکجه يئزید کیمی آلچاق بیر شخصین حاکمیتینی تسدیقله‌مک دئيیل، هم ده اساسینی مواویيه قويموش دیکتاتورا رئژیمی کیمی بؤيوک بیر بیدتی تسدیقله‌مک دئمک ایدی.
مدینه‌نین حاکمی طرفیندن بیر نئچه گون تضییقلر داوام ائتدی. آنجاق بۇ تضییقلر حسین ابن الینین مقاومتینی قیرا بیلمه‌دی. تضییقلرین آرتماسی نتیجه‌سینده حسین رجب آيینین ایگیرمی سککیزینده عائله‌سی و بنی–هاشیمدن اوْلان بیر دسته ایله بیرلیکده مدینه‌نی مکه مقصدی ایله ترک ائتدی و شبان آيینین اوچو مکه‌يه چاتدی. شهرلر آراسیندان محض مکه‌نی سئچمه‌يین سببی اورانین امین-آمانلیق يئری اولماسی ایدی. بوندان دا علاوه، قارشیدان حج مراسیمی گلیردی. حاجیلارین تئز بیر زاماندا مکه‌يه يیغیلاجاغینی نظره آلدیقدا، بۇ شهر حسینین اؤز مقصدینی موسلمانلارا چاتدیرماسی اۆچون ان موناسیب يئر ایدی. حسینین اینقیلابی بورا قدر رئاکسیيا ماهیتی داشیيیردی. اؤزو ده قئيری-شرعی بیر ایسته‌يه قارشی منفی رئاکسیيا. چونکی يئزید حؤکومتی اوندان زور گوجونه بئيت آلماق ایسته‌يیر، آمّا حسین دا بونا راضی اولموردو. هر نئجه اولور-اولسون، بۇ مسئله معلومدور کی، حسینی کوفه اهالیسی دعوت ائتمزدن قاباق او حضرت يئزید حؤکومتی‌نین تضییقلرینه قارشی موخالیفت ائدیردی. اگر کوفه اهالیسی‌نین دعوتی اولماسايدی دا، حسین يئزیده بئيت ائتمه‌يه‌جکدی.
کوفه‌لیلرین دعوتی
[دَییشدیر]حسین شبان آيینین اۆچونده مکه‌يه چاتیب اورادا دوشرگه سالدی و حؤکومتین اصل ماهیتینی آچیب سؤيله‌مه‌يه مشغول اوْلدو.حسینین يئزیدین حؤکومتینه قارشی موخالیفتی و اونون مکه‌ده دوشرگه سالماسی خبری ایراقا چاتدی. تخمیناً ایگیرمی ایل قاباق حضرت الینین عدالتلی حاکمیتی يادیندا قالمیش، او حضرتین تعلیم-تربیيه‌سی هله تامامیله يادلاریندان چیخمامیش کوفه اهالیسی، او حضرتین بؤيوتدويو يئتیملر و حمایه‌سینه آلدیغی دول قادینلار بیر يئره توپلاشاراق وضعیتی يوخلادیقدان سوْنرا قرارا گلدیلر کی، يئزیدین حاکمیتینه قارشی چیخاراق ایمام حسینی کوفه‌يه دعوت ائدیب اونا اطاعت ائتسینلر.
بو موزاکیره‌دن سوْنرا کوفه شیعه‌لری‌نین باشچیلاری، او جومله‌دن، سولئيمان ابن سورد، موسييیب ابن نجبه، روفاه ابن شددادی بجه‌لی و حبیب ابن مظاهیر حسینه مکتوب يازیب اونو دعوت ائتدیلر کی، ایراقا گلیب اونلارا رهبرلیک ائتسین. ایلک مکتوب هیجرتین آلتیمیشینجی ایلی رامازان آيینین اونوندا حسینه چاتدی.
