يئر-سو
| تۆرک میفوْلوْژیسی |
|---|
 |
یئر-سۇ، تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده بیر طبیعت لایی. عئینی زاماندا کؤهنه تۆرک اینانجیندا بیر رۇح بؤلمهسی. یار-سۇب و یا یار-سۇو اوْلاراق دا دئییلر. قاباغیندا گؤی-قالدیر.
یئر-سۇ آنلاییشی
[دَییشدیر]بۇ اینانجا گؤره یئر-سۇ رۇحلاری توْرپاق آنا اؤتوکن باغلی طبیعت رۇحلاریدیر. بعضا بیر آغاجین، قایانین، داغین، گؤلون، چایین، یا دا حتی بۆتون بیر اؤلکهنین رۇحو اوْلارلار. یئر-سۇلارا حؤرمت ائتمک لازیمدیر. بیر مئشهیه گیریلدیگینده دقتلی حرکت ائدیلیر؛ سسلی دانیشیلماز، بۇداقلار قێریلماز، داش آتیلماز. اگر اینسان طبیعتدن بیر شئی گؤرورسه بۇ یالنیز طبیعت رۇحلارینین ایجازه وئرمهسییله مۆمکون اوْلموشدور. بۇنا گؤره اینسانلار یئر-سۇلارا شۆکر ائدرلر.
یئر و سۇ رۇحلارینی دا احتوا ائدن طبیعی وارلیقلارین هامیسیندان عبارتدیر. بۇ معنادا مقدس بیر گۆج و حیات انرژیسیدیر لاکین مادی وارلیقلاردان دا مجردلنمیش دئییلدیر. اینسانلار بۇ انرژی ایله و بۇ انرژینی داشییان مجرد وارلیقلارلا بیرباشا علاقه و اۆنسیت قۇرا بیلرلر. چۆنکی اینسانا ان یاخین اوْلان مجرد (انتزاعی) لای بۇراسیدیر. مغول بایراغیندا سیمووْلیک اوْلاراق ایشتیراک ائدن عنصرلردن بیریدیر. یئر-سۇ رۇحلارینی ایسه اؤز ایچلرینده بیر نئچه بؤیوک آلت بؤلمهیه بؤلمک اوْلار لاکین بۇ قطعی بیر دستهلهمه دئییلدیر. چۆنکی آلت بؤلمهلردن چوْخ بۇ رۇحلارین درحال هر اشیا، جانلی و یا طبیعی وارلیق ایله علاقهلی اوْلاراق چوْخ سایدا تثبیت ائدیله بیلهجهیی گئرچکی داها بؤیوک اهمیت داشیییر. یئنه ده کوْبودجا بئله عمومی بیر تسنیف ائتمه ائدیله بیلر. داغ رۇحلاری، مئشه رۇحلاری، ائو رۇحلاری و سۇ رۇحلاری ان چوْخ اهمیته صاحب اوْلاراق اوْرتایا چێخارلار. دیگر رۇحلاری بۇنلارین ایچینده و یا بۇنلارا باغلی اوْلاراق ایشتیراک ائدن مجرد وارلیقلار اوْلاراق دۆشونمک مۆمکوندور.
کؤچ داستانیندا، تۆرکلر 40 نسیلدن بری مقدس سایدیقلاری بیر قایانی چینلیلره هدیه ائدرلر. بۇنا گؤره بیردن گؤی غریب بیر طرازلیق بۆرونر، قۇشلارین و طبیعتدهکی حئیوانلارین سسلری کسیلیر، بیتکیلر سارالیب سوْلماغا باشلاییر و تۆرکلرین آراسیندا اپیدمی خستهلیکلر یاییلار. دوْغادان یئر-سۇلارین "کؤؤچ.. کؤؤچ" دئیه سسلری ائشیدیلر. بۇ سسلر آنجاق تۆرکلر آیلارلا کؤچ ائدیب چوْخ اۇزاقلارا واردیقلاریندا کسیلیر. بۇ شکیلده یئر-سۇلار اؤزلرینه حؤرمتسیزلیک ائتمیش اوْلان تۆرکلری جزالاندیرمیش اوْلارلار. عئینی شکیلده معین قایدالارا اۇیولمادیغی تقدیرده طبیعتدن گلن برکتین آزالاجاغینا اینانیردیلار. یئر-سۇلار اۇنودولموش آتالارین رۇحلاری اوْلدوغونا اینانیردیلار. آتالارین آدلاری خاطیرلاندیغی مدتجه عائلهلرینین یاخینلیغیندا اوْلوب اوْنلارا دستک اوْلدوقلارینا، آمّا اگر اۇنودولوب آدلاری آنیلمازسا، طبیعته گئدیب اوْرادا هر هانسی بیر جیسیمین رۇحو اوْلدوقلارینا اینانیردیلار.
يئر
[دَییشدیر]يئر - دۆنيا و يا اۆزرینده ياشانیلان قیسیمی. جئر (چئر، جیر، چیر) اوْلاراق دئيیلدیگی تۆرک دیللری ده واردیر. "يئر اۆزو" ده دئيیلیر. مغوللار قازار دئيرلر. تۆرک-مغول و سۇمئر افسانهلرینده يئر، دیشی گۆجو ایشارهلر. سامی (حال-حاضیردا ایوریت-عرب) مدنیتینده ایسه تام ترسیدیر. هووا سؤزو گؤيو و هاوانی خاطیرلادار (آوا: هاوا دئمکدیر). آدم سؤزو ایسه يئری و توْرپاغی احتوا ائدر (آداما: پالچیق دئمکدیر). مغولجادا دۆنيايا يئرتؤنت دئيیلر.
بیرده باخین
[دَییشدیر]قایناقلار
[دَییشدیر]- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Yer-Su»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۲۴ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.