هر گون کوفه‌نین موختلیف شخصیت و دسته‌لری طرفیندن مکتوبلار گلمکده داوام ائدیردی. بئله کی، حسینه تکجه بیر گونده آلتی يوز مکتوب گلیب چاتدی. مکتوبلارین عومومی سايی تخمیناً اون ایکی مینه چاتیردی. حسین جاماعتین موسبت رئاکسیيا گؤسترمه‌سینی، مکتوبلارین آخینینی و ایستکلری نظره آلاراق ایراقلیلارین دعوتینه موسبت جاواب وئرميی قرارا آلدی. بونا گؤره ده، عمیسی اوْغلو موسلیم ابن اقیلی اورانین وضعیتینی آراشدیریب نتیجه‌نی اونا خبر وئرمک اۆچون ایراقا گؤندردی. اگر (ایراق) کوفه جاماعتی عملده، يازدیقلارینا وفالی قالاجاقدیلارسا، حسین اؤزو ده اورا يولا دوشه‌جکدی.
گؤروندويو کیمی حسینین کوفه‌لیلرین دعوتینه قارشی موناسیبتی و موناسیبتین ماهیتی موسبت اوْلموش و ایراقلیلارلا بیر نؤو همکارلیق خوصوصیتی داشیمیشدیر. تاریخی فاکتلاردان معلوم اولور کی، ایمام حسینین مکه‌ده يئزیدین حؤکومتینه بئيت ائتمه‌مکدن باشقا وظیفه‌سی يوخ ایدی. اونو دا يئرینه يئتیرمیشدی. (یعنی، بئيت ائتمکدن ایمتینا ائتمیشدی.) آنجاق کوفه جاماعتی‌نین دعوتی حادثه‌يه تزه بیر جهت وئردی و حسین اۆچون يئنی بیر مسئولیت اورتايا چیخدی. ائله بیل حسین بئله بیر نتیجه‌يه گلدی کی، اگر کوفه جاماعتی بۇ جور هوسله منی دعوت ائدیرسه، اوندا من ده ایراقا گئتمه‌لیيم. اگر وعده‌لرینه وفا ائتسه‌لر، چوْخ ياخشی، اگر وفا ائتمسه‌لر، اوندا يئنه ده مکه‌يه قايیدارام، يا دا باشقا بیر ایسلامی منطقه‌يه گئده‌رم.
بونا اساساً، زامان نؤقطه‌ی-نظریندن حسینین يئزیده بئيت ائتمکدن ایمتینا ائتمه‌سی کوفه‌لیلرین دعوتیندن قاباق اوْلموشدور. کوفه‌دن گلمیش ایلک مکتوب حسین مکه‌يه چاتدیقدان قیرخ گون سوْنرا يئتیشمیشدیر. مسئله بئله دئيیل کی، کوفه جاماعتی ایمامی دعوت ائتدیگی اۆچون حسین يئزیده بئيت ائتمکدن ایمتینا ائتمیشدی و کوفه اولماسايدی، جاماعت مکتوب گؤندرمسيدی، ایمام يئزیده بئيت ائده‌جکدی. خئير، حتی يئر اوزونو داریسقال ائتسيدیلر ده، يئنه حسین يئزیده بئيت ائتمه‌يه‌جکدی.
3. امر بئ-معروف و نهي از-مونکر عاملی حسین ایلک گوندن مدینه‌دن امر بئ-معروف و نهي از-مونکر شواری ایله حرکت ائتمیشدی. بۇ جهتدن مسئله بئله دئيیلدی کی، حسیندن بئيت طلب اوْلوندوغونا گؤره او اینقیلاب ائتمیشدی. خئير، ایمامدان بئيت ایسته‌مسيدیلر بئله، يئنه ایمام اینقیلاب ائده‌جکدی. همچی‌نین، مسئله بئله دئيیلدی کی، کوفه جاماعتی ایمامی دعوت ائتدیگینه گؤره ایمام اینقیلاب ائتمیشدی. بوندان اول قئيد ائدیلدیگی کیمی ایمامین بئيتدن ایمتینا ائتمه‌سیندن بیر آي ياریم سوْنرا کوفه جاماعتی‌نین مکتوبلاری گلمه‌يه باشلامیشدی. بۇ باخیمدان حسینین منطیقی ایسلاما ضد اوْلان حؤکومته قارشی يؤنلمیش اعتراض و هوجوم منطیقیدیر.حسینین منطیقی بۇ ایدی کی، ایسلام عالمینی فساد بورودويو و حاکمیت فسادین منبعيینه چئوریلدیگی اۆچون او، اؤز شرعی و الله قارشیسیندا اوْلان بورجونو يئرینه يئتیرمکدن اؤترو اینقیلاب ائدیر.
اؤنجه ده قئيد ائتدیگیمیز کیمی بۇ اوچ سببین هر بیری‌نین حسینین اینقیلابیندا رولو اوْلموش، اونلارین هر بیری حسین اۆچون يئنی بیر تکلیف و وظیفه ایره‌لی چیخارتمیشدی. حسینین بۇ اوچ عامله نیسبت مؤوقئيی بیر-بیریندن فرقلی اوْلموشدور.
بیرینجی عامل باخیمیندان حسین مۆدافیعه رولونو اوينايیردی. چونکی اوندان زورلا بئيت ایسته‌يیردیلر، او دا بوندان ایمتینا ائدیردی.
ایکینجی عامل باخیمیندان حسین کؤمکچی رولونو ایفا ائدیردی. چونکی اونو (کوفه جاماعتی) همکارلیغا دعوت ائتمیش، او دا بۇ دعوته موسبت جاواب وئرمیشدی.
اۆچونجو عامل باخیمیندان ایسه حسین اعتراض ائده‌رک هوجوما کئچمیشدی. چونکی حسیندن هئچ بئيت ایسته‌مسيدیلر ده او، حؤکومته قارشی اینقیلاب ائدیب اونو قئيری-ایسلامی حؤکومت آدلاندیراجاقدی.
هر اوچ عاملین اؤز ديَری ایندی گلین گؤرک بۇ اوچ عاملدن هانسی بیری داها چوْخ اهمیت داشیيیر؟
شوبهه‌سیز کی، کوفه جاماعتی‌نین دعوتینی قبول ائتمک عاملی‌نین اهمیتی واردیر. چونکی حسین يئزیدین قانونسوز حاکمیتینه اعتراض ائدیب هوسئيی رهبر اولماغا دعوت ائدن جاماعتا اؤز حاضرلیغینی بیلدیردی. اگر شرایط ياخشی اولسايدی، شوبهه‌سیز، ایمام ایسلامی حؤکومت قوراجاقدی. لاکین حسینین يئزیده بئيت ائتمکدن ایمتینا ائتمه‌سی عاملی بوندان داها چوْخ اهمیت داشیيیر. چونکی حسین دفعه‌لرله اعلان ائتمیشدی کی، نَيین باهاسینا اولورسا اولسون، بوتون تضییقلره دؤزوب يئزیده بئيت ائتمه‌يه‌جک. بو، حسینین تضییقه و زوراکیلیغا قارشی دؤزوم و مقاومتینی گؤستریر.
سوننه‌نین مهو اولماسی، بیدتلرین يايیلماسی حسین مکه‌يه گلدیکدن سوْنرا بسره شهرینده‌کی قبیله‌لرین باشچیلارینا مکتوب يازدی. او، مکتوبدا بئله يازیر:
"...من اؤز قاصیدیمی بو مکتوبلا سیزه طرف گؤندریرم. سیزی اللهین کیتابی و پئیغمبرین سوننه‌سینه دعوت ائدیرم. ایندی ائله بیر وضعیتديیک کی، پئیغمبرین سوننه‌سی تامامیله ایتیب باتمیش، آرادان گئتمیش و اونون يئرینی بیدتلر توتموشدور. اگر منیم سؤزومه قولاق آسسانیز، سیزی دوز يولا هیدايت ائده‌رم. اللهین سلامی، رحمتی و برکتی سیزه اولسون!"
حسین ابن علی‌نین سولاله‌سی
[دَییشدیر]
| Muhammad grandfather (family tree) | Khadijah bint Khuwaylid grandmother | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fatimah mother | Ali father 1st Shia Imāmah, 4th Sunni Rashidun | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Muhsin ibn Ali brother | Hasan ibn Ali brother 2nd Twelver/Zaidiyyah and 1st Mustaali Imāmah | Husayn ibn Ali 3rd Twelver/Zaidiyyah and 2nd Mustaali/Nizari Imāmah | Umm Kulthum bint Ali sister | Zaynab bint Ali sister | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Shahrbanu wife | Rubab bint Imra al-Qais wife | Layla bint Abi Murrah al-Thaqafi wife | Umm Ishaq bint Talhah wife | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fatimah as-Sughra daughter | Sakinah bint Husayn daughter | Ali al-Asghar ibn Husayn son | Sukayna bint Husayn daughter | Ali al-Akbar ibn Husayn son | Fatimah bint Husayn daughter | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mother of ‘Umar | Ali ibn Husayn son 4th Twelver/Zaidiyyah and 3rdMustaali/Nizari Imāmah | Fatimah bint al-Hasan daughter-in-law | Jayda al-Sindhi | Umar ibn Husayn son | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ‘Umar al-Ashraf | Muhammad al-Baqir grandson 5th Twelver and 4th Mustaali/Nizari Imāmah | Farwah bint al-Qasim (Umm Farwa) | Zayd ibn Ali grandson 5th Zaidiyyah Imāmah | Abu Bakr ibn Husayn son | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ‘Alī | Hamidah Khatun | Ja'far al-Sadiq great-grandson 6th Twelver and 5th Mustaali/Nizari Imāmah | Fatima bint al-Hussain'l-Athram bin al-Hasan bin Ali | Zaynab bint Husayn daughter | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| al-Ḥasan | Musa al-Kadhim great-great-grandson 7th Twelver Imāmah | Abdullah al-Aftah ibn Ja'far al-Sadiq great-great-grandson | Isma'il ibn Jafar great-great-grandson 6th Mustaali/Nizari Imāmah | Unknown | Umm Kulthum bint Husayn daughter | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ‘Alī | Ummul Banīn Najmah | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| al-Nāṣir al-Kabīr | Ali ar-Ridha great-great-great-grandson 8th Twelver Imāmah | Sabīkah a.k.a. Khayzurān | Muhammad ibn Ismail great-great-great-grandson 7th and the last Sevener Imāmah and 7th Mustaali/Nizari Imāmah | Fatima | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sumānah | Muhammad al-Taqi great-great-great-great- grandson 9th Twelver Imāmah | Unknown | Ahmad al-Wafi great-great-great-great-grandson 8th Mustaali/Nizari Imāmah | Other issue | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ali al-Hadi great-great-great-great-great-grandson 10th Twelver Imāmah | Hâdise ( Hadīthah ) / Suzan ( Sūsan ) / Sevil ( Savīl ) | Other issue | Muhammad at-Taqi great-great-great-great-great-grandson 9th Mustaali/Nizari Imāmah | Unknown | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hasan al-Askari great-great-great-great-great-great-grandson 11th Twelver Imāmah | Narjis | Rabi Abdullah great-great-great-great-great-great-grandson 10th Mustaali/Nizari Imāmah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Muhammad al-Mahdi great-great-great-great-great-great-great-grandson 12th and final Twelver Imāmah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
گؤرونتولر
[دَییشدیر]
قایناقلار
[دَییشدیر]- ^ Shabbar, S.M.R. (1997). Story of the Holy Ka’aba. Muhammadi Trust of Great Britain. 23 May 2017-ده یوخلانیب.
- ^ Nakash, Yitzhak (1 January 1993). "An Attempt To Trace the Origin of the Rituals of Āshurā¸". Die Welt des Islams. 33 (2): 161–181. doi:10.1163/157006093X00063. 19 July 2016-ده یوخلانیب.
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ al-Qarashi, Baqir Shareef (2007). The life of Imam Husain. Qum: Ansariyan Publications. p. 58.
- ^ Tirmidhi, Vol. II, p. 221 ; تاريخ الخلفاء، ص189 [History of the Caliphs]
- ^ S. Manzoor Rizvi. The Sunshine Book. ISBN 1312600942.
{{cite book}}:|website=ignored (کؤمک)
- سیاس۱ خطالاری: periodical ignored
- Pages using collapsible list with both background and text-align in titlestyle
- Pages using infobox person with multiple spouses
- Pages using infobox templates with ignored data cells
- شیعه ایماملاری
- کربلا شهیدلری
- کیمسهلر
- ایماملار
- ۶۲۶-جی میلادی ایلده دوغولانلار
- 680 deaths
- Assassinated Shia imams
- People killed at the Battle of Karbala
- Muslim martyrs
- Family of Muhammad
- Twelver imams
- Zaidi imams
- حسین ابن علی
- 7th-century imams
- Deaths by blade weapons
- The Fourteen Infallibles
- Ahl al-Kisa
- Ahl al-Bayt
- Sahabah martyrs
- Shia Islam
- People of the Second Fitna
- بنی هاشم
- Shia belief and doctrine
- Hussainia